سومین نبرد گازی مسکو –کی‌اف؛ روسیه لذت جام جهانی را در کام اروپا تلخ کرد

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران نبرد جدید با اقدام شرکت دولتی گازپروم در قطع صادرات گاز به اوکراین و درخواست پرداخت حدود ۲ میلیارد بدهی این کشور و توافق با قیمتهای بالاتر یادآور قدرتنمایی روسیه در میدانی است که پیش از این نیز در سالهای 2006 و 2009 روابط دیپلماتیک بین دو کشور را به پایین‌تر حد خود رساند و اوضاعی را رقم زد که تحلیلگران آن را به یک نبرد واقعی تشبیه کرده بودند. این بار روسیه مبارزه خود از نبرد دیپلماتیک و گازی  را به نمایش قدرت نظامی تغییر داده و شبه نظامیان مسلح طرفدار روسیه هنوز هم در حال عقب راندن نیروهای اوکراینی در شرق این کشور هستند و تهدید به تجزیه اوکراین کرده اند و این در حالی است که مسکو خواهان امتیازات سیاسی جدی‌تر از اوکراین است.

اکنون مشخص می شود که رهبران روسیه و در راس آن ولادیمیر پوتین رییس جمهوری این کشور در اعلام این امر که نتایج انتخابات اوکراین را می پذیرند، اهداف مشخصی را دنبال می کردند و می توان به این تحلیل رسید که تغییر صحنه سیاسی اوکراین که منافع روسیه را تهدید کند از سوی مسکو مستوجب واکنشهایی جدی خواهد بود و قطع صادرات گاز به اوکراین در این مقطع که تیم جدید مدیریتی اوکراین هنوز استقرار کامل نیافته و با تنشهای جدی در شرق این کشور و در صحنه سیاسی و اوضاع اقتصادی نا به سامان روبروست، روسیه را در جایگاهی برتر برای کسب امتیازات از کی‌اف قرار داده است.

گرچه کارشناسان مسائل روسیه بر این باورند که مناقشه کنونی بین روسیه و اوکراین به مانند نبردهای پیشین گازی و تهدید مسکو به قطع صادرات گاز خود به اروپا به اعتبار روسیه به عنوان یک عرضه کننده قابل اعتماد انرژی لطمه می‌زند و عزم اروپایی‌ها را برای متنوع کردن منابع انرژی خود در طولانی‌مدت، جزم تر کرده است اما واقعیت این است که در مقطع کنونی نه اروپا در جایگاهی است که بتواند روسیه از چرخه اصلی منبع تامین کننده انرژی خود خارج نماید و جایگزینهای قابل اتکایی را برای خود بیابد و نه روسیه اجازه می دهد که در حوزه "خارج نزدیک" خود شرایطی بروز کند که به کشورهای اروپایی زمینه تهدید منافع حیاتی این کشور را بدهد.

البته نگرانی‌ها درباره از دست دادن مشتریان اروپایی احتمالا مهمترین دلیلی بوده که روسیه دوبار ضرب الاجل خود برای قطع صادرات گاز به اوکراین را تمدید کرد و به اوکراین مجموعه تخفیفها و امتیازاتی را پیشنهاد داد که به اوکراین اجازه می داد به میزان مبلغ متوسط پرداختی از سوی اروپا، مبلغ گاز را به روسیه پرداخت کند.

اما طفره رفتن اوکراین از پذیرش پیشنهادهای روسیه در مذاکرات اوایل هفته جاری، گازپروم را به کارگیری طرحی موسوم به  طرح "پیش پرداخت" وادار ساخت که بر اساس آن اوکراین صرفا به میزان مبلغی که از پیش پرداخته باشد، گاز دریافت می کند و این در حالی است که اوکراین پیش پرداختی به روسیه نداشته و الکسی میلر مدیرعامل گازپروم روز دوشنبه خطاب به خبرنگاران اعلام کرد که اوکراین به میزان پولی که از پیش پرداخت کند گاز دریافت خواهد کرد.

در هر حال منازعه گازی بین دو کشور در حال کشیده شدن به دادگاه حکمیت در استکهلم سوئد است که دراین رابطه رای خود را صادر کند اما این مسکو بوده که همواره در نبردهای گازی خود با اوکراین پیروز بوده که عمدتا به این دلیل است که اوکراین سه چهارم گاز مورد نیاز برای ادامه حیات صنایع بشدت مستهلک و گرم کردن منازل مردم خود را  از گاز صادراتی گازپروم تامین می‌کند. اوکراین به رغم حمایتهای مالی از سوی اروپا و آمریکا هیچ راهکاری را برای جایگزین کردن گاز روسیه در کوتاه‌مدت ندارد.

گازپروم مدعی است که اوکراین 4.5 میلیارد دلار به دلیل دریافت گاز طی چند ماه گذشته بدهکار است و متعهد شد که اگر کی‌اف در پرداخت بدهی خود اقدام عاجلی انجام دهد، 20 درصد تخفیف خواهد داد. به گفته مدیران گازپروم، این شرکت پیشنهاد داده که گاز را به قیمت 358 دلار برای هر هزار متر معکب برابر با حجم متوسطی که اروپا دریافت می‌کند، در اختیار اوکراین قرار دهد اما می‌گوید که اوکراین مصر است که گاز را به قیمت 258 دلار برای هر هزار متر مکعبی که ویکتور یانوکویچ رییس جمهوری پیشین اوکراین درباره آن در ماه دسامبر گذشته با رهبران مسکو به توافق رسیده بود، دریافت کند.

اما هیچ راهی وجود ندارد که دولت غربگرای کی‌اف از تخفیفهایی برخوردار شود که یانوکوویچ طرفدار روسیه در ازای وفاداری سیاسی خود به کرملین قول آن را گرفته بود. در عین حال روسیه اکنون تاکید دارد که بعید است از متوسط قیمتی که گاز را در اختیار اروپا قرار می داده، گاز را به اوکراین صادر کند که این امر ناشی از این هراس است که اوکراین ممکن است گاز ارزانتر را به مصرف کنندگان اروپایی بفروشد.

هر دو طرف در نبرد کنونی به دنبال ایجاد محدودیت علیه یکدیگر و کسب منافع حداکثری هستند و به نظر می‌رسد که به مانند گذشته این کشورهای اروپایی هستند که بیشترین آسیب را از رویارویی گازی روسیه و اوکراین می‌بییند. در حالی که تیمهای فوتبال کشورهای اروپایی بازی‌های قابل قبولی را در جام جهانی برزیل به نمایش می‌گذارند، دیپلماتهای این کشور اکنون گرفتار نزاعی غیرفوتبالی برای پیروزی در میدان به مراتب سخت تر از جام جهانی هستند. اتحادیه اروپا حدود 30 درصد از گاز مورد نیاز خود را از روسیه تامین می کنند اما برخی از کشورهای اروپای شرقی و مرکزی به طور کاملی به گاز صادراتی گازپروم وابسته هستند. حدود نیمی از این گاز از طریق خطوط لوله‌ای که از اوکراین عبور می‌کند، راهی بازارهای اروپایی می شود.

به نظر می رسد دولت جدید اوکراین در ابتدای دوره خود با چالش جدی‌ای روبرو شده است به طوری که "آرسنی یاتسنیوک" نخست وزیر این کشور اوایل هفته جاری خطاب به مردم این کشور اعلام کرد که باید آماده قطع گاز از سوی روسیه باشند و "تحولات کنونی ارتباطی با گاز ندارد بلکه طرحی کلی برای نابودی اوکراین است".

وی در عین حال از رهبران اروپایی خواستار بلوکه شدن پروژه موسوم به "ساوث استریم" گازپروم شد که از بستر دریای سیاه به اروپای جنوبی می رسد و اوکراین را دور می زند. دولت بلغارستان تحت فشارهای آمریکا با تعلیق ساخت این خط لوله موافقت کرده و روسیه را به تلاش برای یافتن مسیرهای جایگزین واداشته است.

شرایط بازارهای جهانی انرژی به همراه تحولات سیاسی که در گوشه و کنار جهان در حال وقوع است و در عین حال تشدید تقابل بین روسیه و غرب این تحلیل را مبتنی بر واقعیت می‌کند که هر میزان که نزاع کنونی بین روسیه و اوکراین ادامه یابد، بازارهای انرژی جهان نیز دستخوش تغییرات شگرفی خواهد بود چرا که بازارهای انرژی از جمله زنجیره‌هایی هستند که کوچکترین تحولات نیز آن را تحت تاثیر قرار داده و تغییرات بزرگی را به دنبال خواهند داشت.

روسیه در پی تشدید نزاع دیپلماتیک با اوکراین که به قدرتنمایی نظامی و اکنون نبرد گازی همراه شده از مدتها قبل در اندیشه یافتن بازارهای جایگزین در آسیا بوده است و اروپا نیز که قربانی اصلی در نزاعهای بین مسکو و کی‌اف بوده برای یافتن منابع جایگزین روسیه بشدت دست و پا می‌زند. اما به نظر می‌رسد اروپایی‌های شیک پوش به جای لذت بردن از تماشای بازی‌های جام جهانی باید از هم اکنون در اندیشه سرمای زمستان آتی  باشند مگر آنکه روسیه شیرهای گاز خود را باز نماید. به نظر می‌رسد عزم روس‌ها برای رقم زدن زمستانی طاقت فرسا برای اروپا جزم است.