سفری مجازی به مهد تصوف ایران

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد،درباره نام شهر تربت جام دو روایت وجود دارد: در روایت اول گفته می‌شود این شهر نامش را از شیخ احمد جام (عارف و مدفن در این شهر) گرفته است و در روایت دیگر گفته می‌شود این شهر از بالا به شکل یک جام دیده می‌شود.

مردم این دیار با پیروی از دو مذهب متفاوت جعفری و حنفی نمادی از وحدت و یکپارچگی هستند.

همزیستی مسالمت آمیز که با بهره گیری از آموزه‌های دینی و ملی در میان مردمان این دیار کهن به عنوان خاری در چشم بدخواهان و نیز ارمغانی مثال زدنی از این منطقه به سایر نقاط در پهنه کشور عزیزمان، زبان به زبان نقل شده است همان فرصت تاریخی است که این دیار را آنگونه که متون تاریخی می‌گویند همواره بر صدر نشانده است.

آداب و سنت‌ها و نیز گویش واحد از ثمرات این یکپارچگی و انسجام است و همچنین وجود شخصیت‌های نام آوری که بعضاً از ستارگان آسمان علم و ادب ایران بلکه جهان اسلام هستند و همواره مورد احترام ساکنان این منطقه بوده اند بی توجه به مذهب و مسلک آنان از جمله ابوالوفاء بوزجانی (ریاضیدان)، قاسم انوار (شاعر قرن هشتم)، شیخ الاسلام احمد جامی و عبدالرحمن جامی.

آنچه در پی این نوشتار می‌آید گوشه‌ای است از آثار فرهنگی و تاریخی مهربان مردمان این دیار که در غالب میراث مادی و معنوی هر تشنه دانستن و دانایی را سیراب خواهد کرد باشد که چنین باشد.

شهرستان تربت جام در شرق خراسان رضوی قرار دارد. این شهرستان از مشرق به رود خانه هریرود و ادامه آن در جنوب مرز افغانستان و شهرستان تایباد و از مغرب به شهرستان تربت حیدریه و فریمان منتهی می‌شود.

ناحیه کوهستانی پلنگ آبه در ۲۰ کیلومتری جنوب تربت جام و به موازت روستای بزد در فاصله ۵ کیلومتری آن واقع شده است. این ناحیه مصفا دارای چشمه‌های آب معدنی است که خواص دارویی و درمانی ویژه‌ای دارند دامنه‌های پلنگ آبه در بهار یکپارچه سر سبز و خرم است و مناظر دل انگیز و چشم اندازی زیبا را در برابر گردشگران به تماشا می‌گذارد.

منطقه کوهستانی بزد در ۱۸ کیلومتری جنوب تربت جام واقع شده و دارای چشمه‌های جوشان و دامنه‌های سر سبز آرامگاه میر غیاث الدین و بافت زیبا و کهن روستای بزد است.

این سرزمین در فاصله‌ی ۶۸ کیلومتری شمال تربت جام قرار دارد و دارای کوهستان‌های سر سبز و گیاهان دارویی متنوعی است. منطقه خوش آخوند ناحیه‌ای ییلاقی است که عشایر کوچ رو، فصل‌هایی از سال را در آن جا می‌گذرانند. در این ناحیه‌ی شکار گاهی حیوانات وحشی مختلفی نظیر کبک، تیهو، کل، بز کوهی و گرگ زندگی می‌کنند.

رباط جام در سمت جنوبی خیابان کوثری شهر تربت جام قرار دارد که به صورت یک بنای چهار ایوانی ایجاد شده است. در حال حاضر ورودی آن به سمت شمال باز می‌شود، اما به احتمال بسیار درگاه جدید در آن تعبیه شده است. فضای ورودی رباط به یک هشتی منتهی می‌شود و ایوان‌های شمالی و جنوبی آن در ادامه به فضایی وسیع می‌رسد که این نقاط به کمک پایه‌های آجری به چشمه طاق‌ها تبدیل شده اند. همچنین فضای داخلی بنا شامل ایوانچه‌هایی است که هر یک به حجره‌ای منتهی می‌شود. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی بنا دارای سه برج است و از بخش‌های مهم این بنا فضای شاه نشین آن است که در بخش فوقانی هشتی ورودی غربی با پوشش گنبد عرقچین و با تزئینات کاربندی ساخته شده است. با توجه به سبک معماری بنا می‌توان آن را از جمله آثار معماری بر جامانده از دوران تیموریان دانست.

در ابتدای ورودی به محوطه شهر قدیم بوزجان، در ضلع شمال شرقی و در میان قبرستان قدیمی بر روی تپه‌ای کم ارتفاع بنای آجری مقبره عالم بزرگ (شیخ ابوذر) بوزجانی واقع شده است. ابوالوفا محمدبن یحیی بن اسماعیل بن عباس بوزجانی، ریاضی دان مشهور ایرانی بود که در سال ۳۲۹ ه. ق در شهر بوزجان پا به عرصه وجود گذاشت و بعد از طی دوره‌های علمی رهسپار بغداد شد و در رصد خانه آن شهر به مطالعه و تحقیق پرداخت. آرامگاه فعلی این عالم بزرگ مشتمل بر ایوان ورودی و فضای داخلی ساده‌ای است که در دوره قاجار بنیاد گرفته است.

در ضلع روستای لنگر به فاصله حدود ۲۵ کیلومتری شمال غربی تربت جام ابنیه با ارزشی قرار دارد که آرامگاه قاسم انوار، بنایی آجری بر فراز (آب انبار) و تپه لنگر ازآن جمله اند.

بنای مقبره وی در عین سادگی از عظمت و شکوه خاصی برخوردای است. فضا‌های معماری این بنا شامل ایوان رفیع، خانقاه و گنبد خانه است.

به استناد روایات تاریخی این بنا در ابتدا خانقاه بوده و بعد‌ها به عنوان آرامگاه مورد استفاده قرار گرفته است. این بنای معتبر نمونه بارزی از معماری اواخر دوران تیموری است. برکه لنگر نیز که هم زمان با مقبره قاسم انوار در این مکان ساخته شده است بنایی است آجری با پلان مستطیل شکل و گنبدی دورچین که فضای داخلی آن دارای حوضچه‌ای مستطیل شکل است که در گذشته سمت غربی آن دارای دو ایوان بوده و ضلع شرقی نیز تالار‌ها و اتاق‌هایی داشته است.

 

در انتهای خیابان کشتارگاه و به فاصله حدود ۳۰۰ متری مجموعه آرامگاه شیخ احمد جام، یک مجموعه معماری زیبای دیگر از دوران تیموری و صفوی بر جای مانده که مشتمل بر یک آرامگاه و یک مسجد است. آرامگاه دارای نقشه مربع است و ورودی آن از انتهای ایوان به درون باز می‌شود. این بنا ساده و بی پیرایه عاری از تزئینات بوده و بر دیوار‌های آن چله خانه‌هایی تعبیه شده است.

موزه مردم شناسی پلی برای آشنائی نسل‌های جدید با گذشته تاریخی و نیز آداب و نسل‌ها و باور‌ها و شیوه زندگی گذشتگان همواره از اتفاقات مهم فرهنگی هر منطقه است.

موزه مردم شناسی تربت جام با این هدف در خردادماه هشتاد و شش به بهره برداری رسید این موزه در قالب ۱۵ غرفه سعی در معرفی گوشه‌ای کوچک از شیوه زندگی و نیز مشاغل رایج گذشته این دیار را دارد.

موزه مردم شناسی تربت جام در محل رباط تاریخی تربت جام بر پا شده است. این بنا یکی از میراث گذشته این دیار از یادگار‌های معماری دوره تیموری است.

 

ارمغان و ره آورد سفر در شهرستان تربت جام انواع حوله‌های نخی و قالیچه‌هایی است با نقوش ویژه که بافتشان در منطقه رواج دارد. همچنین تربت جام به سبب داشتن چاه‌های عمیق کشاورزی و زمین‌های قابل کشت از کشاورزی قابل توجهی بر خوردار است. مهمترین محصول تربت جام خربزه‌ی تربت است که همواره کام مسافران شهر را شیرین می‌کند.

 

هنوز در گوشه و کنار شهر تربت جام با مراکز تولید صنایع دستی و مشاغل سنتی روبرو می‌شویم.

این مشاغل که ریشه در سنت این منطقه دارند هنوز نیاز اقتصادی بسیاری از مردمان این ناحیه را بر طرف می‌کنند. از مشاغل مهم تربت جام می‌توان به قالی بافی، فرت بافی و ساخت ساز‌های سنتی همچون دف و دوتار اشاره کرد. از آنجا که نواختن موسیقی در میان اهالی تربت جام از رواج چشمگیری بر خوردار است، ساخت ساز دوتار نیز به عنوان یکی از مهمترین هنر‌های سنتی و مشاغل این سرزمین به شمار می‌رود.

انتهای پیام//ز.ج