کرملین برنده نمایش سیاسی آلاسکا
نشست آلاسکا شاهد تسلط دیپلماتیک پوتین بر مذاکرات با ترامپ بود، بدون توافقی برای صلح اوکراین.ترامپ با پاس دادن مسئولیت به زلنسکی و اروپا، فشار را بر کی‌یف افزایش داد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی سیف تبریزی* - صبح سرد ۱۵ آگوست ۲۰۲۵ (شب ۲۴ مرداد ۱۴۰۴)، آسمان آنکوراج آلاسکا شاهد صحنه‌ای بود که انگار از دل یک رمان جاسوسی بیرون آمده بود. ولادیمیر پوتین، مرد آهنین کرملین، از هواپیمایش پیاده شد و روی فرش قرمزی قدم گذاشت که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور تازه بازگشته آمریکا، با لبخندی گرم در انتظارش ایستاده بود. پایگاه نظامی «المندورف- ریچاردسون»، جایی که تنگه برینگ، مرز باریک بین دو غول هسته‌ای را یادآوری می‌کند، میزبان این دیدار تاریخی بود. غرش جت‌های B-۲ و F-۲۲ بر فراز پایگاه، به نوعی نمایش قدرت آمریکا بود، اما پوتین، با آرامشی سرد، گلی بر مزار خلبانان شوروی جنگ جهانی دوم گذاشت – ژستی که هم احترام به تاریخ بود و هم پیامی زیرکانه به میزبانش.
این نشست، اولین دیدار رودرروی این دو رهبر پس از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، قرار بود گامی به سوی پایان جنگ اوکراین باشد جنگی که جهان را بار‌ها به لبه پرتگاه کشانده. ترامپ، که در کمپینش وعده حل بحران در ۲۴ ساعت را داده بود، ضرب‌الاجل آتش‌بس را برای همین روز تعیین کرده بود. اما نتیجه؟ به گفته ترامپ «پیشرفت‌های بزرگ» بدون توافق و از زبان پوتین، سخنان مبهمی درباره «فضای سازنده» و «درک متقابل».
حاشیه‌ها، از نامه ملانیا درباره کودکان اوکراینی تا فریاد یک خبرنگار که از پوتین پرسید «آیا کشتن غیرنظامیان را متوقف می‌کنید؟»، این دیدار را به یک نمایش دیپلماتیک تبدیل کرد. در ادامه با بررسی متن و حواشی دیدار مهم روسای جمهور دو کشور روسیه و ایالات‌متحده به این نکته می‌پردازیم که آیا آلاسکا نقطه شروعی برای صلح بود یا صحنه‌ای که پوتین در آن دست بالا را داشت؟
زبان بدن و پویایی شخصی: رقص دیپلماتیک
زبان بدن در دیپلماسی اغلب حقیقت را بلندتر از کلمات فریاد می‌زند. در آلاسکا، ترامپ با لبخند‌های مکرر، دست‌دادن‌های محکم و ژست‌های باز، راحتی و اعتمادبه‌نفس خود را به نمایش گذاشت که نشانه‌ای بود از تکیه‌اش بر رابطه شخصی با پوتین، که بار‌ها در مصاحبه‌های خود آن را «عالی «خوانده بود. در مقابل، رفتار پوتین آرام و کنترل‌شده بود. نشستن‌های با حالتی کاملا صاف، حرکات محدود، و بیان‌هایی که اعتمادبه‌نفس و عدم اضطراب را نشان می‌داد. کج کردن جزئی سرش هنگام صحبت‌های ترامپ می‌توانست نشانه گوش دادن دقیق یا حتی تردید باشد. ژستی که تحلیل‌گران آن را به تسلط روانی تعبیر کردند.
حاشیه‌ای کلیدی لحظه‌ای بود که ترامپ نامه‌ای از ملانیا درخصوص کودکانی اوکراینی که غرب ادعا می‌کند توسط روسیه روبوده شده‌اند به پوتین داد. پوتین با لبخندی محترمانه نامه را گرفت، اما واکنشی احساسی نشان نداد، که نشان‌دهنده خودداری استراتژیک بود. دعوت ترامپ به پوتین برای سوار شدن به لیموزین نیز بخشی از این نمایش بود. حرکتی که می‌خواست دوستی را نشان دهد، اما پوتین با خنده‌ای محتاطانه، کنترل صحنه را حفظ کرد.
مصاحبه مطبوعاتی و واکنش‌ها: چرا پوتین "برنده" خوانده شد؟
کنفرانس مطبوعاتی ۱۲ دقیقه‌ای پس از نشست که میلیون‌ها بیننده منتظر آن بودند، بدون پذیرش سؤال از سوی خبرنگاران، خود حاشیه‌ای جنجالی برای این نشست بود. پوتین ابتدا صحبت کرد و روابط دوجانبه را «در پایین‌ترین سطح خود از زمان جنگ سرد» خواند، اما در ادامه از «درک متقابل» و «فضای سازنده» سخن گفت. ترامپ سپس از «پیشرفت عالی» سخن گفت، اما هیچکدام از روسای جمهور جزئیاتی از این نشست سه ساعته ارائه ندادند. این فرمت غیرمعمول، که مانع طرح سوالات شد، به نظر برخی تحلیل‌گران به نفع پوتین بود، چون او فرصت داشت روایت خود را بدون چالش مطرح کند.
رسانه‌های غربی به شدت به این موضوع پرداختند و بسیاری پوتین را «برنده «بی، چون چرای این نمایش سیاسی خواندند. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت: «ترامپ نباخت، اما پوتین قطعاً برد». «او اجازه داد پوتین صحنه را کنترل کند و چیزی جز حرف‌های کلی تحویل نگرفت.» نیویورک تایمز در سرمقاله‌ای نوشت: «پوتین با آرامش و بدون امتیاز دادن، تصویر یک رهبر مسلط را ارائه کرد، در حالی که خوش‌بینی بیش‌ازحد ترامپ، ناتوانی در گرفتن تعهدات ملموس را پنهان کرد.» پولیتیکو نیز تحلیل کرد: «پوتین با صحبت اول و تعیین چارچوب مذاکرات، ابتکار عمل را در دست گرفت. فقدان توافق، به معنای حفظ وضعیت موجود برای روسیه است».
چرا این ادعا‌ها مطرح شد؟ اول، پوتین با اول صحبت کردن در کنفرانس، روایت را شکل داد و به نظر مسلط‌تر آمد. دوم، عدم اعلام تحریم‌های جدید توسط ترامپ، برخلاف تهدید‌های قبلی‌اش، به عنوان نشانه‌ای از عقب‌نشینی دیده شد.
سوم، پوتین با اشاره به «علل ریشه‌ای جنگ»، خواسته‌های حداکثری روسیه (کنترل مناطق شرقی اوکراین و تضمین‌های امنیتی) را بدون دادن هیچ امتیازی همچنان مطرح و حفظ کرد. در مقابل، رسانه‌های روسی مثل پراودا نشست را» مثبت» خواندند و آن را طولانی‌ترین دیدار دوجانبه پوتین و ترامپ دانستند، که نشان‌دهنده خوش‌بینی استراتژیک مسکو بود. اعتراضات محلی در آلاسکا، که برخی به سیاست‌های خارجی ترامپ و برخی به حضور پوتین معترض بودند، نیز به این روایت را تقویت کرد که این نشست پر هیاهو و سه ساعته بیشتر یک نمایش سیاسی بود تا پیشرفتسیاسی برای جنگ اروپا.
پیامد‌های ژئوپلیتیکی: فرصت یا ریسک؟
نشست آلاسکا، بدون توافق آتش‌بس یا هر توافق دیگری، بیشتر یک «گام ارزیابی» بود تا نقطه عطف برای این جنگ سه ساله. ترامپ در فاکس نیوز گفت که حالا نوبت زلنسکی و اروپا است تا «کار را تمام کنند»، و اشاره کرد که نشست بعدی شاید در مسکو باشد. اما غیبت اوکراین در این مذاکرات، زلنسکی را در موقعیت دشواری قرار داده است. زلنسکی خود را یک نیروی به حاشیه رانده شده می‌بیند، به‌ویژه با توجه به اصرار پوتین بر «حذف علل ریشه‌ای» درگیری با کی‌یف که اشاره‌ای به قبول الحاق مناطق اوکراین عدم عضویت در ناتو و دیگر تضمین‌های امنیتی دارد.
از منظر ژئوپلیتیکی، این نشست می‌تواند در‌های مذاکرات را باز کند، اما ریسک‌هایی هم دارد. دیپلماسی شخصی ترامپ، برخلاف انزوای دوران بایدن، فرصتی برای گفت‌و‌گو است. پوتین پیشنهاد تضمین‌های امنیتی برای اوکراین را داد، اما بدون عقب‌نشینی از مناطق اشغالی، این پیشنهاد‌ها توخالی به نظر می‌رسند.
از سوی دیگر اروپایی‌ها هرگونه دیدار با پوتین در این سطح را به نوعی خطر مشروعیت‌بخشی به تهاجم روسیه و تضعیف ناتو نیز می‌بینند، به‌ویژه اگر آمریکا امتیازاتی بدهد که اروپا را کنار بزند. از نظر اقتصادی، عدم اعلام تحریم‌های جدید، به پوتین اجازه داد بدون فشار فوری به مسکو بازگردد، در حالی که اقتصاد روسیه با حمایت چین و هند مقاومت نشان داده است.
گامی محتاطانه یا نمایشی پرریسک؟
نشست آلاسکا نشان‌دهنده بازگشت دیپلماسی شخصی ترامپ بود، با نمایش‌هایی مثل پرواز جت‌ها، لیموزین مشترک، و خوش‌بینی در مصاحبه با فاکس نیوز. اما برتری ظاهری پوتین، همان‌طور که جان بولتون، نیویورک تایمز و پولیتیکو و دیگر رسانه‌های اصلی غرب اشاره کردند، به دلیل کنترل روایت، عدم امتیازدهی، و فقدان فشار فوری از سوی آمریکا بود. بدون توافق ملموس، این دیدار بیشتر نمایش بود تا پیشرفت. موفقیت آینده به دخیل کردن اوکراین و اروپا بستگی دارد. اگر مذاکرات بعدی به بن‌بست برسد، آلاسکا به عنوان فرصتی ازدست‌رفته دیده خواهد شد که جنگ را طولانی‌تر کرد. اما اگر به گفت‌و‌گو‌های سه‌جانبه منجر شود، می‌تواند نقطه شروعی برای صلح باشد. همان‌طور که ترامپ گفت: «تا وقتی توافق نهایی نباشد، هیچ توافقی وجود ندارد.» جهان منتظر است تا ببیند این رقص دیپلماتیک به کجا می‌رسد.
*کارشناس مسائل روسیه
