باشگاه خبرنگاران جوان - در دنیای که نظم ژئوپلتیک جهانی و منطقه‌ای شاهد تغییراتی سریع از جمله تحولات اوکراین تا تحرکات در قفقازجنوبی، آسیای میانه و غرب آسیا شده است دو کشور ایران و روسیه با نگاهی واقع‌گرایانه به تحولات جهانی به این نتیجه رسیده‌اند که همکاری همه‌جانبه، بهترین راه برای تامین منافع ملی و کمک به ثبات منطقه‌ای برای هر دو کشور است. اشتراک نظر تهران و مسکو در موضوعاتی همانند مقابله با یک‌جانبه‌گرایی، حفظ امنیت منطقه‌ای از طریق کشور‌های منطقه و حمایت از سازوکار‌های چند جانبه‌گرایی پایه‌ای محکم برای این همکاری رو به رشد را فراهم کرده است.
توسعه روابط اقتصادی، گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی، ترانزیت و گسترش کریدور‌های حمل‌و‌نقل، ارتباطات مالی و بانکی و همکاری در نهاد‌های بین‌المللی مانند شورای امنیت و آژانس انرژی اتمی، از محور‌های است که چشم‌انداز آینده روابط دو کشور را روشن‌تر می‌سازد. در همین ارتباط به بهانه سفر امروز دکتر سید عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان به روسیه گفتگوی را با دکتر کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی در مسکو انجام داده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

در این سفر چه پرونده‌هایی در اولویت قرار دارد؟ آیا تمرکز اصلی بر امنیت منطقه‌ای است، یا همکاری‌های اقتصادی و هماهنگی‌های راهبردی در عرصه بین‌المللی نیز در دستور کار قرار دارد؟

سفر آقای دکتر عراقچی، وزیر محترم امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در چارچوب تعاملات و رفت‌وآمد‌های دوجانبه میان دو کشور همسایه، یعنی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، انجام می‌شود. همان‌گونه که مستحضرید، در آغاز سال میلادی ۲۰۲۵ موافقت‌نامه همکاری‌های جامع میان دو کشور به امضا رسید و پس از تصویب در پارلمان‌های ایران و روسیه، از مهرماه سال جاری وارد مرحله اجرا شده است.
بدیهی است که برای اجرای مؤثر این موافقت‌نامه در ابعاد گوناگون، نیاز به برنامه‌ریزی، گفت‌و‌گو و تعامل مستمر میان دو کشور وجود دارد؛ از این رو، بخشی از اهداف این سفر نیز در همین راستا تعریف شده است. افزون بر این، موضوعات مهمی در حوزه همکاری‌های دوجانبه، از جمله همکاری‌های اقتصادی و دفاعی، در دستور کار گفت‌و‌گو‌ها قرار دارد.
به علاوه، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به عنوان دو کشور همسایه، در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دارای منافع مشترک و دیدگاه‌های نزدیک هستند. منطقه ما امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند گفت‌و‌گو، هماهنگی و درک متقابل میان کشور‌های مؤثر است. طبیعی است که مسائل مرتبط با افغانستان، تحولات قفقاز و آسیای میانه، و همچنین موضوعات مربوط به غرب آسیا از محور‌های مهمی است که نیازمند هماهنگی و تبادل نظر میان تهران و مسکو خواهد بود.

با توجه به تحولات اخیر در اوکراین، قفقاز و خاورمیانه، آیا تهران و مسکو در حال بازتعریف چارچوب همکاری‌های راهبردی خود هستند؟

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردم، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در موضوع قفقاز دارای رویکرد‌های نزدیک و هم‌سو هستند. قفقاز از دیرباز بخشی از حوزه تمدنی ایران بزرگ محسوب می‌شده و طبعاً روسیه نیز با توجه به سابقه تاریخی و منافع کنونی خود در این منطقه، توجه ویژه‌ای به تحولات آن دارد. از این‌رو، ما بر این باوریم که گفت‌و‌گو و مشورت‌های دو کشور درباره تحولات قفقاز باید به‌صورت جدی و مستمر ادامه یابد. نگاه جمهوری اسلامی ایران همواره بر این اصل استوار بوده که امنیت و مسائل منطقه‌ای باید توسط کشور‌های منطقه حل‌وفصل شود. در مورد قفقاز نیز همین رویکرد حاکم است. بدون تردید، ورود و مداخله قدرت‌های فرامنطقه‌ای در این مناطق می‌تواند آسیب‌ها و پیامد‌های منفی گسترده‌ای به همراه داشته باشد؛ چنان‌که تجربه حضور چنین قدرت‌هایی در سایر مناطق جهان نیز هنوز آثار و تبعات خود را نشان می‌دهد.
در خصوص غرب آسیا و خاورمیانه نیز ما و روسیه نیاز به رایزنی‌های گسترده و منظم داریم. دو کشور در گذشته نیز در مبارزه با تروریسم در منطقه همکاری‌های مؤثری داشته‌اند و این حوزه همچنان می‌تواند بستر مناسبی برای تداوم همکاری‌ها و هماهنگی‌های دوجانبه باشد.

همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را در عرصه‌های بین‌المللی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه‌های بین‌المللی بسیار نزدیک و سازنده است. همان‌گونه که مشاهده کرده‌اید، دو کشور در مجامع بین‌المللی مختلف از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهاد‌های مرتبط با حقوق بشر، شورای امنیت و همچنین در کلیت سازمان ملل متحد همکاری‌های مؤثر و هماهنگی‌های قابل توجهی دارند.
به طور مشخص، در جریان رفتار‌های مخرب و غیرقانونی سه کشور اروپایی و ایالات متحده در قبال برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و همچنین در واکنش به حملات ددمنشانه رژیم صهیونیستی علیه سرزمین اسلامی‌مان، فدراسیون روسیه مواضع بسیار شفاف و مثبتی اتخاذ کرد.
در موضوع «مکانیسم بازگشت تحریم‌ها» یا همان اسنپ‌بک نیز، شاهد بودیم که سه کشور اروپایی، علی‌رغم عمل نکردن به تعهدات خود، تلاش داشتند بار دیگر این موضوع را مطرح کنند. با این حال، روسیه و چین به عنوان دو قدرت بزرگ جهانی دارای حق وتو، این اقدام را کاملاً غیرحقوقی دانستند. به‌ویژه روسیه در مقام رئیس دوره‌ای شورای امنیت در ماه اکتبر (۱۸ اکتبر)، به‌صراحت اعلام کرد که مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان رسیده است.
در مجموع، همکاری دو کشور در عرصه‌های بین‌المللی نمونه‌ای روشن از هماهنگی‌های راهبردی و اعتماد متقابل میان تهران و مسکوست؛ هرچند همچنان ضرورت دارد این همکاری‌ها از طریق گفت‌و‌گو‌های مستمر و تبادل نظر در سطوح مختلف، بیش از پیش تقویت شود.

از نگاه شما، روابط تهران–مسکو در ماه‌های آینده به چه سمتی خواهد رفت؟

روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در ماه‌ها و سال‌های پیشِ‌رو از عمق بیشتری برخوردار خواهد شد. در حال حاضر، دو کشور در حال تکمیل و تقویت زیرساخت‌های همکاری در حوزه‌های مختلف هستند. روابط سیاسی، امنیتی و دفاعی میان تهران و مسکو امروز در سطحی مطلوب و عمیق قرار دارد؛ هرچند در حوزه اقتصادی هنوز کاستی‌هایی وجود دارد که در حال برطرف شدن است.
در بیشتر حوزه‌ها، اقدامات مهمی در حال انجام است؛ از جمله توسعه همکاری‌ها در چارچوب کریدور حمل‌ونقل شمال–جنوب، تقویت تعاملات بانکی و پولی، و هماهنگی در زمینه‌های گمرکی و لجستیکی. گفت‌و‌گو‌های مؤثری میان دو کشور در جریان است تا بتوانیم میان بنادر و گمرکات ایران، روسیه و حتی برخی کشور‌های ثالث که در مسیر ترانزیت قرار دارند، همگرایی بیشتری ایجاد کنیم.
از سوی دیگر، فراهم‌سازی بستر‌های لازم برای ارتباط مستقیم میان تجار و فعالان اقتصادی دو کشور اهمیت ویژه‌ای دارد. ما تلاش می‌کنیم تا بخش خصوصی ایران و روسیه بتوانند یکدیگر را بهتر بشناسند و زمینه‌های جدید همکاری را گسترش دهند. این موضوع در دستور کار جدی دولت جمهوری اسلامی ایران، وزارت امور خارجه و سفارت کشورمان در فدراسیون روسیه قرار دارد.
هدف نهایی ما شکل‌گیری روابطی پایدار، متوازن و مستحکم بر پایه منافع مشترک و با حفظ کامل استقلال کشور است. در این مسیر، همه تلاش خود را به‌کار می‌گیریم تا روابط تهران و مسکو به الگویی از همکاری مؤثر و پایدار در منطقه تبدیل شود.

رفت‌وآمد‌های فشرده تهران–مسکو چه پیامی برای اروپا و ایالات متحده آمریکا دارد؟

طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دو کشور همسایه با روابط دیرینه هستند. همان‌طور که می‌دانید، در دولت چهاردهم سیاست «همسایگی» یکی از ارکان اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود و جناب آقای دکتر عراقچی، وزیر محترم امور خارجه، بار‌ها بر اجرای جدی و دقیق این سیاست تأکید کرده‌اند. هدف اصلی ما این است که با همه کشور‌های همسایه خود بهترین روابط ممکن را برقرار کنیم.
در این میان، روابط ما با روسیه جایگاه ویژه‌ای دارد، چرا که دیدگاه‌های دو کشور در بسیاری از موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی به یکدیگر نزدیک است و همین امر موجب شده است تعاملات دو طرف عمق بیشتری پیدا کند. با این حال، همواره تأکید کرده‌ایم که روابط گسترده میان تهران و مسکو به معنای نفی ارتباط با سایر کشور‌ها نیست. ایران به دنبال آن است که با همه کشور‌های جهان، بر پایه احترام متقابل، منطق و منافع مشترک روابط متعادل و سازنده‌ای داشته باشد.
متأسفانه، کشور‌های اروپایی طی ماه‌های اخیر در قبال جمهوری اسلامی ایران رفتار مناسبی نداشته‌اند. آنها به‌رغم عمل نکردن به تعهدات خود در قبال برجام، تلاش کرده‌اند با طرح موضوعاتی نظیر «اسنپ‌بک» ایران را تحت فشار قرار دهند. این در حالی است که هیچ مبنای حقوقی برای چنین ادعا‌هایی وجود ندارد. از سوی دیگر، شاهد مواضع خصمانه ایالات متحده علیه ایران هستیم. حمله به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان و اظهارات غیرمسئولانه مقامات واشنگتن، از جمله سخنان رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر «لزوم تسلیم ایران»، نشان‌دهنده تداوم سیاست‌های فشار و تهدید است.
در مقابل، جمهوری اسلامی ایران با گسترش رفت‌وآمد‌های دیپلماتیک، از جمله سفر‌های متقابل میان تهران و مسکو، به‌روشنی نشان می‌دهد که سیاست انزوای ایران محکوم به شکست است. ایران با کشور‌های بزرگ و تأثیرگذاری مانند روسیه و چین روابطی نزدیک و مستحکم دارد و با بسیاری از کشور‌های دیگر نیز تعاملاتی گسترده در حال شکل‌گیری است.
واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز و نقش تعیین‌کننده‌اش در منطقه، کشوری نیست که بتوان آن را منزوی کرد. سیاست‌هایی که برخی کشور‌های اروپایی و ایالات متحده در راستای انزوای تهران دنبال می‌کنند، در عمل با شکست مواجه خواهد شد، زیرا ایران امروز نشان داده است که نه‌تنها منزوی نیست، بلکه بازیگری فعال، مؤثر و مستقل در عرصه روابط بین‌الملل محسوب می‌شود.