سرزمین آب‌های ایران خشک شد

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، کمبود آب و تأمین آن یکی از چالش‌های قرن حاضر است که در آینده یکی از مشکلات عمده بشریت به حساب خواهد آمد.

پدیده خشکسالی که به کمبود بارش در یک دوره بلند مدت گفته می‌شود، به دلیل گستردگی مکانی و داشتن تبعات کوتاه مدت و بلند مدت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، یکی از مهمترین بلایای طبیعی محسوب می‌شود.

اگر چه امروزه به علت پیشرفت‌های علمی و گسترش ارتباطات و حمل و نقل، بروز آثار خشکسالی به شکل قحطی و مرگ دسته جمعی کمتر بروز می‌کند، اما آثار و تبعات دیگر ناشی از آن، همچنان پابرجاست؛ به طوری که بروز این پدیده می‌تواند موجبات کاهش رطوبت خاک، جریان آب‌های سطحی و افت آب‌های زیرزمینی را به همراه داشته باشد.

بر اساس پارامتر‌های مورد مطالعه، خشکسالی به انواع مختلف اقلیمی، هیدرولوژی و کشاورزی تقسیم می‌شود.

انواع خشکسالی‌ها با یکدیگر ارتباط زمانی و مکانی دارند، به طوریکه خشکسالی‌های هواشناسی پیش از انواع دیگر خشکسالی‌ها رخ داده و خشکسالی‌های کشاورزی و هیدرولوژیکی پس از آن به وقوع می‌پیوندند.

استان چهارمحال و بختیاری با وجود دارا بودن یک درصد از مساحت کل کشور، ۱۰ درصد از آب آن را تأمین می‌کند به طوری که دو رودخانه مهم کشور یعنی کارون و زاینده رود از ارتفاعات آن سرچشمه می‌گیرند.

چند سالی است که منابع آبی در این استان به شدت کاهش پیدا کرده است و هم اکنون چهارمحال و بختیاری خشک‌ترین استان کشور است.

یکی از زمینه‌هایی که خشکسالی در آن تاثیرات مسلم می‌گذارد منابع آبی هر منطقه‌ای است و بالطبع مناطقی که دارای قابلیت خشکسالی هستند محدودیت و حساسیت منابع آب در آن‌ها بیشتر خواهد بود.

خشکسالی هواشناسی مهمترین نوع خشکسالی است و زمانی حادث می‌شود که میزان بارندگی دربازه زمانی معین کمتر از یک حد آستانه باشد.

کاهش ۴۲ درصدی بارندگی در چهارمحال و بختیاری

مهران چراغ پور سرپرست هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: میانگین وزنی بارندگی سال زراعی جاری استان به ۴۵۵ میلیمتر رسید.

او افزود: این میزان بارندگی نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش ۴۲ درصدی و نسبت به میانگین بلندمدت با کاهش ۱۱ درصدی همراه است.

چراغ پور اضافه کرد: در سال زراعی جاری در کوهرنگ پربارش‌ترین شهرستان استان چهارمحال و بختیاری یک هزار و ۱۸ میلیمتر بارندگی رخ داده است که این میزان بارندگی نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد.

او ادامه داد: هم اکنون هیچ برفی در شهرستان کوهرنگ وجود ندارد در حالی که در فروردین ماه سال ۹۸ حدود ۴۵ سانتیمتر برف بر روی زمین بود.

خشکسالی بر خلاف سیل پدیده‌ای آرام و خزنده است که به آرامی یک محیط را تسخیر و به یک بلای طبیعی تبدیل می‌گردد.

پدیده ای، چون سیل و زمین لرزه به یکباره خسارت‌های سنگینی بر یک جامعه تحمیل می‌کنند در حالیکه خسارت‌های ناشی از خشکسالی اغلب سنگین‌تر و گسترده‌تر است، اما، چون به تدریج ایجاد می‌شود برای مردم و حتی مدیران نامحسوس‌تر است.

خشکسالی کشاورزی یکی از انواع خشکسالی هاست که در اثر کاهش رطوبت خاک در دوره رشد و نمو گیاهان به وجود می‌آید.

زیرا کمبود رطوبت باعث به هم خوردن تعادل میان تأمین آب و هدر رفت آن از طریق تبخیر و تعرق می‌شود. در واقع خشکسالی کشاورزی زمانی به وجود می‌آید که در فاصله بین دو بارندگی، ذخیره رطوبتی منطقه ریشه گیاه درخاک برای زنده ماندن محصولات کشاورزی و گیاهان طبیعی و مراتع کفایت نکند.

بخش کشاورزی به دلیل وابستگی بیش از حد به ذخیره رطوبتی خاک، معمولاً نخستین بخشی است که تحت تأثیر خشکسالی قرار می‌گیرد.

در طی دوره‌های ممتد خشکی، چنانچه کمبود بارش ادامه یابد، رطوبت خاک به سرعت تخلیه می‌شود.

یک سوم قنات‌های چهارمحال و بختیاری کاملا خشک شدند

سید طاهر نوربخش مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: بارندگی‌های اخیر که عمدتاً به صورت باران بودند بر میزان آب‌های زیرزمینی تأثیری نداشتند.

او افزود: میزان ذخایر آب‌های زیرزمینی در استان به شدت افت پیدا کرده و تنها راه افزایش آن بارش برف است.

نوربخش با بیان اینکه ۸۴۱ قنات در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد اضافه کرد: حدود یک سوم این قنات‌ها کاملا خشک شده اند و دو سوم باقی مانده هم بین ۴۰ تا ۷۰ درصد با کاهش آب مواجه هستند.

او ادامه داد: دشت‌های چهارمحال و بختیاری هم اکثراً ممنوعه هستند و دشت‌های بروجن و فرادنبه ممنوعه بحرانی اعلام شده اند.

نوربخش گفت: طرح تعادل بخشی و صرفه جویی در مصرف آب از راهکار‌های کوتاه مدت به منظور حفظ آب است.

او افزود: طرح تغییر الگوی کشت یکی از راه‌های صرفه جویی در مصرف آب است از این رو جهاد کشاورزی به دنبال افزایش کشت‌های متراکم و کاهش کشت‌های گسترده است.

نوربخش اضافه کرد: ترویج کشت‌های نشایی و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری از دیگر راه‌های صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی است.

او ادامه داد: هم اکنون ۵۶ درصد از اراضی کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری مجهزبه آبیاری نوین است.

وارد شدن خسارت به بخش کشاورزی بر اثر خشکسالی

ذبیح الله غریب مدیرکل جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری هم در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: در سال ۹۷ پنج هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال خسارت بر اثر خشکسالی و دیگر بلایای طبیعی به بخش زراعی، باغی، دامی، شیلات و طیور این استان وارد شد.

او افزود: پارسال دولت با پرداخت بیش از ۷۲۰ میلیارد ریال به صورت یارانه تسهیلات، بخشی از خسارت این قشر مولد و تولید کننده را برعهده گرفته است.

متأسفانه مراتع و جنگل‌ها از جمله منابع مستعد برای پدیده آتش سوزی در دوره‌های خشکسالی هستند.

همچنین نابودی و یا کاهش تراکم پوشش گیاهی بر اثر آتش سوزی‌ها باعث افزایش ضریب رواناب و فرسایش خاک می‌شود که به نوبه خود در بروز سیلاب‌ها وانتقال رسوبات به مخازن سد‌ها تأثیر به سزایی دارد.

کاهش جریان و مقدار آب رودخانه‌ها موجب کاهش اثر پالایندگی آن‌ها می‌شود.

این وضعیت، زندگی جانوران آبزی و در برخی از موارد حاد زندگی بشر را نیز با خطر مواجه می‌کند.

طرح‌های آبخیزداری در کنترل روان‌آب‌ها تاثیرگذارند

علی محمدی مقدم مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در گفت‎وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان در شهرکرد، اظهار داشت: احداث سد‌های خاکی و بند‌های سنگی ملاتی در دشت‌های بحرانی کشاورزی استان همچون دشت شهرکرد، فرادنبه بروجن و خانمیرزا از جمله اقدامات صورت گرفته این اداره کل برای مقابله با خشکسالی است.

او افزود: احداث سد‌های خاکی یکی از راه‌های انتقال آب باران به داخل زمین است.

محمدی مقدم اضافه کرد: هم اکنون در پشت ۱۰۰ سد خاکی در استان حدود ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده است.

او ادامه داد: این سد‌ها در طول سال حدود چهار بار ذخیره آب دارند و پس از طول یک دوره آب به داخل زمین نفوذ می‌کنند.

پس نتیجه می‌گیریم خشکسالی عموماً با کاهش بارش آغاز می‌شود که به معنی خشکسالی هواشناسی است و در صورت ادامه یافتن این وضعیت، با کاهش رطوبت خاک مواجه خواهیم گشت که به معنی شروع خشکسالی کشاورزی است، ادامه خشکسالی کشاورزی به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی منجر می‌شود که نشان دهنده شروع خشکسالی هیدرولوژیک است و همه این موارد در هر مرحله‌ای تأثیرات اجتماعی اقتصادی خود را در جامعه باقی می‌گذارند.

پس باید با توجه به شرایط موجود در مصرف آب صرفه جویی و از بهره برداری‌های بی مورد جلوگیری کنیم.

انتهای پیام/ف