ضرورت امتداد توجه به جایزه جلال در طول سال

تار و پود انقلاب اسلامی ایران با مولفه‌ای به نام کتاب گره خورده است. معمار کبیر انقلاب و همچنین اصحاب و یارانش جملگی از متفکران برجسته معاصر بودند و همچنین تاریخ ثبت کرده است که به سال ۱۳۴۸ سلسله دروس خارج فقه امام خمینی (ه) در نجف اشرف با سرفصل ولایت فقیه برپا شد و همان دوران درس به درس به صورت جزوه تکثیر می‌شد و مخاطبان بسیار یافت. در سال ۱۳۴۹ نیز این دروس به صورت کتاب در لبنان به چاپ رسید و تاثیر مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران گذاشت؛ بنابراین انقلاب اسلامی از طریق فرهنگ و کتاب قلوب مردم را فتح کرد و بر شیرینی کام و خجستگی ایامشان افزود. «فرهنگی بودن» و «کتابی بودن» انقلاب اسلامی و سلوک مطالعاتی رهبران و بزرگان انقلاب دغدغه مطالعه را افزون‌تر کرد و بر تعدد عناوین کتاب‌ها افزود و صنعت نشر را به سمت تخصصی شدن هم پیش برد. وقوع رخداد‌ها و بزنگاه‌های مختلف در تاریخ انقلاب (از جمله هشت سال دفاع مقدس) باعث شد تا اهالی ادبیات سوژه‌هایی بکر برای امر تولید ادبی به‌دست بیاورند، بنابراین انقلاب اسلامی ایران بر غنای ادبیات نیز افزود.

افزایش حوزه‌های تولید کتاب در این سال‌ها، پالایش آن‌ها و معرفی آثار برتر به مخاطبان لزوم برگزاری جشنواره‌ها و جوایز ادبی را در کشور بیش از پیش مطرح کرد. با ترویج آثار برتر و نوآورانه هم می‌توان ارتقای سطح ادبی جامعه را متصور بود و هم با تقدیر و تشویق نویسندگان و ترغیب آن‌ها به خلق آثارِ بیشتر در سبک‌ها و ژانر‌های مختلف، تنوع و غنای ادبی را موجب شد. پس لازم است رویداد‌هایی را برگزار کرد که هم به ارزیابی آثار بپردازد و هم مخاطب را مجذوب مطالعه کند. امری که در دهه‌های پس از انقلاب به انحای مختلف صورت پذیرفت.

«جایزه ادبی جلال آل احمد» از جمله این رویداد‌های فرهنگی پساانقلاب است که توسط خانه کتاب و ادبیات ایران با هدف پیگیری دو کار مهم برگزار می‌شود: یادمان دائمی جلال، تقدیر از نویسندگانی که در نثر و نگاه به زبان فارسی ادای دین می‌کنند.

 این جایزه به نام «جلال آل احمد» نام‌گذاری شده، تا بتواند گامی در جهت ترویج هرچه بیشتر نوع نثر این نویسنده ماندگار بردارد. نثری که ریشه در ادبیات کلاسیک ایران دارد و به باور منتقدان و مفسران حساس، دقیق، تیزبین و ماجرا آفرین است. نثری که می‌تواند عالی‌ترین سکو جهت ترویج ادبیات متعهد ایرانی باشد و زبان و ادبیات ملی- دینی را ارتقا بدهد. بی‌شک جلال در نگاه دوست و دشمن، مهم‌ترین روشنفکر ادبی روزگار معاصر است که تاثیر مستقیمی بر نویسندگان هم‌عصرش و بر قاطبه نویسندگان نسل انقلاب اسلامی گذاشت. نویسنده‌ای که به شاهد داده‌های ارقامی و عددی هنوز جزو خوانده‌شده‌های نشر کشور محسوب می‌شود.

جلال نه‌فقط در مسیر ریل‌گذاری ادبیات داستانی ایران، تاثیر به‌سزایی گذاشت، که در کنش‌های اجتماعی و مباحث نظری مبتلابه دوران، شاهراهی اساسی باز کرده بود. کتاب «غرب‌زدگی» او، هنوز بعد از چهل‌سال از انتشارش، تیتر یک بحث‌ها و جدل‌های نظری است. به‌طور قاطع هیچ نویسنده‌ای چه در دوران حیاتش و چه بعد مرگش حتی، اقبال جلال را نداشته است. جلال در زمینه ادبیات، در هیچ گوشه‌ای نبوده که سرک نکشیده باشد. نقد ادبی، ترجمه ادبی، داستان کوتاه، داستان بلند و رمان، جستار ادبی، سفرنامه، مستندنگاری، تک‌نگاری و حتی مدیریت مجله ادبی.

«جایزه ادبی جلال آل احمد» تاکنون ۱۵ دوره را پشت سرگذاشته و در چهار بخش «داستان بلند و رمان»، «داستان کوتاه»، «مستندنگاری» و «نقد ادبی» آثاری را به عنوان برگزیده و شایسته تقدیر به جامعه معرفی کرده است. این جایزه به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین جشنواره‌های ادبی در ایران با بررسی آثار نویسندگان مختلف کشور نقش مهمی را در ارتقا سطح ادبی جامعه، ترویج فرهنگ خواندن و حفظ ادبیات ایفا کرده و به پیشرفت و توسعه ادبیات جامعه کمک می‌کند.

اما نکته اینجاست نام این جایزه و جوایزی از این دست، یکبار پس از انتشار فراخوان و بار دیگر زمان برگزاری اختتامیه سر زبان‌ها می‌افتد و پس از آن از یاد‌ها محو می‌شود. به واقع رخداد‌های ادبی، همواره به صورت مقطعی توجه نویسندگان، ناشران، مخاطبان و خبرنگاران را به خود جلب می‌کنند و تنها در ایام برگزاری و معرفی آثار برتر است که در تمامی محافل صحبت از آن‌ها به میان می‌آید.
 
بنابر آنچه پیش‌تر در رثای جشنواره‌های ادبی گفته شد، به فراموشی سپردن چنین رویداد‌هایی در طول سال، جفایی است که می‌توان در حق ادبیات و مخاطبان آن کرد. از آن رو که جشنواره‌های ادبی فرصتی هستند برای تشویق نویسندگان و نوجوانان به تولید آثار ادبی؛ محلی هستند برای نمایش و ارزیابی آثار برتر و شناخت نویسندگان مستعد و همچنین مجالی هستند برای ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه و بهبود سطح ادبیات.

این‌که برهه‌ای از سال را به یک رویداد اختصاص دهیم بیشتر جنبه نمادین دارد تا نشان دهیم به آن مقوله نیز التفات صورت می‌گیرد و روند پرداختن به آن موضوع در طول سال پیگیری می‌شود. هدف اصلی از برگزاری رویداد‌های فرهنگی در زمان‌های مختلفی از سال این است که مسیر یک سال آینده برای توجه به آن معین شود. یعنی می‌توان در حد فاصل بین برگزاری سالانه دوره‌های یک رویداد با نشان دادن جلوه‌های مختلف آن، انگیزه نویسندگان و علاقه‌مندان به ادبیات را افزایش داد تا دست به تولید بهترین اثر خود بزنند و از سویی دیگر موجبات تقویت جریان‌های فرهنگی و ادبی را در کشور فراهم کرد.

از این رو به نظر می‌رسد باید روند توجه به جشنواره‌های ادبی را به جریان بیندازیم و در طول سال و بدون مناسبت چراغ آن‌ها را روشن نگه داریم تا در کنار کمک به اعتلای سطح جایزه به ارتقای سطح تولیدات ادبی نیز کمک کنیم. بناست که درباره جایزه ادبی جلال چنین رویه‌ای پیشه شود.