باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی سیف تبریزی* - اتحادیه اروپا در روز‌های گذشته با تصمیمی بحث‌برانگیز اقدام به مسدود سازی دائمی و بدون محدودیت اموال روسیه در خاک کشور‌های اروپایی کرد. تصمیمی که چارچوب زمانی و نحوه استفاده از این اموال را به طور اساسی تغییر می‌دهد. این اتحادیه در اقدامی تصمیم گرفته دارایی‌های حاکمیتی و به‌ویژه دارایی‌های بانک مرکزی روسیه در این بلوک را به‌طور نامحدود مسدود نگه دارد، در حالی که پیش از این تمدید مسدودسازی هر شش ماه یک‌بار با اجماع ۲۷ عضو این اتحادیه انجام می‌شد. 

ارزش این دارایی‌ها حدود ۲۱۰ میلیارد یورو برآورد شده و این تصمیم عملا خطر وتوی کشور‌هایی مانند مجارستان و اسلواکی برای پایان دادن به انسداد را کاهش می‌دهد. اورسولا فون درلاین مسئول سیاست خارجی ایتحادیه اروپا هدف از این تصمیم را دائمی کردن مسدودسازی، ایجاد بستر حقوقی و سیاسی برای استفاده از منافع و ساختار این دارایی‌ها در تأمین مالی اوکراین عنوان کرد. در طرح‌های مطرح‌شده، بخشی از این منابع منظور اعطای وام ۱۶۵ میلیارد یورویی به اوکراین است تا کی‌یف بتواند بودجه نظامی و غیرنظامی خود را در سال‌های ۲۰۲۶ و ۲۰۲۷ تامین کند.

این درحالی است که بزرگترین شریک اتحادیه اروپا یعنی ایالات‌متحده در یک سال گذشته راه‌کار‌های متفاوتی را برای پایان درگیری‌ها در خاک اروپا، پیشنهاد داده که در آخرین نمونه آن، طرحی ۲۸ ماده‌ای از سوی کاخ سفید به طرفین درگیری پیشنهاد داده شد که از همان ساعات اولیه شرکای اروپایی کی‌یف با بسیاری از بند‌های آن مخالفت کرده و آن را طرحی عادلانه و شرافتمندانه ندانستند. سران اروپایی به ویژه امانوئل ماکرون، فدریش مرتس و کی‌یر استرامر طرح ترامپ را متضمن تمام خواسته‌های مسکو دانسته و از سوی دیگر زلنسکی قبول آن را به دور از شرافت برای مردم اوکراین عنوان کرد.

هرچند طرح ترامپ در روز‌ها و هفته‌های بعد با تعدیل‌هایی بنابر خواسته‌های طرف‌های اروپایی مواجه شد، اما شرکای اوکراین به خواسته اصلی خود که همان عدم واگذاری ارضی در منطقه دونتسک بود دست پیدا نکردند. از همین‌روی تخریب طرح ترامپ برای پایان دادن به جنگ اروپا در دستور کار اروپا قرار گرفت.

جنگ مالی اروپا علیه روسیه

تعیین تکلیف اموال بلوکه شده بانک مرکزی روسیه یکی از مهم‌ترین بخش‌های طرح اولیه ترامپ بود. در این بند کاخ سفید ۱۰۰ میلیون دلار از دارای‌های روسیه را به منظور بازسازی در اختیار اوکراین قرار می‌داد و مابقی اموال به صورت یک سرمایه‌گذاری مشترک میان مسکو-واشنگتن به توسعه حوزه‌های همچون هوش‌مصنوعی و اکتشافات در قطب هزینه می‌گردید. طرف روسی در بررسی‌های خود با این بند مخالفتی انجام نداد و آن را مغایر با خطوط قرمز تعیین شده خود ندانست. 
اما طرف اروپایی که به نظر نتوانسته بود به خواسته‌های خود در میز مذاکرات میان نمایندگان اوکراین و ایالات‌متحده دست پیدا کند راه دیگری را برگزید، «تخریب بند‌های طرح ترامپ».

ازهمین‌روی سران کشور‌های اروپایی با تصویب قانونی در تقابل کامل با طرح ۲۸ ماده‌ای ترامپ اقدام به مسدود سازی اموال روسیه در اروپا گرفتند که عمدتا در اختیار شرکت «یوروکلیر» در بلژیک بود. این اقدام به صورت مستقیم در تقابل طرح ترامپ قرار داد و می‌تواند چالش‌های جدی را در فرآیند هرگونه مذاکرات صلح ایجاد کند.

واگذاری ارضی پاشنه آشیل طرح ترامپ

اما در خصوص یکی از مهم‌ترین و پرحرف و حدیث‌ترین پایه‌های طرح ترامپ یعنی واگذاری ارضی که چالش‌های بزرگی میان زلنسکی، شرکای اروپایی و کاخ سفید به وجود آورده است. 

ترامپ با اشاره به واقعیت‌های میدانی از جمله دست بالای روسیه در خطوط نبرد و عدم توانایی اوکراین و کشور‌های اروپایی در تغییر روند پیشروی‌های روسیه در خاک اوکراین، با این استدلال که شکست‌های بیشتر در میدان نبرد می‌تواند منجر به فروپاشی کامل ساختار ارتش این کشور شود و این موضوع دارای عواقب سنگین‌تری برای اروپا خواهد بود. طرح تخلیه و واگذاری مناطقی از استان دونتسک که در اختیار ارتش اوکراین است را داده. این پیشنهاد که دقیقا منطبق با خواست کرملین است موجب مخالفت شدید شرکای اروپایی واشنگتن و مهم‌ترین دلیل اختلافات شدید میان ترامپ و زلنسکی شده است.

این اختلافات که موجب خشم و ناراحتی ترامپ به عنوان بزرگترین شریک و حامی اوکراین در جنگ چهارساله با روسیه شده دو نتیجه عمده را در این روز‌ها رقم زده است.

۱). افزایش اختلافات میان زلنسکی و ترامپ که موجب طرح ایده «عبور از زلنسکی» را در محافل سیاسی و رسانه‌ای رقم زد. به شکلی که ترامپ در آخرین مصاحبه مطبوعاتی خود با اشاره به عدم برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در اوکراین، این کشور را دیگر یک دمکراسی ندانست و رئیس‌جمهور این کشور را که با استفاده از قانون شرایط اضطراری زمان انتخابات را به پایان درگیری‌ها در این کشور موکول کرده بود به یک دیکتاتور تشبیه کرد. 

زلنسکی در واکنش، پیشنهاد برگزاری انتخابات در این کشور در یک فاصله زمانی ۴۵ تا ۶۰ روزه را مطرح کرد با این شرط که امنیت آن از سوی آمریکا و کشور‌های اروپایی تضمین شود. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور اوکراین با این پیشنهاد دو هدف عمده را پیگیری می‌کند. الف) برآورده کردن خواسته‌های ترامپ به‌منظور جلوگیری از ایجاد فاصله بیشتر و یا به عبارت دیگر عبور ترامپ از شخص زلنسکی. ب) بازکردن پای نیرو‌های نظامی ارتش‌های اروپایی و یا ناتو به عنوان نیرو‌های ضامن انتخابات و ایجاد یک وقفه در عملیات جنگی که این موضوع از نظر کارشناسان می‌تواند به امری دائمی بدل شود که از نظر روسیه حضور نیرو‌های خارجی در خاک اوکراین عبور از تمام خط قرمز‌های کرملین است.
۲). پس از مخالفت‌های طرف اوکراینی و شرکای اروپایی با واگذاری ارضی، ترامپ از طریق مذاکره کنندگان خود در خصوص حل مشکل واگذاری ارضی طرحی جدید را ارائه کرده است «منطقه ویژه اقتصادی».
ایده این است که بخشی از دونباس (مناطق شرقی اوکراین شامل بخش‌هایی از دونتسک و لوهانسک) به‌عنوان «منطقه آزاد اقتصادی / منطقه غیرنظامی‌شده با اداره ویژه» تعریف شود. در این سناریو، نیرو‌های اوکراینی از یک نوار حائل عقب می‌نشینند، نیرو‌های روسی اجازه پیشروی در آن ناحیه را ندارند و منطقه برای جذب سرمایه‌گذاری و تجارت با معافیت‌های گمرکی و مالیاتی طراحی می‌شود. زلنسکی در مصاحبه‌ها و نشست‌های خبری گفته با اصل «مصالحه برای صلح» مخالفت ندارد، اما پیشنهاد خروج نیرو‌های اوکراین و ایجاد منطقه آزاد اقتصادی را بدون تضمین‌های روشن برای جلوگیری از تصرف بعدی منطقه توسط روسیه «عادلانه» نمی‌داند. همچنین این طرح از سوی مسکو نیز با ایرادات جدی و بدبینی همراه است. اول اینکه به هیچ عنوان در طرح آمریکایی‌ها مشخص نشده حاکمیت این منطقه در اختیار چه کسی خواهد بود. روس‌ها بار‌ها تاکید کرده‌اند تمام قلمرو منطقه دونباس جزوی از خاک روسیه است و به هرشکلی که شده از طریق جنگ و چه مذاکره آن را تصاحب خواهند کرد. همچنین از منظر روس‌ها هر طرحی از نوع «منطقه ویژه اقتصادی» را تنها در صورتی قابل‌قبول می‌دانند که نفوذ روسیه در آن تضمین شود. از منظر کارشناسان روس این طرح می‌تواند ابزار آمریکا برای «قانونی‌سازی حضور اقتصادی و سیاسی غرب» در دونباس و ایجاد یک منطقه نفوذ جدید در مرز روسیه باشد. در این قرائت، خطر اصلی برای مسکو این است که منطقه آزاد اقتصادی به سکوی نفوذ شرکت‌ها و ساختار‌های امنیتی غربی در نزدیکی مرز‌های روسیه تبدیل شود.
آینده نامعلوم صلح در اروپا
در نهایت دیدار زلنسکی و شرکای اروپایی کی‌یف با مذاکره کنندگان آمریکایی در برلین می‌تواند نه تنها آینده اوکراین بلکه آینده امنیتی اروپا را مشخص کند. آینده‌ای که به نظر نمی‌رسد باتوجه به عمق گسل‌های موجود میان روسیه و اتحادیه اروپا و همچنین آمریکا و کشور‌های اروپایی به زودی شاهد پایان درگیری‌های خونین چهارساله در قاره سبز باشیم.