واکنش احتمالی اروپا به اقدام ترامپ در ماه اکتبر علیه برجام

 به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی  باشگاه خبرنگاران جوان، دونالد ترامپ از آغار دوران ریاست جمهوریش در  آمریکا دائما  توافق برجام را مورد انتقاد قرار داده و آن را به عنوان بدترین توافق ممکن  معرفی کرده است، حتی خروج از این توافق را جزء شعارهای انتخاباتی خود قرار داده بود، این در حالیست  که طرف دیگر این توافق بین‌المللی اروپایی‌ها هستند  و در نقطه مقابل آمریکا، بارها حمایت خود را از این توافق اعلام کرده‌اند. طبق زمانبندی صورت گرفته، قرار است رئیس جمهور آمریکا حدود یک ماه آینده پایبندی ایران به  برجام را تایید کند در  این میان بارها از سوی ترامپ و حتی رسانه های آمریکایی زمزمه عدم تایید پایبندی ایران در این دوره به گوش می رسد. این شرایط در حالیست که اروپایی ها در معرض تصمیم گیری مستقل و شکل دادن به یک هویت غیر وابسته قرار دارند. 

برجام و آمریکا

برنامه جامع اقدام مشترک با مخفف « برجام» کلمه ایست که بیشتر از دو سال ذهن همه جهان را به خود مشغول کرده است. توافقی بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای ایران که در تاریخ 14 ژوئیه 2015 میان ایران و کشورهای گروه 1+5 (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) در شهر وین صورت گرفت. مذاکرات طولانی مدت میان ایران و 6 قدرت جهانی برای دستیابی طرفین به «برجام»، همزمان با «توافق موقت ژنو» در نوامبر 2013 آغاز شد.
پس از توافق ژنو، دو طرف مذاکرات را به مدت 20 ماه ادامه دادند. در آوریل 2015 به «تفاهم لوزان» به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند. متن برجام یا همان توافق وین، توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با حضور رسانه ها به زبان های انگلیسی و فارسی قرائت شد و اعلام کردند که طرفین به توافق جامع دست یافته اند.
پس از دستیابی طرفین به برجام، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه مشهور 2231، رسما از این توافق حمایت کرده و با گنجاندن آن در حقوق بین‌الملل، عملا برجام را به صورت قانونی الزام آور کرد. بنابراین بر اساس این توافق بین‌المللی طرفین ملزم به رعایت تعهداتی نسبت به یکدیگر شدند. 
بر طبق توافق میان باراک اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا و کنگره این کشور، کاخ سفید ملزم است هر 90 روز یکبار پایبندی ایران نسبت به توافق هسته‌ای را تایید کند و برای هر 120 روز یکبار تعلیق تحریم ها علیه ایران را امضا کند. در روزهای اخیر وزارت خارجه آمریکا از تمدید تعلیق تحریم ها علیه ایران خبر داد و آن را انعطافی برای اجرایی کردن برنامه بعدی ایالات متحده نسبت به برجام دانست.
یکی از نزدیک‌ترین برنامه ها تقریبا در یک ماه آینده در اکتبر خواهد بود و مربوط به تایید پایبندی ایران به برجام از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکاست.

ترامپ تاکنون دو مرتبه در آوریل (فروردین-اردیبهشت) و ژوئیه(تیر-مرداد) پایبندی ایران  به برجام را تایید کرده است. اما وی پیش تر سیگنال‌هایی فرستاده بود مبنی بر اینکه در نوبت بعدی در پاییز این پایبندی را تایید نخواهد کرد. ترامپ در ماه اوت (مرداد-شهریور) در مصاحبه با وال استریت ژورنال گفت: «به نظرم طرف ایرانی به برجام پایبند نخواهند ماند.» این اظهارات به دنبال آن مطرح شد که فارین پالیسی گزارش داد: ترامپ از دستیارانش خواسته است تا ضرب الاجل بعدی پرونده ای مبنی بر نقض برجام به دست ایران، تدارک ببینند. تقریبا از 180 روز قبلی که دولت ترامپ بر روی کار آمده دائما تکرار کرده است که از برجام خارج خواهد شد و یا آن را بدترین توافق برای ایالات متحده می داند و همزمان با تمدید تعلیق تحریم ها، تحریم های جدید ی را علیه ایران وضع کرده است تا برجام را بی اثر کند.

برجام و اروپا 

طرف دیگر این توافق بین‌المللی اروپایی‌ها هستند و بارها حمایت خود را از برجام اعلام کرده‌اند. حتی در بعضی مواقع نسبت به مواضع ترامپ به این توافق انتقاداتی را مطرح کردند. در این میان کشورهای قاره سبز در محک تصمیم گیری مستقل قرار گرفته اند و در شرایط کنونی باید نسبت به منافع ملی خود تصمیمات جدی را اتخاذ کنند. آنها در گذشته از طریق ناتو استقلال عملشان را در حوزه امنیت به دست آمریکا سپردند و تا به امروز نسبت به اینکه آیا واقعا آمریکا در قبال تهدیداتی که متوجه آنهاست حمایت کافی را از آنها خواهد داشت یا خیر، ابهام دارند. این تردید نقش به سزایی را در روابط اروپا و آمریکا ایفا می‌کند.

سران این کشورها، ترامپ را غیر قابل پیش بینی می دانند و خروج آمریکا را از توافقات بین المللی مانند آب و هوا، نفتا را دلیلی بر سیاست‌های نادرست واشنگتن در برخورد با جامعه جهانی توصیف می‌کنند. دولت های اروپایی در شرایط کنونی با سیاست هایی از جانب آمریکا روبرو هستند که قوانین و حقوق بین الملل را زیر پا می گذارد و نسبت به جهان درهم تنیده بی اعتنا است.

اظهارات صريح خانم موگرينی مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا در خصوص برجام قابل تامل است او گفت: «بگذاريد بسيار روشن به شما بگويم که اين توافقی دوجانبه نيست. بلکه اين توافقی چندجانبه است که توسط شورای امنيت سازمان ملل متحدد تاييد شده. بنابراين اين توافق مورد حمايت اروپا است و حمايت سازمان ملل هم آن را تضمين می‌کند. در طول مدت اين قرارداد که 10 سال است من به شخصه نقش تضمينی را ايفا می‌کنم که تمام طرف های قرارداد وظيفه خود را انجام دهند.»

گفت‌وگوها و اظهار نظرهای متفاوت مقامات اروپایی و آمریکایی نسبت به توافق هسته‌ای این موضوع را نشان می‌دهد که اروپایی‌ها نسبت به برجام تعهد بیشتری را احساس می کنند و تلاش دارند از آن حمایت قوی داشته باشند.

نگاه آمریکایی در حال افول

دلیل پایبندی  اروپایی‌ها را می‌توان تا حدودی با  بازی‌های  قدرت در عرصه جهانی توضیح داد. در شرایط کنونی آنچه بیش از همه مورد تأیید است تغییر ساختار جهان نسبت به دوره‌ایست که آمریکا جنگ عراق و افغانستان را آغاز کرد. در آن دوره بوش پسر با ادعای مبارزه با تروریسم و ایجاد دموکراسی برای مردم خاورمیانه وارد جنگ با این دو کشور شد متعاقب آن دولت‌های اروپایی نیز بدون هیچ تردیدی با وی همراهی کردند، این همراهی در آن دوره به این معنا بود که نگاه آمریکایی به امنیت و صلح برای بیشتر کشورهای جهان قابل قبول است؛ اما در موقعیت کنونی جهان دیگر به صورت هژمونی یکجانبه ایالات متحده که پس از جنگ سرد شکل گرفت و در دروه جنگ عراق به اوج خود رسید، قرار ندارد.

در شرایط کنونی تفکرات آمریکایی برای ایجاد صلح و امنیت در جهان بدون چون چرا مورد تایید کشورها نیست. نمونه این مورد را می توان در بحران کره شمالی و عدم همسازی کشورها با ایالات متحده دید. اکنون اروپا در موقعیت حساسی قرار گرفته است و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا اهمیت موضوع را دو چندان کرده است. این بدین معناست که دیگر آمریکا نباید منتظر یک صدای واحد از آن سوی اقیانوس اطلس باشد.

 

روابط اروپا و آمریکا در دروان جدید راست افراطی آمریکایی

اظهارنظر ترامپ در مورد برگزیت و جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا مبنی بر اینکه «مردم بریتانیا تصمیم گرفتند کشورشان را دوباره پس بگیرند» بازخوردهای منفی را بین رهبران قاره سبز داشت و به خوبی مواضع ضد اروپایی وی را نشان داد. در پاسخ به این مواضع مرکل، صدر اعظم آلمان، آمریکا را شریک غیر قابل اعتماد اروپا معرفی کرد. چنین اظهاراتی از سوی دو طرف، به خوبی بر آینده مبهم و دشوار روابط فی مابین، صحه می‌گذارد.

اما مواردی وجود دارد  که بر واگرایی روابط اروپا و آمریکا  در دوران جدید قوت بیشتری می بخشند از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:

اروپا و هویت خواهی مستقل از آمریکا:کشورهای اروپایی که زمانی مرکز دنیا به شمار می‌آمدند عملا پس از جنگ جهانی دوم خصوصا از لحاظ اقتصادی و امنیتی به شدت به ایالات متحده وابسته شدند. ایده تشکیل اتحادیه اروپا عملا در راستای افزایش قدرت اروپا و استقلال آن از آمریکا به اجرا درآمد. فکر تشکیل اتحادیه، با یک سیاست خارجی واحد و پول مشترک، اتحاد هرچه بیشتر اروپایی ها را به نمایش می گذاشت. در این میان سعی در اثر گذاری در سیاست های مختلف جهانی و ایفای نقش بیشتر در صورت عدم حضور آمریکا نشان دهنده این تمایل برای تفکیک هویتی خود از ایالات متحده به شمار می‌رود. نمونه آن اثر گذاری اتحادیه در مسئله هسته ای ایران از آغاز تا کنون بوده است. در حالیکه حمایت ترامپ از جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا مواضع ضد اتحاد اروپایی وی را به خوبی نشان داد. می توان این مورد را یکی از موارد چالش برانگیز بین این دو دانست.

بازیابی هویت مستقل در مذاکرات هسته ای : تلاش های زیادی از سوی اروپایی ها در راستای رسیدن به یک توافق در مسئله هسته ای ایران انجام شد. در این مسیر اروپا از ابتدا به عنوان یک هویت مستقل حضور داشت. رسیدن به توافق برجام برای طرفین اهمیت فراوانی داشته است.و زمینه ای ایجاد شد تا اروپا هویت مستقل خود را نسبت به آمریکا به نمایش بگذارد.در نتیجه مخالف ترامپ با آن دهن کجی به این دست آورد است .

پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو: یکی از مهم ترین موضوع های مورد اختلاف ترامپ و کشور هایی اروپایی است ترامپ، اعتقاد دارد پیمان ناتو یک پیمان نظامی است که بعد از جنگ به وجود آمده و دیگر کارایی لازم را ندارد یا به زبان ساده تر ناتو دیگر قدیمی شده است. ترامپ بر این باور است باید ناتو را اصلاح کرد و آمریکا باید حمایت مالی خود را از ناتو کمتر کند. کشور های اروپایی از کاهش سطح همکاری های دفاعی و نظامی امریکا با کشورشان به شدت نگران هستند.

چانه زنی بین المللی بین روسیه و آمریکا: ترامپ به دلیل اشتراک دیدگاه با پوتین در اندیشه های راست افراطی و ملی گرایی ، می تواند زنگ خطر را برای اروپا به صدا درآورد. مضاف برآنکه روحیه معامله گری ترامپ برای چانه زنی با روس ها در حوزه های مختلف، به شکل مستقیم، منافع اروپا را تحت الشعاع قرار خواهد داد، چرا که پوتین همچنان سودای گردهم آوردن کشورهایی را دارد که زمانی حوزه نفوذ شوروی محسوب می شدند که امروز ناتو با سیاست گسترش به شرق در حال استحاله آنها در خود است.

سیاست مرکانتلیسم در حوزه تجارت : سیاست ترامپ در حمایت از اقتصاد داخلی به جای تجارت با جهان خارج می تواند همکاری های تجاری واشنگتن – اتحادیه را در معرض فروپاشی قرار دهد. این مساله با توجه به نقش جهانی آمریکا در حوزه اقتصاد و وابستگی اتحادیه اروپا به حوزه های مالی آمریکا، ورشکستگی اقتصادی اتحادیه اروپا را به دنبال خواهد داشت.به علاوه اگر سیاست جدید آمریکای ترامپ برمبنای «اول آمریکا» استوار باشد، چرا کشورهای اروپایی برای اجرای سیاست «اول اروپا» وسوسه نشوند؟ پیداست که محوریت تقویت اقتدار و کارآئی اتحادیه اروپا به صورت مطلق، دقیقاً در حکم معارضه و مقابله قدرت‌های سیاسی ـ اقتصادی دو سوی آتلانتیک است و قطعاً روند تحولات را به زیان آمریکا به پیش خواهد برد. با این تفاوت که واشنگتن حتی با تکیه بر رفتار تحکم‌آمیز ترامپ هم نمی‌تواند مانع تصمیم اتحادیه اروپا در این مقوله شود. چرا که این آمریکا بوده که آغازگر برخورد تهاجمی و غافل‌گیرانه محسوب می‌شود.

نکاتی که  در باره رابطه آمریکا و اروپا به آنها اشاره شد نشان می دهد در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگری چالش بین بروکسل و واشنگتن افزایش یافته است.همین امر سبب شده تا نسبت به مسائل مهم جهانی به یک نقطه نظر مشترک به صورت قاطع نرسند.

با توجه به مواردی که به آنها اشاره شد می توان این احتمال را مطرح کرد اگر دونالد ترامپ در ماه اکتبر سیاست نادرستی را در قبال برجام اتخاذ کند اروپایی ها واکنش متفاوتی را از خود نشان خواهند داد و با دیپلماسی گسترده مانع از سیاست های یکجانبه ترامپ خواهند شد. سود اقتصادی حاصل از اجرای برجام و یا هر دلیل دیگری اروپایی ها را برای حفظ این توافق بین المللی ملزم می کند. زیرا توسعه اقتصادی در راستای منافع ملی از اولویت بالایی در سیاست خارجی این دولت ها برخوردار است. بر همین مبنا نسبت به مناطقی که سود اقتصادی سرشاری نصیبشان می کند، حساسیت دارند.

انتهای پیام/