باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی - پس از انتخابات پارلمانی عراق در ۱۱ نوامبر، این کشور وارد مرحله جدیدی از رقابت‌های سیاسی فشرده شد؛ جایی که تحرکات میان احزاب بر سر تصدی پست نخست‌وزیری تشدید شده است. این انتخابات صرفا توزیع کرسی‌های پارلمان نبود، بلکه آزمونی جدی برای توانایی نظام عراق در مدیریت توازن‌های فرقه‌ای و منافع متداخل میان اجزای آن بود.

معمای عدم تمایل به السودانی

در قلب این صحنه، سوال محوری این است: چرا «چارچوب هماهنگی» یا همان الاطار التنسیقی، با وجود محبوبیت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر کنونی عراق و کسب درصد خوبی از آرا و کرسی‌ها، از اعطای دور دوم نخست وزیری به او خودداری می‌کند؟

روزنامه العرب که دفتر آن در انگلیس است و رویکردی ضد مقاومتی و متمایل به کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد به این سوال اینگونه پاسخ داده که السودانی دولتی را رهبری کرد که ثبات نسبی در امنیت و خدمات به دست آورد و چهره یک رهبر توانا در اداره کشور را از خود نشان داد، اما منطق سیاسی در داخل چارچوب هماهنگی، مصلحت توازن‌های داخلی را بالاتر از هر ملاحظه شخصی قرار می‌دهد.

العرب در ادامه نوشت: از منظر این چارچوب، السودانی در صورت کسب دور دوم، ممکن است به یک کانون قدرت مستقل تبدیل شود که قادر است خود را خارج از منظومه توافق بازتولید کند؛ این امر تهدیدی برای ماهیت حکومت توافقی در داخل «خانه شیعه» محسوب می‌شود.

از نظر تاریخی، دوره دوم نوری المالکی نیز نگرانی‌های مشابهی را برانگیخت و اختیارات اجرایی را به ابزاری برای انحصار تبدیل کرد که شرکای سیاسی را تضعیف و پویایی حکومت را تغییر داد. به همین دلیل، چارچوب هماهنگی مصمم است تاکید کند که نخست‌وزیر بعدی در حد یک «مدیر کل» خواهد بود که سیاست‌ها را اجرا می‌کند نه اینکه آنها را خلق کند، و به او اجازه تاسیس حزب سیاسی خصوصی داده نخواهد شد. این اقدامات، سازوکار حمایتی برای یک نظام سیاسی است که بر توزیع نفوذ میان اجزای شیعه متمرکز است، نه تمرکز قدرت در دست یک فرد.

ویکتوریا جی. تیلور، پژوهشگر در اندیشکده «موسسه آتلانتیک»، در گزارشی معتقد است که رد دور دوم برای السودانی، در واقع بیانگر یک سیاست تدافعی است که هدف آن تضمین ثبات چارچوب هماهنگی و کنترل بر روند تصمیم‌گیری است، نه صرفا ارزیابی موفقیت یا شکست رئیس دولت.

اختلاف قدرت در میان سنی‌ها و کُرد‌ها

این روزنامه در ادامه گزارش خود می‌نوسد در میان سنی‌ها و کُردها، صحنه سیاسی آشفته‌تر به نظر می‌رسد. سنی‌ها که به طور تاریخی پس از سال ۲۰۰۳ از ضعف سازمانی رنج می‌برند، نتوانستند پس از انتخابات یک رهبری واحد یا یک پروژه سیاسی یکپارچه تولید کنند. علیرغم توافق اصولی آنها با شیعیان، اختلافات داخلی‌شان بر سر شخص محمد الحلبوسی (رئیس پارلمان سابق عراق) به طور منفی بر توانایی آنها برای اعمال هرگونه نیروی چانه‌زنی تاثیر گذاشت.

العرب ادامه داد: تلاش برای تشکیل ائتلاف سنی تحت عنوان «شورای سیاسی ملی» نیز تاکنون آزمایشی محدود و کم‌اثر بوده و اهل سنت را در موقعیت ثانویه در فرآیند تشکیل دولت قرار داده است.

این روزنامه عرب زبان درباه اختلاف میان کردهای عراق نیز نوشت: اختلافات داخلی میان حزب دموکرات کردستان (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK)، به ویژه بر سر وزارتخانه‌های کلیدی و ریاست‌جمهوری، همچنان پابرجاست و مستقیما بر موضع آنها در بغداد تاثیر گذاشته و مانع از تحمیل یک حضور واحد شده است.

این روزنامه مدعی شد که این شکاف، به «چارچوب هماهنگی» که منسجم‌تر و باثبات‌تر است، توانایی زیادی برای کنترل روند تشکیل دولت عراق می‌دهد. این امر تاکید می‌کند که تصمیم واقعی در بغداد نه تنها با حجم کرسی‌های هر طرف، بلکه با میزان انسجام سازمانی و سیاسی آن سنجیده می‌شود.

چالش‌های پیش روی دولت جدید و نقش خارجی

روزنامه العرب در راستای رویکرد ضد مقاومتی غرب به خصوص آمریکا به راه یافتگان در پارلمان جدید حمله کرده و مدعی شد نقش قدرتمند نیروهای مقاومت در پارلمان جدید را نمی‌توان نادیده گرفت. احزاب مرتبط با نیرو‌های مقاومت دستاورد‌های بزرگی داشته‌اند که نخست‌وزیر آینده را در برابر یک چالش دوگانه قرار می‌دهد: فشار برای خلع سلاح نیروهای مقاومت در عراق و همزمان مقابله با تاثیر سیاسی و اقتصادی این نیروها.

نفوذ منفی و مداخله آمریکا که همچنان از عراق دست نکشیده و در آن حضور نظامی دارد به یک چالش برزگ برای دولت و احزاب این کشور تبدیل شده است. العرب در این خصوص مدعی شد که به نظر می‌رسد سیاستمداران عراقی، تحرکات پشت پرده را با ابتکار داخلی و بیشتر تحت تاثیر ملاحظات داخلی انجام می‌دهند، در حالی که تلاش متوازنی برای حفظ شراکت قوی با آمریکا و استفاده از روابط تاریخی با ایران دارند.

منبع: العرب