لطم‌؛ مراسم عزاداری زنان عرب

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، مراسمِ عزاداری در شهرها و فرهنگ‌های مختلف، مدل و آئین خاص خود را دارد. مثلا مردم شهر یزد، ظهر عاشورا مراسم نخل برداری دارند، مردم زنجان در هشتم ماه محرم همگی در مسجد جامع این شهر جمع می‌شوند و در یک دسته بزرگ در خیابان اصلی شهر حرکت می‌کنند؛ یا مراسم شمع به دستان مردم تبریز، یا مشعل‌گردانی اعراب، یا مراسم خاصِ مردم بیجار و خرم‌آباد، همگی نمونه‌هایی از مراسم خاص عزاداری سیدالشهدا هستند.

عزاداری زنان عرب نیز تعاریف مخصوص خود را دارد که بدان "لطم” می‌گویند. لطم در لغتنامه دهخدا به معانی طپانچه زدن، بر رخسار و اندام زدن، سیلی زدن، پنجه بر روی زدن آمده است.

مراسم لطم‏ تنها مختص دهه‏‌ی عاشورا و عزاداری‌های مذهبی نیست و اعراب در سوگواری و عزاداری‏‌های غیرمذهبی و عمومی نیز مراسم لطم را اجرا می‌کنند و تنها تفاوت آن، در مضمون و نوحه و مرثیه‌ایست که خوانده می‌شود.

مراسم لطم بدین‌گونه است که همه‌ی زنان حاضر در مجلس بلند می‌شوند و به صورت دایره‌وار کنار هم می‌ایستند، به این کار "ثکیله” می‌گویند، اگر مجلس غیرعمومی و زنانه باشد همگی روسری و حجاب خود را در می‌آورند، "ملا” که همان مداح مجلس است شروع به نوحه‌خوانی می‌کند و زنان به سمت راست خود شروع به حرکت می‌کنند و با برداشتن یک قدم سر و نیم تنه خود را به سمت پائین دایره می‌آورند و خم می‌شوند و موهایشان به سمت پائین پریشان می‌شود و سپس سر و نیم تنه به بالا می‌رود و قدم دیگری به سمت راست برداشته می‌شود؛ به این پریشان شدن موها "نفحی” می‌گویند.
هنگام خم شدن به سمت پائین انگشتان هر دو دست را در حرکاتی پشت‌سرهم و مکرر به پیشانی می‌زنند که به این حرکت "جولی” می‌گویند، گاهی اوقات هنگام لطم بر پیشانی، بدن یک بار به‏ طرف راست و یک بار به چپ برمی‏‌گردند.

زنان مسن و آنهایی که توانایی چرخیدن و اجرا کردن مراسم نفحی را ندارند، در بیرون از دایره می‌ایستند و مراسم "جولی” و سینه‌زنی را انجام می‌دهند.
بعضی از زنان برای این مراسم لباس خاصی می پوشند که شبیه یک عبای گیپورمانند است و به آن "هاش‌می” می‌گویند.

نوع خواندن اشعار عربی ملا، مانند مداحان ایرانی سبک و ریتم‌های خاصی دارد،مثل هوسه و فزاعیه؛ گاهی اوقات ملا چند بیت را تکرار می‌کند و زنان نیز با صوت آحا، آحا که معادل همان واویلا فارسی است، و کوبیدن بر سرو شانه‌هایشان او را همراهی می‌کنند و جمله را تکرار می‌کنند.تقریبا چهار بیت مصیبت‏ چهار بار خوانده می‏‌شود و جمعیت هربار بیت نوحه را تکرار می‏‌کنند. بیت آخر نام امام حسین(علیه‌السلام) آورده می‌شود و  جمعیت همان‏طور که بر سر می‌‏زنند، به‏ طرف بالا می‏‌پرند و این بیت را بارها تکرار می‏کنند.
مراسم با تکرار نام امام حسین علیه‌السلام و جمله "ابد‌والله ماننس حسینا” تمام می‌شود.

هرسال در دهه اول محرم این مراسم در حسینیه‌ی نجفی‌های تهران در خیابان امین‌حضور و حسینیه کربلائی‌ها در چهارراه گلوبندک برگزار می‌شود و بانوان و خانم‌های علاقمند به دیدن این برنامه، میتوانند در این مراسم شرکت کنند.