باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، همواره تأکید کرده بود که مذاکرات با ایران صرفاً با هدف جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای انجام می‌شود؛ او گفته بود: «می‌دانید، این معادله پیچیده‌ای نیست. ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد.»، اما در مصاحبه‌ای با برنامه Meet the Press شبکه NBC، زمانی که مجری از او پرسید: «هدف از این مذاکرات محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران است یا نابودی کامل آن؟» ترامپ پاسخ داد: «خلع سلاح کامل.»

در تیم ترامپ، نه تنها بر سر هدف مذاکرات، بلکه اصولاً بر سر اصل مذاکره با ایران نیز اختلاف‌نظر وجود داشته است. مایک والتز، مشاور امنیت ملی، خواهان رویکرد نظامی بود، در حالی که مدیر اطلاعات ملی، تولسی گابارد، وزیر دفاع پیت هگست، و معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس از رویکرد محتاطانه حمایت می‌کردند. ونس تأکید داشت که باید تمامی راه‌های دیپلماتیک پیش از توسل به راه‌حل نظامی بررسی شود. ترامپ نیز به جناح دیپلماسی نزدیک‌تر بود و باور داشت که «می‌توانیم بدون حمله به توافق برسیم.»

بر اساس گزارش واشنگتن پست، ترامپ در نهایت مایک والتز را به دلیل مخالفت با رویکرد دیپلماتیک برکنار کرد. والتز معتقد بود که «زمان مناسب برای حمله به ایران فرا رسیده است.»

در حالی‌که اجماع نسبی بر سر مسیر دیپلماسی به وجود آمده بود، اما درباره هدف آن همچنان ابهام باقی مانده بود. والتز گفته بود که ایالات متحده خواستار «نابودی کامل» برنامه هسته‌ای ایران است و فرستاده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، نیز گفته بود که «توافق ترامپ» یعنی ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی خود را متوقف و نابود کند. این مواضع تا پیش از مصاحبه اخیر ترامپ با مواضع محدودتر او در تناقض بود.

در حالی‌که موضع آمریکا در مذاکرات مبهم به‌نظر می‌رسید، ایران در مواضع خود شفاف بود. ایران خواهان توافقی بود که آمریکا نتواند مانند توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) به‌راحتی از آن خارج شود و سه خواسته مشخص داشت:

۱. پایان دادن به تهدید‌های نظامی آمریکا. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، تصریح کرده بود: «زبان تهدید و اجبار مطلقاً غیرقابل قبول است... اینکه کسی بگوید «این کار را نکن، وگرنه»، پذیرفتنی نیست. با چنین ادبیاتی وارد مذاکره نخواهیم شد.»

۲. لغو کامل تحریم‌ها.

۳. و خط قرمزی که رهبر معظم ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، تعیین کرده: ایران تحت هیچ شرایطی مذاکره‌ای درباره «برچیدن کامل زیرساخت هسته‌ای خود» نخواهد کرد.

مذاکرات تا پیش از سخنان اخیر ترامپ، نشانه‌هایی از پیشرفت داشت. ایران دور نخست را «سازنده» و «محترمانه» توصیف کرد و آمریکا نیز آن را «مثبت» خواند. این روند به دور دوم و توافق بر سر تدوین چارچوبی برای توافق احتمالی و برگزاری دور سوم منتهی شد.

اما اظهارات متناقض مقام‌های آمریکایی در روز‌های اخیر مذاکرات را از مسیر خارج کرد.

نخست، وزیر دفاع پیت هگست بار دیگر به زبان تهدید بازگشت. او با اشاره به حملات انصارالله یمن به کشتی‌ها در دریای سرخ، ایران را تهدید کرد: «شما به‌خوبی از توانایی ارتش آمریکا آگاهید... در زمان و مکان انتخابی ما، بهای آن را خواهید پرداخت.» از نگاه ایران، اگر آمریکا به هر حال به بهانه‌ای دیگر قرار است حمله کند، انگیزه‌ای برای مذاکره درباره محدودسازی برنامه هسته‌ای باقی نمی‌ماند.

سپس ترامپ در شبکه‌های اجتماعی تهدید به اعمال تحریم‌های ثانویه کرد: «هر کشور یا شخصی که حتی مقدار اندکی نفت یا محصولات پتروشیمی از ایران خریداری کند، بلافاصله مشمول تحریم‌های ثانویه خواهد شد و هیچ‌گونه تعامل اقتصادی با آمریکا نخواهد داشت.»

در پی این مواضع، دور چهارم مذاکرات که قرار بود برگزار شود، به تعویق افتاد. به‌صورت رسمی گفته شد که این تعویق «به دلایل لجستیکی» بوده، اما یک مقام ارشد ایرانی گفت: «تحریم‌های جدید آمریکا در جریان مذاکرات هسته‌ای کمکی به حل دیپلماتیک اختلافات نمی‌کند» و «تاریخ دور بعدی مذاکرات بسته به رویکرد آمریکا اعلام خواهد شد.»

سپس، اظهارات ترامپ در مصاحبه تلویزیونی تیر خلاصی به روند مذاکرات بود. او گفت که آمریکا نه در حال مذاکره برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران، بلکه برای «برچیدن کامل» آن است.

زمانی که مجری پرسید: «یعنی فقط همین را خواهید پذیرفت؟» ترامپ پاسخ داد: «بله، فقط همین.»

مجری به اشتباه این موضع را با سخنان وزیر خارجه مارکو روبیو در تضاد دانست، مبنی بر اینکه آمریکا «با یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز و غیرنظامی موافق است.»، اما در واقع، موضع روبیو نیز این بود که ایران می‌تواند اورانیوم با غنای پایین (حداکثر ۳.۶۷ درصد) وارد کند، اما حق غنی‌سازی در داخل را نداشته باشد؛ که با خواسته ترامپ در راستای برچیدن توان غنی‌سازی سازگار است.

با این حال، ترامپ در ادامه دچار تناقض‌گویی شد. او گفت ایران نیازی به انرژی هسته‌ای برای تولید برق ندارد، چون «آن‌ها نفت زیادی دارند، نیازی به این کار ندارند.» سپس مجدداً گفت: «تنها چیزی که نمی‌توانند داشته باشند، سلاح هسته‌ای است.» و افزود که «ممکن است درباره برنامه‌ای غیرنظامی برای تولید انرژی گفت‌و‌گو کنم» ولی دوباره تأکید کرد که «برنامه غیرنظامی اغلب به جنگ‌های نظامی منجر می‌شود.»

بازگشت آمریکا به تهدیدات نظامی و تحریم‌ها، روند مذاکراتی را که به‌نظر می‌رسید در مسیر موفقیت قرار دارد، به‌شدت تضعیف کرده است. اظهارات اخیر ترامپ مبنی بر لزوم برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران، انگیزه‌ای برای ادامه مذاکره برای ایران باقی نمی‌گذارد؛ و با توجه به هشدار ترامپ که «اگر توافقی حاصل نشود، بمباران در کار خواهد بود»، اکنون ضروری است که این سردرگمی‌ها و تناقض‌ها برطرف شود و دور چهارم مذاکرات هر چه سریع‌تر از سر گرفته شود.

منبع: آنتی وار