آثار سفارشی حوزه جنگ ارزش‌های زیبایی‌شناختی لازم را ندارند

صابر قدیمی شاعر، ترانه‌سرا و کارشناس ادبی، در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره ویژگی‌های یک اثر فاخر و متمایز ادبی پیرامون دفاع مقدس گفت: ما درباره شعر طنز معتقدیم اثر هنری ابتدا باید شعر باشد، سپس جنبه طنز آن بررسی شود. وقتی ما با یک اثر ادبی از جمله شعر و ترانه در حوزه دفاع مقدس مواجه می‌شویم، در درجه اول آن اثر باید به لحاظ زیبایی‌شناسی در سطح قابل قبولی باشد و از صنایع بدیع بیانی و تمهیدات ادبی به خوبی بهره ببرد. در گام بعد به اینکه این متن چقدر توانسته اهداف مورد نظر را محقق کند، می‌پردازیم.

وی ادامه داد: برخی تصور می‌کنند همین که درباره دفاع مقدس یا حتی ضدجنگ و درباره صلح نوشتند، می‌توان از ایرادهای ساختاری اثر چشم‌پوشی کرد. مایاکوفسکی در کتاب «شعر چگونه ساخته می‌شود» می‌گوید: من همواره با اشخاصی مشکل دارم که در برخورد با هنر روش و رفتاری احساسی دارند. به طور مثال فرد شعری پر از ایراد اولیه تالیفی و وزنی می‌نویسد و وقتی به او انتقاد می‌شود، می‌گوید من این شعر را برای مادرم که اخیراً فوت کرده است، نوشته‌ام؛ در حالی که ما در بحث جدی و حرفه‌ای هنر، شوخی نداریم.

قدیمی افزود: توجه به عنصر زیبایی‌شناختی، استفاده تکنیکال از ما به ازا‌هایی که در جنگ یا دفاع مقدس به وجود می‌آید و به کارگیری هنرمندانه آن‌ها، رمز موفقیت آثار فاخر و ماندگار این حوزه بوده‌ است. نگاه سطحی و ابزاری، اثر را تبدیل به شعار می‌کند.

این کارشناس ادبی درباره تفاوت شعر با شعار گفت: تفاوت شعر با شعار در بهره‌گیری صحیح از نماد‌ها و المان‌های مرتبط با موضوع در راستای زیبایی شناسی اثر است. مثلاً وقتی شما از کلمه کبوتر استفاده می‌کنید، شعاری‌ترین حالت ممکن این است که بگویید شهید مانند کبوتر است. باید تلاش شود که این زیبایی نشان داده شود. دقیقاً مانند فیلم‌های خوب و هنرمندانه‌ای که در حوزه جنگ ساخته شده از جمله «میم مثل مادر» یا «نجات سرباز رایان».

قدیمی در ادامه به چندین اثر ادبی ارزشمند حوزه جنگ و کلید موفقیت آن‌ها اشاره کرد و گفت: من شخصاً بسیار مخالف تزویر و ریا هستم و تا جایی که می‌دانم مردم هم آن را تقبیح می‌کنند. یکی از دلایل محبوبیت حافظ در بین ما این است که در سرتاسر دیوانش با شخصی به نام زاهد درگیر است و در مقابل رندی و انسانیت را می‌ستاید. ما در دوره‌ای نیاز به آثاری مانند «یاران چه غریبانه» داشتیم؛ اما در آثاری که حالا و بعد از این فاصله زمانی تولید می‌شوند، نیاز است که هنرمند سوالات اساسی و درد‌های خود را مطرح کند.

وی ادامه داد: در زمینه دفاع مقدس برخی کار‌های سعید بیابانکی مانند غزل «نان درآوردیم» یا برخی ترانه‌های روزبه بمانی که با صدای علیرضا عصار اجرا شده است (آلبوم بازی عوض شده ۱۳۹۰) هنرمندانه و قابل توجه است.

خالق مجموعه ترانه «همهمه‌های بی‌هم» درباره اهمیت پرداختن به مسئله جنگ در شعر و ترانه در حالی که دیگر درگیر جنگ نیستیم، بیان کرد: جنگ و صلح مکمل یکدیگرند و ما هم نمی‌توانیم قاطعانه بگوییم که دیگر درگیر جنگ نخواهیم شد. از جنگ که می‌گوییم باید در کنار آن از صلح هم بگوییم و این‌ها دو روی یک سکه هستند. در این میان هر اثری که هنرمندانه خلق شود، می‌تواند تاثیرگذار باشد.

قدیمی در پایان با ارزیابی آثاری که امروزه پیرامون دفاع مقدس تولید می‌شود، گفت: به نظرم درصد کمی از این آثار به جنبه هنری توجه دارند. وقتی سفارش خلق یک اثر هنری داده می‌شود، این سفارش‌دهنده است که بسته به اهداف و منافع خود، تعیین می‌کند کدام جنبه‌ و جلوه‌ در کار پررنگ‌تر شده و یا شعر چگونه سروده شود؛ لذا ناخودآگاه اثر سمت و سو پیدا می‌کند. اثر تاثیرگذار و فاخری که خود مولف بخواهد آن را خلق کند، این روز‌ها کمتر شاهد هستیم.

انتهای پیام/

انتقاد از آثار ادبی دفاع مقدس