یک مشت زعفران و یک دنیا چشم به دنبال آن/ محصولی که با نقاب خارجی به فروش می رسد

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، اوایل آبان که می‌شود به فصل برداشت زعفران نزدیک می‌شویم، روایت مشکلات طلای سرخ ایران گویا هرسال ادامه دار است.

 

یک سال مشکل ارزان بودن قیمت زعفران مطرح می‌شود، یک سال مشکل صادرات پیش می‌آید و سالی دیگر مشکل سرمازدگی محصول و وجود دلالان زعفران بوجود می‌آید.

همین موضوع باعث شد که با یکی از کشاورزان زعفران مصاحبه‌ای داشته باشم.

جلال رستمی کشاورز زعفران در گناباد در گفت گو با خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت: مهمترین مشکل کشاورزان، کمبود شدید آب است. چون زمان برداشت همه کشاورزان در یک بازه زمانی یک ونیم ماهه اتفاق می‌افتد، تقاضا برای آب افزایش می‌یابد و در این میان عده‌ای مجبور هستند با تانکر زمین‌هایشان را آب دهند که در شرایط کنونی هر تانکر ۱۲ هزار لیتری با قیمت ۸۰ هزار تومان خریداری می‌شود.

 

او تصریح می‌کند: در زمان برداشت زعفران قیمت زعفران بسیار پایین است و کشاورزان، چون نیاز به مسائل مالی دارند مجبورند بفروشند.

 

 

این کشاورز گنابادی می‌گوید: وجود دلالان در حوزه زعفران باعث شده است زحمت ما نادیده گرفته شود، زحمت از ماست، ولی سود اصلی در جیب دلالان می‌رود چرا در این رابطه مسئولان جوابگو نیستند؟

البته این قسمتی از دغدغه‌های کشاورزان زعفران است شاید بتوان گفت همه این مشکلات در سهم کم صادرات ایران بی تاثیر نیست.

محمد فرشچی یکی از کسبه بازار سنتی مشهد که فروشگاه زعفران دارد در گفت گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد،   می‌گوید: بیشترین میزان فروش ما متعلق به "نبات" و سپس زرشک، شکلات زنجبیلی، نقل و کاک رضوی است؛ چون قیمت‌ مناسب تری دارند.

او می‌گوید: زعفران محصول شهرستان‌هایی مثل قائن و تربت نیز مشتری خودش را دارد و چون گران‌تر است، در رده بعد از نبات و زرشک قرار می‌گیرد.

این کسبه بازار سنتی مشهد در مورد تشخیص زعفران اصل از قلابی می‌گوید: هیچ‌کس دوست ندارد بعد از پرداخت هزینه زیاد بابت خرید زعفران، متوجه شود که سرش کلاه رفته است و آنچه که خریده، زعفران تقلبی بوده است، با شناخت روش‌های تشخیص زعفران اصل از تقلبی می‌توانید جلوی سودجویی فروشندگان متقلب را بگیرید:

یکی از روش‌های تشخیص زعفران اصلی، استفاده مناسب از کلمه شیرین است، زعفران اصل همیشه عطر شیرین دارد و نه طعم شیرین. یکی از رشته‌های زعفران را روی زبان خود قرار دادید. اگر طعم شیرینی درون دهان خود احساس کردید، این زعفران تقلبی است. گاهی افراد سودجو برای افزایش وزن زعفران، آن را به عسل یا شکر آغشته می‌کنند. زعفران اصل کمی به تلخی می‌زند یا گاهی هم هیچ طعم خاصی نمی‌دهد.

کمی از زعفران را درون آب سرد بریزید، متوجه می‌شوید کمی که زمان بگذرد، رنگ آب تغییر می‌کند. زمانی که کلاله‌های زعفران اصل را از آب بیرون بیاورید، رنگ اصلی خود کلاله‌ها چندان تغییری نکرده است، ولی در زعفران تقلبی بعد از درآوردن آن‌ها از آب، مشاهده می‌کنید که رنگ اضافه شده به کلاله‌های زعفران کاملاً از بین رفته، ظاهری مثل قبل ندارد و به رنگ سفید در آمده است.

 

 زعفران اصلی سرعت رنگ دهی کندتری دارد، پس اگر زعفران به سرعت رنگ پس داد، شکی در استفاده از رنگ‌های شیمیایی درون آن نیست. رنگ زعفران اصل در آب به رنگ زرد مایل به نارنجی و قرمز و البته شفاف در می‌آید. رنگ قرمز تند در آب نشان خوبی نیست، مواد شیمیایی استفاده شده برای رنگ دهی بیشتر زعفران ممکن است برای سلامتی شما مضر باشند.

کلاله‌های زعفران اصل براق نیستند. گاهی اوقات در تهیه زعفران تقلبی کلاله گیاهان دیگر از جمله ذرت را رنگ می‌کنند و به جای نوع اصل آن می‌فروشند. کلاله این دو گیاه شباهت زیادی به هم دارد و تفاوت آن‌ها در این است که کلاله‌های زعفران حالت منحنی دارند که می‌تواند در تشخیص نوع اصل به شما کمک کند.

در حین صحبتم با فروشنده زعفران زائرانی از کشور‌های خارجی وارد مغازه شدند، فرصت را غنیمت شمردم تا مصاحبه‌ای داشته باشم:

 

احلام و ایناس از شهر قطیف مکه زائر امام رضا (ع) بودند از آن‌ها خواستم تا در مورد زعفران ایران توضیح دهند و اینکه چرا زعفران ایران را به عنوان سوغات استفاده می‌کنند؟

احلام  می‌گوید: هر آنچه از مشهد به شهر خود ببرند متبرک است چه زعفران، چه تسبیح یا مرکبات و حتی خاک مشهد، ایناس با بیان اینکه شاید قیمت زعفران نسبت به دیگر کالا‌های خریداری شده بیشتر باشد، اما کیفیت و اصل بودن آن بسیار هم است.

او با اعتقاد به اینکه، چون از مغازه‌های اطراف حرم خریداری می کنم پس دلیل بر اصالت زعفران است می‌گوید: در شهر قطیف زعفران بسیار بالاتر از آنچه در مشهد است خرید و فروش می‌شود ضمن اینکه عطر خوبی هم ندارد، ولی زعفرانی که از مشهد مقدس خریداری می‌کنم علاوه بر عطر رنگ خوبی هم دارد.

زعفران یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران است که نقش مهمی در درآمد و اشتغال‏زایی برای تولید کنندگان دارد علاوه بر این زعفران عمده‌ترین محصول شهر‌های خراسان رضوی است. همچنین یک محصول استراتژیک در ایران است و سهم ایران در تولید و صادرات زعفران تقریبا ۹۰ درصد است.

ایران، یونان، مراکش، کشمیر، اسپانیا و ایتالیا از جمله کشور‌های اصلی در زمینه تولید زعفران هستند. در این بین ایران به عنوان تولید کننده اصلی زعفران همیشه بزرگترین تولید و برداشت را داشته است. در واقع ایران بزرگترین تولید کننده و صادر کننده زعفران در سطح بین المللی است. عمده‌ترین کشور‌های وارد کننده زعفران ایران عبارتند از: امارات متحده عربی، اسپانیا، ترکمنستان، فرانسه و ایتالیا، گزارش‌ها نشان می‌دهد ۴۴ درصد کل زعفران صادراتی در سال ۲۰۱۶، از ایران به سایر کشور‌ها فروخته شده است.

 

زعفران در میان محصولات تجاری جهان، سه هزار و چهارصد و چهل و دومین کالایی است که مورد معامله قرار می‌گیرد.

 

اسپانیا دومین صادرکننده بزرگ زعفران در جهان است نکته قابل تامل اینکه همین کشور بزرگترین واردکننده زعفران هم محسوب می‌شود.

جدول زیر بزرگ‌ترین خریداران زعفران در سال ۲۰۱۶ و سهم آن‌ها از واردات را نشان می‌دهد.

 

کشور	حجم واردات	سهم از واردات جهانی
اسپانیا	۵۴ میلیون دلار	۲۳ درصد
ایتالیا	۱۷٫۵ میلیون دلار	۷٫۳ درصد
امارات متحده عربی	۱۶٫۸ میلیون دلار	۷٫ درصد
ایالات متحده آمریکا	۱۶٫۵ میلیون دلار	۶٫۹ درصد
آرژانتین	۱۵٫۳ میلیون دلار	۶٫۴ درصد
هلند	۱۴٫۹ میلیون دلار	۶٫۲ درصد
فرانسه	۱۴ میلیون دلار	۵٫۹ درصد
سوئد	۱۱٫۳ میلیون دلار	۴٫۷ درصد
عربستان سعودی	۸٫۸۴ میلیون دلار	۳٫۷ درصد

هنگ‌کنگ	۸٫۳۱ میلیون دلار	۳٫۵ درصد
بریتانیا	۶٫۴۴ میلیون دلار	۲٫۷ درصد
سوئیس	۵٫۵۷ میلیون دلار	۲٫۳ درصد
آلمان	۴٫۸۷ میلیون دلار	2٫ درصد

کشور‌هایی همچون چین و هند سالیانه حداقل ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران از ایران خریداری می‌کنند که بلافاصله پس از خرید تحت بسته بندی‌های جدیدی آن را به بازار‌های هدف صادر می‌کنند که با این وجود دیگر ردپایی از زعفران ایرانی باقی نمی‌ماند و همین امر موجب شده تا بزرگترین تولید کننده زعفران در صادرات جایگاه چندانی نداشته باشد.

بسیاری از افراد معتقدند علت اینکه کشور ما نمی‌تواند در صادرات حرفی برای گفتن داشته باشد مربوط به بسته بندی‌های زعفران است، ولی در واقع بسته بندی‌های ایران به مراتب بهتر از اروپا است.

هم اکنون وجود برخی محدودیت‌ها در امر صادرات موجب شده سایر رقبا جای ما را بگیرند از این رو نمی‌توان انتظار داشت در چنین شرایطی بتوان در صادرات جایگاه اول در دنیا را به خود اختصاص داد.

تجار سعی می‌کنند حرکتی در سایه داشته باشند و عمده زعفران را از طریق کارت‌های یک بار مصرف صادر کنند، اما به سبب مشکلات پیش روی صادرات همچون بازگشت ارز به کشور به بازار‌های هدف موجب شده است ماهیت کالای ایرانی در بسیاری از بازار‌های دنیا گمنام بماند متاسفانه این سیاست غلط صادر کنندگان است که انتظار می‌رود با رفع مشکلات صادراتی این چالش‌های مرتفع شود.

میری رئیس اتحادیه زعفران فروشان در گفت گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت: در شرایطی که امکان بازگشت پول به کشور وجود ندارد و همواره مسئولان ذی‌ربط در صورت عدم ورود ارز به سامانه نیما صادر کنندگان را به مراجع قضایی معرفی می‌کنند نمی‌توان انتظار داشت که ایران در بازار‌های جهانی حضور جدی داشته باشد.

او تصریح می‌کند: صادرات زعفران در ایران ساز و کار ویژه‌ای ندارد به همین جهت زعفران ازکشور ما، ولی به نام و کام اسپانیا و کشور‌های دیگر صادر می‌شودو به خاطر عدم دسترسی به مسائل بانکی نمی‌توانیم وارد مذاکره شویم در نتیجه تامین کننده مطمئن و ثابتی برای بازار جهانی نیستیم.

میری بیان می‌کند: حتی مشکل ما تحریم هم نیست، مشکلات صادرات زعفران فقط داخلی است، با ارائه زعفران در کالای بورس ایران، به بهره‌برداران این محصول اجازه می‌دهد معامله منطقی و باقیمت واقعی را برای محصول خود تجربه کنند، با ورود زعفران به بورس علاوه بر اینکه قیمت‌گذاری محصول به‌صورت شفاف و بر اساس کیفیت واقعی انجام و واسطه‌ها حذف می‌شود، باعث می‌شود که گواهی سپرده کالای آنان برای فروش محصولشان همانند پول نقد باشد.

 

او تصریح می‌کند: از سال ۸۵ تا سال ۹۸ به‌جز در سال‌های ۸۶ و ۸۷ که بحث سرمازدگی زعفران را داشتیم که نتیجه آن موجب کاهش میزان تولید شد، به‌طورکلی صادرات زعفران  روند صعودی داشته و میزان آن از ۱۴۲ تن در سال ۸۵ به ۲۸۱.۵ تن در سال ۹۸ رسیده و این یعنی عملاً صادرات زعفران در این سال‌ها ۲ برابر شده است.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان مشهد می‌گوید: اینکه زعفران در بورس وارد شده است اتفاق خوبی است، ولی مشکل اساسی در بورس این است که قیمت‌ها در بورس نوسان دارد صبح با دلار ده هزار تومان زعفران فروخته می‌شود بعد ۴۸ ساعت که مراجعه می کنیم دلار به ۱۴۰۰۰ تومان رسیده است و این باعث زیان می‌شود.

او ادامه می دهد: اگر بخواهیم کالایی را در دنیا با برند خود مطرح کنیم باید برگزاری همایش‌های منطقه‌ای در کشور‌های هدف و شناساندن زعفران ایرانی به مصرف کنندگان می‌تواند مانع این مشکلات باشد و تا زمانی که این استراتژی به کار گرفته نشود همچنان کالای ایرانی با برند دیگر کشور‌ها به بازار‌های هدف صادر می‌شود.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان مشهد می‌گوید: مسئولان دولتی باید در نظر داشته باشند که بزرگترین تولید کننده زعفران به عنوان اولین صادر کننده در دنیا مطرح باشد از این رو نیاز است که زیر ساخت‌های مربوط به صادرات همچون بازاریابی، بسته بندی و سورتینگ بازار پسند هر چه سریعتر ایجاد شود تا دیگر کشور‌ها نتوانند با سو استفاده از محصول ایرانی رتبه‌های بالای صادرات را به خود اختصاص دهند.

قیمت زعفران ایرانی در مقایسه با دیگر کشور‌ها حداقل ۳ تا ۴ برابر ارزان‌تر است، در طول سال حداکثر ۴۰ تن زعفران تولید می‌شود از این رو قیمت تمام شده آن‌ها و همچنین نرخ فروش محصول در بازارهایشان قابل مقایسه با بزرگترین تولید کننده زعفران نیست و همواره نیاز است برای آنکه ارزش افزوده بیشتری را نصیب کشور کنیم تنها با بازاریابی، برند سازی، بسته بندی و سورتینگ بازار پسند در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای حضور یابیم.

زعفران همانند دیگر کالا‌ها حجیم نیست و به سهولت امکان قاچاق آن در وزن‌های ۱۰، ۲۰ و ۳۰ کیلو به آن سوی مرز‌ها وجود دارد از این رو موجب شده بسیاری از کشور‌های رقیب زعفران ایرانی را با نام خود به دیگر کشور‌های صادر کنند که این امر بر تنزل جایگاه صادراتی ایران دامن زده است.

زمانی که بازار طلای سرخ به ثبات نرسد برند سازی معنا و مفهوم ندارد از این رو این امر نشان می‌دهد که مسئولان امر در وهله اول برای جلوگیری از تلاطم و نوسان قیمت در بازار‌های داخل و صادراتی باید تدابیری بیندیشند تا نوسانات مانع حضور ما در بازار‌های هدف و تقویت سایر رقبا برای حضور جدی در بازار‌های جهانی نشود.

دراین مورد با یکی از صادر کنندگان معتبر در مشهد مصاحبه می‌کنم.

 

فرزاد سحرخیز عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران در گفت گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت:خراسان رضوی بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا است، اما ۹۵ درصد آن فله‌ای صادر می‌شود، ارزش افزوده صادرات زعفران بسته بندی نزدیک به پنج برابر زعفران فله است.

او تصریح کرد: تولید زعفران در ایران در سال‌های مختلف بسته به وضعیت کشاورزی، آب و هوایی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال است که بیش از ۵۰ درصد این رقم به صورت فله به کشور‌های اسپانیا و امارات صادر می‌شود.

عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران با بیان اینکه زعفران صادر شده به این ۲ کشور پس از بسته بندی در قالب‌های کوچک و متنوع به دیگر نقاط دنیا صادر می‌شود، گفت: با بررسی آمار صادرات زعفران به خارج از کشور، درمی‌یابیم که تنها ۵ درصد از کل زعفران صادراتی ایران به بسته بندی‌های زیر ۱۰ گرم ویژه مصرف کنندگان نهایی و مراکز خرده فروشی اختصاص دارد و ۹۵ درصد در بسته‌های بالای ۱۰ گرم و عمدتا نیم و یک کیلو صادر می‌شود.

معرفی زعفران با نام و برند ایرانی به مصرف کننده نهایی، نیازمند یک حرکت جمعی یا تعریف پروژه تحقیقاتی در سطح کلان است. هر کشور نیاز به تحقیقات بازار خاص خود و طراحی راهبرد اختصاصی برای ورود به بازار برای کلیه صادرکنندگان و حمایت سازمان توسعه تجارت دارد.

او تصریح می‌کند: اسپانیا با سهم یک درصدی در کشت زعفران، ۲۹ درصد صادرات زعفران به جهان را دارا است و این به علت پیش‌قدم شدن این کشور در تدوین استاندارد است که باعث شده تا سهم زیادی در بازار جهانی داشته باشد.

فرزاد سحر خیز عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان، با اعلام این مطلب گفت: اسپانیا زعفران ایران را به صورت فله خریداری و پس از بسته بندی مجدد آن را به عنوان "زعفران اسپانیایی" صادر می‌کند. به همین جهت است که اسپانیا را بزرگترین صادرکننده زعفران دنیا می‌شناسند.

همچنین امارات نیز زعفران ایرانی را به صورت روزانه و هفتگی توسط دلالان و تجار غیر حرفه‌ای خریداری می‌کند و پس از مخلوط کردن با ناخالصی، به صورت عمده با بسته‌بندی‌های ایرانی و حتی با علامت استاندارد ایران، زعفران مخلوط شده و نامرغوب را به کشور‌های حوزه خلیج فارس، آفریقا و چین می‌فروشد.

او با ا شاره به اینکه بعد از اسپانیا و امارات، چین بزرگترین خریدار زعفران فله ایرانی است تصریح می‌کند: افغانستان از دیگر مشتریان زعفران فله ایرانی است که به عنوان رقیب آینده ایران تلقی می‌شود افغانستان با خرید زعفران از ایران و فروش آن به عنوان زعفران افغانی، تجارت این زعفران را در دنیا آغاز کرده است.

 

با یکی دیگر از تولید کنندگان و صادر کنندگان زعفران مصاحبه می‌کنم:

گواهی تولید کننده  در گفت گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت: زعفران خراسان رضوی علاوه بر استان‌های داخلی به ۴۸کشور دنیا نیز ارسال می‌شود.

او تصریح کرد: سطح زیر کشت زعفران در خراسان رضوی ۹۰ هزار هکتار است که باید به فکر تولید فرآورده‌های جدید از زعفران که شامل نوشیدنی‌های جدید، اسانس گیری، طعم گیری و تولید محصولات با اندازه‌های مختلف و با توجه به ویژگی‌های زعفران ازجمله شادی‌آفرینی آن است، باشیم.


گواهی با تأکید بر اینکه ۹۰ هزار هکتار از ۱۱۴ هزار هکتار مزارع زیر کشت زعفران کشور در خراسان رضوی است، بیان می‌کند: در حال حاضر ۱۳۱ هزار نفر در این استان به‌صورت مستقیم در حوزه تولید زعفران اشتغال دارند، به‌طوری‌که ۹۰ درصد زعفران کشور در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی تولید می‌شود.

او تصریح می‌کند: اگر زعفران تا چند سال پیش صرفاً به‌عنوان یک ادویه به جهان صادر می‌شد، امروز از مرز ادویه و طعم‌دهنده غذا گذشته و به‌عنوان یک دارو مطرح و صادر می‌شود و این یعنی یک ارزش‌افزوده جدید، بنابراین اگر ۴۰۰ تن تولید زعفران را به نسبت جمعیت جهان تقسیم کنیم باید به دنبال ظرفیت‌های تولید جدید باشیم و در این راستا نیز تولیدکننده نباید نگاهش را به مصرف بازار داخلی محدود کند بلکه باید نگاهش به بازار‌های بیرون باشد.

گواهی تاکید می‌کند: مشکل دیگری که داریم آن است که بازار‌های اروپا نه تنها نابسامانی‌ها و رقابت‌های داخلی ما را ندارند، بلکه از نابسامانی‌های داخلی ما به نفع خود سود می‌برند، لذا ایجاد یک وحدت رویه و سیاست همسو در داخل کشور، برای ایجاد آرامش بر بازار زعفران بسیار ضروری هست.

او تصریح می‌کند: در هنگام برداشت محصول، قیمت زعفران پایین است دلالان زعفران را با قیمت پایین از ما می‌خرند و با قیمت بالا به استان‌ها ویا خارج از کشور صادر می‌کنند.

 

و حرف آخر اینکه:
با توجه به موارد استناد شده در این گزارش جهت صادرات بیشتر زعفران از خراسان رضوی باید مسائلی همچون: بورس زعفران، شفافیت قطعی در قیمت، تسریع در سپردن زعفران در بورس و اوراق بهادار، تشکیل شرکت‌های بزرگ درزمینهٔ کشت و تولید این محصول استراتژیک از نیاز‌های امروز این محصول است که باید موردتوجه قرار گیرد مشکلاتی همچون صادرات فلّه، نبود برند و بازار سازی مناسب برگزاری همایش‌های منطقه‌ای باید مورد اهتمام مسئولان قرار بگیرد.

 

انتهای پیام//ف.غ