باشگاه خبرنگاران جوان _ ابوالقاسم حسین‌پور روز سه‌شنبه در نهمین همایش ملی مرتعداری ایران در دانشگاه ملایر بر لزوم ارتقای کارآمدی طرح‌های مرتعداری و تدوین نقشه راه جدید برای مدیریت پایدار مراتع تاکید کرد.

وی مراتع را بزرگترین و راهبردی‌ترین زیست‌بوم طبیعی کشور خواند و افزود: این عرصه‌های طبیعی با پوشش بیش از ۵۰ درصد از وسعت ایران، اساس معیشت حدود یک میلیون خانوار بهره‌بردار، متشکل از جمعیتی حدود پنج میلیون نفر را به‌طور مستقیم تأمین می‌کنند.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در تشریح ارزش‌های مراتع، آن را در دو بخش عمده و کلان دسته‌بندی کرد و ادامه داد: ارزش مراتع کشور در دو بخش ارزش بازاری و کارکردهای اقتصادی مستقیم و ارزش‌های اکولوژیک و کارکردهای غیر بازاری است که در تقسیم‌بندی‌های علمی، ارزش اقتصادی مستقیم، مراتع ۲۵ درصدی است که آن هم ارزش بسیار بالایی است.

حسین‌پور با بیان اینکه کارکردهای اکولوژیک و زیستی مراتع کشور ۷۵ درصد است، اظهار کرد: این بخش از مراتع شامل حفاظت از تنوع زیستی کشور است که بیش از هشت هزار و ۶۰۰ گونه گیاهی را در خودش جای داده است.

وی گفت: حفاظت از آب و خاک کشور، جلوگیری از سیل، حفظ حاصلخیزی خاک و همینطور ظرفیت‌های اکوتوریسم و گردشگری از کارکردهای اکولوژیک این بخش است و در زمینه ترسیب کربن در بحث تولید اکسیژن همه از کارکردهای غیربازاری مراتع کشور هستند.

تولید سالانه بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان علوفه در کشور

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: کارکردهای مستقیم آن ابتدا تولید علوفه است که سالانه بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان (۲۰۰ همت) ارزش علوفه تولیدی از سطح مراتع کشور و کمک به تولید گوشت کشور است که ۳۶۲ هزار تُن گوشت تولیدی دام‌هایی هستند که از مراتع استفاده می‌کنند.

حسین‌پور ادامه داد: بیش از ۸۸ هزار تُن عسل، ۸۲۰ تُن تولیدات گیاهان دارویی کشور در سطح مراتع کشور تولید می‌شود که ۷۳۰ تُن آن به ارزشی فراتر از ۵۱۰ میلیارد تومان به بازارهای جهانی صادر می‌شود و مابقی نیز مصارف داخلی دارد.

وی همچنین به ارزش‌های اکولوژیک و غیربازاری با سهم ۷۵ درصدی اشاره و بیان کرد: این بخش، کارکردهای حیاتی و غیرقابل جایگزین مراتع را شامل می‌شود که حفاظت از تنوع زیستی (میزبانی از بیش از هشت هزار و ۶۰۰ گونه گیاهی)، حفاظت از منابع آب و خاک، جلوگیری از وقوع سیلاب‌های مخرب، حفظ و تقویت حاصلخیزی خاک، توسعه ظرفیت‌های اکوتوریسم، ترسیب کربن و تولید اکسیژن از جمله آنهاست.

مدیرکل دفتر امور مراتع ارتقای کارآمدی و اثربخشی طرح‌های مرتعداری را محور و قلب سیاست‌گذاری نوین این دفتر عنوان کرد و با اشاره به وجود ۴۶ میلیون هکتار طرح مصوب مرتعداری در سطح کشور، این طرح‌ها را راهبرد اصلی برای مدیریت پایدار مراتع با مشارکت ۴۵ هزار سامان عرف (نهادهای قانونی و بهره‌بردار محلی) دانست.

حسین‌پور بر ضرورت تغییر نگرش اساسی تأکید و اظهار کرد: مرتع تنها چراگاه نیست و رویکرد جدید دفتر تحت مدیریت خود را تبدیل سامانه‌های عرفی به بنگاه‌های اقتصادیِ فعال در قالب طرح‌های مرتعداری معرفی کرد تا از این رهگذر، سایر کارکردهای اقتصادی مرتع نیز فعال و بهره‌برداری شود.

ضرورت تدوین نقشه راه جدید با توجه به تغییرات اقلیمی

وی هدف نهایی از این اقدام را اقتصادی کردن طرح‌های مرتعداری و تنوع‌بخشی به سبد معیشت بهره‌برداران عنوان کرد و ادامه داد: دامدار فقط صاحب دام تلقی می‌شود، اما مرتعدار صاحب حق مرتع در قالب سامان عرف است و به رسمیت شناختن و تقویت این سامان‌های عرفی در تمامی سطوح برنامه‌ریزی، یکی از الزامات اصلی و غیرقابل اغماض برای موفقیت در مدیریت پایدار مراتع است.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور یادآور شد: بر این اساس و در راستای عملیاتی کردن این سیاست، هماهنگی‌های لازم با سازمان برنامه و بودجه کشور برای اجرای سه پایلوت طرح مرتعداری چندمنظوره و تلفیقی- اقتصادی در سه استان هدف، در سال جاری انجام شده است.

حسین‌پور دومین اولویت مهم و فوری را «تدوین نقشه راه جدید برای مدیریت پایدار مراتع» با توجه به تغییرات شدید و بی‌سابقه اقلیمی عنوان کرد و کاهش محسوس بارندگی‌ها، کاهش سطوح برفگیر و افزایش نگران‌کننده دما از تبعات مستقیم این تغییرات برشمرد که اثرات مخربی بر پیکره مراتع کشور وارد می‌کند.

وی از جمله این اثرات به جابجایی رویشگاه‌های مرتعی، محدود شدن پراکنش گونه‌های گیاهی باارزش، مهاجرت گونه‌های گیاهی به عرض‌های جغرافیایی و ارتفاعات بالاتر و در معرض خطر انقراض قرار گرفتن برخی از گونه‌های ارزشمند به عنوان ذخایر ژنتیکی منحصربه‌فرد کشور عنوان کرد.

فراخوان برای همکاری جمعی و عزم ملی

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مقابله با این چالش‌های چندبعدی را نیازمند عزم ملی و مشارکت همه‌جانبه دانشگاهیان، پژوهشگران، بهره‌برداران و جوامع محلی دانست و ابراز امیدواری کرد: این نشست تخصصی، منجر به ارائه راهکارهای نوین و عملی در حوزه‌های کلیدی مانند قانون‌گذاری، تدوین سیاست‌های اجرایی و تقویت هماهنگی‌های بین‌دستگاهی شود.

حسین‌پور تاکید کرد: هدف نهایی از این اقدامات، تدوین نقشه راهی جامع و کارآمد است که در شرایط جدید اقلیمی و اقتصادی، اصل سرمایه ملی یعنی مرتع را به عنوان بستر حیات و توسعه پایدار، حفظ کرده و بهره‌برداری خردمندانه از آن را برای نسل‌های حاضر و آینده ایران تضمین کند.

منبع ایرنا