فرود سوخو ۳۵ در تهران یعنی تغییر موازنه قوا در غرب آسیا و قفقاز

به ادعای بنیاد جیمزتاون، خبر خرید جنگنده‌های پیشرفته سوخو-۳۵ روسیه از سوی ایران، آخرین نشانه از تعمیق روابط تهران و مسکو است. این تحول قابل توجهی است، زیرا در سال‌های اخیر، قرارداد‌های مشابهی برای فروش سوخو‌های روسی به الجزایر، مصر و اندونزی تحت فشار آمریکا و تهدید تحریم‌های اقتصادی لغو شد.

در نتیجه این کشور‌ها به جای آن هواپیما‌های جنگنده اف ۱۵ آمریکا یا جنگنده‌های فرانسوی رافال خریداری کردند. تا کنون، چین تنها کشوری است که موفق به خرید سوخو-۳۵ از روسیه شده است، اما مذاکرات هند با مسکو هنوز پیشرفت قابل توجهی نداشته است.

این بنیاد در ادامه مدعی شد: در فضای ژئوپلیتیک جدیدی که جنگ روسیه علیه اوکراین به وجود آورده است، ایران ممکن است در واقع مقصد جدید جنگنده‌های روسی شود که نشان دهنده روابط نظامی رو به رشد میان مسکو و تهران است. سرتیپ حمید واحدی فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۱ رسماً اعلام کرد که «در حال حاضر خرید سوخو سو ۳۵ به جای سوخو سو ۳۰ مطرح است. این موضوع در دستور کار است و امیدواریم در آینده بتوانیم این جنگنده‌های نسل ۴++ را دریافت کنیم». 

در حالی که منابع رسمی روسیه این خبر را نه تایید و نه تکذیب کردند، شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران، روز ۲۴ دی تایید کرد که «جنگنده‌های سوخو-۳۵ که ایران به روسیه سفارش داده است، اوایل سال ۱۴۰۲ وارد می‌شود. این نماینده مجلس گفت: تهران همچنین تجهیزات نظامی دیگری از جمله سامانه‌های پدافند هوایی، سامانه‌های موشکی و بالگرد را به روسیه سفارش داده است.

جیمز تاون در ادامه ادعا کرد ایران در ازای صادرات پهپاد‌های خود به روسیه، هواپیما‌های سو-۳۵ را دریافت می‌کند. در حال حاضر، یافتن مدرکی مبنی بر قرارداد رسمی میان مسکو و تهران در مورد خرید دشوار است. در حالی که روسیه هنوز علناً در مورد رد یا تأیید وجود چنین قراردادی واکنش نشان نداده است، محرمانه نگه داشتن این موضوع توسط مسکو می‌تواند نتیجه تعمیق روابط بین دو کشور در زمینه مسائل دفاعی و امنیتی باشد.

این بنیاد آمریکایی اظهار کرد به گزارش اسپوتنیک روسی، «اگرچه به نظر می‌رسد هزینه نگهداری و راه اندازی این جت برای ایران بالا باشد، اما در صورت توافق بر سر تولید مشترک موتور سو-۳۵ در ایران، این هزینه‌ها می‌تواند کاهش یابد».

جیمز تاون در ادامه مدعی شد: از زاویه‌ای دیگر، خرید سوخو-۳۵ یکی از مهم‌ترین نتایجی است که تا این لحظه از لغو تحریم تسلیحاتی ایران حاصل شده است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در ژوئیه ۲۰۱۵، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران تایید کرد. با این حال، با شکست برجام، «تمامی محدودیت‌ها در مورد عرضه تسلیحات اصلی به ایران و همه سلاح‌ها از ایران در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی شد. این بدان معناست که ایران از نظر قانونی قادر به خرید و فروش سلاح‌های متعارف از جمله سلاح‌های کوچک، موشک، بالگرد و تانک» است. علاوه بر این، تحریم صادرات موشک‌های بالستیک ایران قرار است در اکتبر ۲۰۲۳ لغو شود.

با این وجود، به نظر می‌رسد که اگر و زمانی که خرید جنگنده سوخو-۳۵ روسیه نهایی شود، یکی از مهم‌ترین خرید‌های تسلیحاتی در ایران از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ خواهد بود. این جنگنده ضمن نوسازی و افزایش توانمندی نیروی هوایی ایران، روابط نظامی و دفاعی نوپا میان تهران و مسکو را نیز وارد مرحله جدیدی خواهد کرد که پیامدهای کلیدی بر موازنه قوا و بازدارندگی در سراسر قفقاز جنوبی و غرب آسیا خواهد داشت.