چالشهای این روزهای دامداری در خراسان رضوی
صنعت دامداری جایگاه ویژه‌ای در تامین نیازهای غذایی مردم دارد با این حال سال گذشته چالش تامین گوشت قرمز باعث ایجاد صفهای طولانی در مراکز توزیع گوشت شد و اکنون نیز موضوع افزایش قیمت لبنیات و مخالفت دولت با این مصوبه خبرساز شده است.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، مصرف لبنیات و گوشت قرمز که از دام به دست می‌آید بخش بزرگی از زنجیره غذایی انسانی است لذا نیاز است تا دولتمردان و همچنین فعالان این صنف با نگاهی چند وجهی مساله پرورش دام را مد نظر قرار دهند.
در سال‌های گذشته بخش اعظمی از نیاز لبنی و گوشتی کشور با واردات تامین می‌شد، اما اکنون درصد کمی از واردات کشور را تشکیل می‌دهد؛ اما خشکسالی و نبود بارش مناسب نزولات آسمانی در کنار تحریم‌های ظالمانه شکل گرفته علیه کشور و همچنین برخی تصمیمات لحظه‌ای و غیرکارشناسی مدیران، باعث شده تا در نهایت نگاهی واحد برای بر طرف کردن مشکلات پیش آمده در این صنعت را شاهد نباشیم.
این همه باعث شده است که پرورش دام سبک و سنگین برای دامدار صرفه اقتصادی نداشته باشد به همین دلیل برخی از دامداران، گاو‌های مولد و آبستن خود را به کشتارگاه‌ها سپرده‌اند تا با فروش آن‌ها بتوانند برای سایر دام‌های خود غذا تامین کنند و این در حالی است که برای پرورش یک دام سنگین زمانی در حدود سه سال لازم است و با این رویکرد طی چند ماه آینده شاهد کاهش توزیع گوشت و مواد لبنی در کشور خواهیم بود.
طبق اعلام مسئولان خراسان رضوی حدود ۱۷۰ هزار راس دام مولد سنگین و بیش از سه میلیون و ۲۰۰ هزار دام مولد سبک شامل گوسفند و بز در این استان وجود دارد که جز در موارد استثنایی شامل بیماری و پایان عمر اقتصادی دام، مجوزی برای کشتار آن‌ها صادر نمی‌شود.
بیشتر بخوانید
همچنین ۱۵ میلیون راس از جمعیت دامی کشور برابر با ۱۰ درصد متعلق به خراسان رضوی است و سالانه ۷۶ هزار تن گوشت قرمز در این استان تولید میشود.
افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های پرورش دام، علت کشتار دام مولد
احمد داوطلب مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های پرورش دام، موجب روی آوردن دامداران این استان به کشتار دام مولد شده است.
او افزود: ۸۰ درصد هزینه نگهداری و پرورش دام مربوط به تغذیه است و بخش زیادی از افزایش کنونی هزینه تولید در حوزه دامپروری ناشی از گرانی و بالارفتن نرخ نهاده‌های دامی است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: گرانی نهاده‌های دامی، کافی نبودن میزان تولید داخلی آن برای تامین نیاز، کمبود نهاده‌های دامی وارداتی و دیگر عوامل مشابه ظرف سال‌های اخیر در حالی گریبان دامداری و دامپروری را گرفته که تداوم و تشدید پدیده خشکسالی و کاهش حجم علوفه مراتع در سال جاری نیز مزید بر علت شده است.
داوطلب بیان کرد: پیش از این به طور معمول یک میلیون تن علوفه بهاری روییده در مراتع، صرف تغذیه دام‌های این استان و دیگر نقاط کشور می‌شد، اما امسال کاهش شدید بارندگی موجب خشکی مراتع و از دست رفتن فرصت تعلیف بهاری دام‌ها شد.
بیشتر بخوانید
- خرید حمایتی دام از عشایر خراسان رضوی آغاز شد
- دامداران سنتی از گرانی خوراک‌های دامی گلایه کنند یا چک‌های صیاد؟
- کشتار دام مولد، تیغ خشکسالی بر گلوی صنعت دامداری خراسان رضوی
او تصریح کرد: هم‌اینک دامپروران، که جمعیت دام سبک خود را پیش از این با همین علوفه بهاری حاصل از مراتع تغذیه می‌کردند مجبور به صرف هزینه‌های مازاد شده‌اند تا با خرید علوفه، دام سبک را به صورت دستی تعلیف کنند.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: در چنین شرایطی دامدار به دلیل کمبود نقدینگی و بالا بودن هزینه تامین خوراک دام، مجبور به حذف دام مولد به عنوان بخشی از سرمایه خود میشود.
داوطلب اظهار کرد: در شرایط خشکسالی یکی از راهبرد‌های دامداران حذف دام‌های مازاد و دام‌های فاقد بازده اقتصادی است و این وضعیت در کنار دیگر عوامل ذکر شده منجر به ایجاد وضعیت بحرانی در کشتار دام مولد در این استان شده است.
او افزود: تنها در کشتارگاه صنعتی مشهد طی اردیبهشت امسال ۱۱.۶ درصد دام سبک کشتار شده را دام مولد و در بخش دام سنگین نیز ۴۴ درصد کشتار را گاو شیرده تشکیل داده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: بر این اساس با شرایط کنونی، وضعیت کشتار دام مولد در حوزه دام‌های سنگین به هیچ وجه قابل قبول نیست، اما در حوزه دام سبک وضعیت بهتر است.
داوطلب علت بالا نبودن کشتار دام مولد در حوزه دام سبک را دستورالعمل سازمان‌های دامپزشکی و جهاد کشاورزی مبنی بر ممنوعیت کشتار دام مولد سبک دانست و بیان کرد: فعلا در این بخش فقط دام‌های مولدی که وازده بوده و یا دچار مشکل در تولید مثل هستند روانه کشتارگاه می‌شوند.
او تصریح کرد: با هدف پشتیبانی از دامداران قرار است شرکت پشتیبانی امور دام اقدام به خرید دام مولد از عشایر کشور، به ظرفیت یک میلیون راس دام کند که احتمالا حدود ۱۰۰ هزار راس سهم استان ما خواهد بود که البته هنوز ابلاغ نشده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: میزان کشتار و خروج دام در خراسان رضوی در سال ۹۹ در مقایسه با سال قبل از آن حدود ۲۱.۵ درصد افزایش داشته است.
داوطلب اظهار کرد: کاهش هزینه‌های تولید، افزایش ارزش محصولات تولیدی، تامین نهاده به میزان مورد نیاز و افزایش واردات از عوامل و راه‌های موثر در جلوگیری از کشتار دام مولد است.
ضرورت تشکیل ستاد بحران برای وضعیت دام‌های خراسان رضوی
تصمیم‌های سلیقه‌ای، لحظه‌ای و غیر کارشناسانه، باعث شده است تا دستورالعملی ایجاد و اجرایی شود و سپس از سوی سایر افراد مورد نقد قرار گیرد و این در حالی است که شرایط کنونی کشور جای آزمون و خطا ندارد.
عبدالله دهقان نایب رییس شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به ایجاد بحران با کشتار دام مولد به خبرنگار ایرنا گفت: فروش و کشتار دام مولد با ژن خاص در شرایط خشکسالی و کمبود نهاده‌های دامی، اقتصاد و صنعت تولید فراورده‌های دامی خراسان رضوی را دچار بحران می‌کند.
او افزود: سال ۱۴۰۰ سالی استثنایی از نظر کاهش بارندگی و خشکسالی در مشهد به شمار می‌رود و با توجه به این که این شهرستان دارای سه بخش احمدآباد، رضویه و بخش مرکزی است و بیش از ۹۰ درصد مردم روستا‌های این مناطق از طریق دامداری امرار معاش می‌کنند و به دلیل خشکسالی، دامداری این بخش‌ها دچار بحران جدی و غیرقابل پیش‌بینی شده است.
نایب رییس شورای اسلامی شهر مشهد ادامه داد: با توجه به این که تمام دامداران شهرستان مشهد به شیوه سنتی دامداری می‌کنند و فقط در فصل زمستان علوفه چهار ماه دام خود را تامین می‌کنند و برای سایر ماه‌های سال علوفه دام خود را از گندم و جوی دیم و آبی در طبیعت و در زمین‌های دیمزاری که دارند تامین می‌کنند لذا این خشکسالی آن‌ها را در تامین علوفه با مشکل رو به رو کرده است.
دهقان بیان کرد: خشکسالی سبب بیکاری روستائیان و دامداران و تولیدکنندگان دامی استان خراسان رضوی شده است و آن‌ها مجبور به فروش دام‌های خود می‌شوند و سرمایه هایشان را از دست می‌دهند که این موضوع موجب مهاجرت به شهر‌ها و سکنی گزیدن در حاشیه کلانشهر مشهد میشود.
او تصریح کرد: نداشتن برنامه برای صنعت گوشت و دام کشور یکی از نقاط ضعف مدیریتی در کشور به شمار می‌رود همچنین وجود دلالان و فشار‌های اقتصادی و گران شدن نهاده‌های دامی، دامداران را با بحران شدید مواجه ساخته است به طور مثال اگر دامداران در سال‌های قبل دامشان را بین سه تا چهار میلیون تومان و گرانتر از دام نر می‌فروختند، امسال به خاطر جلوگیری از تلف شدن در شرایط خشکسالی و مقرون به صرفه نبودن هزینه‌های علوفه و نهاده‌های دامی آن‌ها را زیر یک میلیون تومان می‌فروشند.
نایب رییس شورای اسلامی شهر مشهد تاکید کرد: به دلیل شرایط بحرانی ایجاد شده برای دامداران، حتی در مواردی آنان دام خود و برخی خود را به آتش کشیده اند که باید برای رفع این شرایط بحرانی چاره اندیشی کرد.
دهقان اظهار کرد: مساله دیگر این است که سال‌ها تلاش شده تا یک دام با ژنی خاص و سازگار با محیط و منطقه تولید و تعریف شود تا دامدار بتواند تولید موفقی داشته باشد درحالی که در شرایط کنونی دامدار مجبور به فروش یا کشتار دام مولد خود میشود.
او با بیان این که اکنون اوضاع بسیار بحرانی است و باید ستاد بحران هرچه سریع‌تر در شهرستان تشکیل شود، افزود: از جمله اقداماتی که در جهت رفع این مشکل و همچنین کمک به دامداران می‌توان انجام داد خرید دام دامداران، اعطا وام‌های کم‌بهره به دامداران برای خرید نهاده‌های دامی و همچنین افزایش سهمیه نهاده‌های دامی یارانه‌ای و همچنین توزیع عادلانه نهاده‌های یارانه‌ای در بین دامداران هر بخش است.
نهاده‌ای برای دام
با توجه به نیاز دامداران به تامین غذای احشام، آن‌ها سعی می‌کنند تا در کنار استفاده از علوفه، سایر نیازهای غذایی دام را نیز تامین کنند و از سوی دیگر با توجه این که برخی از عوامل دست به دست هم داده و نهاده دامی در زمان و با قیمت مناسب در اختیار دامدار قرار نمی‌گیرد، شاهد نگرانی دامداران نسبت به آینده شغلی خود هستیم.
سعادت علی‌نیا مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی با اشاره به تبعات خشکسالی بر پرورش دام سبک و سنگین در استان و این که توزیع نهاده دام به نرخ دولتی در این استان در دو ماه گذشته نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۰۰ درصد افزایش داشته است گفت: از ابتدای امسال ۱۲۲ هزار تن نهاده بین دامداران، مرغداران و گاوداران استان توزیع شده است.
او افزود: بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته به ازای هر کیلوگرم دام زنده خریداری شده از دامدار به میزان سه کیلوگرم جو با نرخ مصوب دولتی به دامداران تحویل میشود که هدف از این اقدام مساعدت به دامداران با هدف کاهش اثرات ناشی از خشکسالی، خرید دام مازاد عشایر و نیز ایجاد انگیزه برای ادامه پرورش دام است.
مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی ادامه داد: در مدت مشابه پارسال حدود ۶۲ هزار تن نهاده به نرخ دولتی در خراسان رضوی توزیع شده بود.
علی‌نیا بیان کرد: کل نهاده دامی توزیع شده توسط این اداره کل طی سال گذشته حدود ۲۶۷ هزار تن بود که نسبت به سال قبل از آن حدود ۶۰ هزار تن افزایش داشت.
او با بیان این که توزیع نهاده شامل اقلام ذرت، جو، سبوس و کنجاله سویاست، تصریح کرد: توزیع نهاده به نرخ دولتی در بین دامداران و مرغداران استان با هدف حمایت از تولید و پشتیبانی از سرمایه‌های آنان صورت می‌گیرد.
چالش جدید، قیمت شیر
چندی پیش در فضای مجازی و رسانه‌ای صحبت از افزایش قیمت شیر و لبنیات مطرح شد و دامداران از این که قرار است افزایش قیمت در تامین خرید نهاده و علوفه آن‌ها را یاری کند خوشحال شدند، ولی با لغو این مصوبه یک باره خون آن‌ها به جوش آمد.
داستان از این قرار بود که چند روز قبل ابتدا احمد مقدسی رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی گاوداران ایران از تصمیم ستاد تنظیم بازار برای افزایش قیمت شیرخام خبر داد و گفت: قیمت ۶۴۰۰ تومان برای هر کیلوگرم شیرخام با چربی ۳.۲ درصد در گاوداری تصویب شده است و به زودی ابلاغ میشود.
از سوی دیگر محمود واعظی رئیس دفتر رییس جمهوری گفت: بر اساس دستور رئیس جمهوری، با وزیر صمت صحبت کردم و آن‌ها گفتند که پیشنهاد افزایش قیمت شیرخام را وزارت جهاد کشاورزی و اصناف داده‌اند، اما ما هیچ تصمیمی در وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار نگرفته‌ایم به همین دلیل افزایش قیمت شیرخام و لبنیات منتفی است.
البته این نکته حائز اهمیت است که افزایش قیمت شیر باعث افزایش سایر محصولات لبنی نیز میشود و دولت از این منظر که این افزایش با توجه به فشار اقتصادی وارد شده بر مردم موجب کمتر استفاده کردن جامعه از محصولات لبنی میشود با آن مخالفت کرد.
یکی از دامدارن خراسان رضوی در خصوص اعتراض خود نسبت به افزایش نیافتن قیمت شیر گفت: بعد از گذشت یک سال از قیمت ستاد تنظیم بازار، قیمت شیر۶۴ هزار ریال مصوب شد، ولی سخنگوی انجمن صنایع لبنی به آن معترض شد و رییس دفتر رییس جمهوری نیز اعلام کرد هیچ تصمیمی درباره قیمت شیر گرفته نشده است.
او که نخواست نامش بیان شود، افزود: با عدم تصویب این نرخ، دامدار متوجه میشود که هیچ کس به فکر او نیست و به همین دلیل دامداران سراسر کشور به نشانه اعتراض خود دست به تجمعات اعتراضی خواهند زد.
این دامدار ادامه داد: با توجه به گرانی نهاده که توسط دامدار خریداری میشود قیمت نهایی تولید نیز افزایش پیدا می‌کند، ولی متاسفانه با عدم تصویب نرخ فروش جدید ادامه فعالیت به نفع دامدار نیست و به همین دلیل در چند روز گذشته شاهد کشتار گاو‌های مولد از سوی دامدار‌ها بودیم.
او بیان کرد: با این روند در ماه‌های آینده شاهد قحطی گوشت در کشور خواهیم بود و صف‌هایی که برای تهیه مرغ ایجاد شده بود این بار برای خرید گوشت با چندین برابر قیمت تشکیل خواهد شد.
او تصریح کرد: برای رسیدن مرغ به سن کشتار ۴۵ روز زمان نیاز است، ولی برای تامین کسری دامپروری زمانی نزدیک به سه سال لازم است و این در حالی است که اکنون کشور در شرایط تحریم قرار دارد و مجبور به وادرات گوشت قرمز و لبنیات در آینده خواهیم بود.
این دامدار تاکید کرد: دامداران ثابت کردند که در زمان تحریم نگذاشتند سفره مردم خالی بماند، ولی اکنون دامدار همچون سربازی است که تفنگ دارد، ولی فشنگی برای مبارزه ندارد.
نبود تناسب بین قیمت تولید و فروش دام
اقتصاد تورمی کشور اکنون در شرایطی است که افزایش قیمت‌ها از سال گذشته تا کنون و عدم برابری فروش محصولات با توجه به تورم شکل گرفته، باعث زیان بار شدن این صنعت شده است و دامدار هم اکنون نمی‌تواند به سود خود برسد و به همین دلیل زندگی او با چالش اقتصادی رو به رو شده است.
فرشید صراف رئیس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی نیز با اشاره به اینکه بهای تمام شده تولید شیر نسبت به سال گذشته هر روز افزایش پیدا می‌کند، گفت: کشتار دام مولد نیز در استان نسبت به سال گذشته به شدت افزایش پیدا کرده است که البته قبلا در این خصوص به مسوولان هشدار داده بودیم.
او با بیان این که کشتار دام مولد در فروردین امسال نسبت به فروردین پارسال حدود ۱۴۶ درصد افزایش داشته است افزود: در بحث افزایش قیمت لبنیات با توجه به این که اول آبان ماه سال گذشته ستاد تنظیم بازار کشور قیمت خرید هر کیلو شیر را ۴۵ هزار ریال اعلام کرد این مقدار با احتساب میزان چربی و حمل و نقل حدود ۵۲ هزار ریال میشود.
رئیس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی ادامه داد: در این زمینه بحث افزایش ۴۰ درصدی دستمزد کارگر و افزایش قیمت حمل و نقل هم مطرح است و چیزی که برای تولید کننده مهم است این است که آن میزان شیری که برای تولید محصولات استفاده میشود با همان قیمت مصوب قبل و حتی کمتر از آن است.
صراف، میزان قیمت تعیین شده برای شیر نسبت به بهای تمام شده آن را به صرفه ندانست و بیان کرد: در حال حاضر تولید کنندگان با این مشکل مواجه هستند که بهای تمام شده تولید شیر نسبت به سال گذشته هر روز افزایش پیدا می‌کند.
او تصریح کرد: برای مثال از بهار گذشته تا بهار امسال قیمت جو ۲۴۰ درصد، ذرت حدود ۶۵ درصد، سبوس گندم حدود ۹۵ درصد، سویا ۴۱ درصد، یونجه و کاه حدود ۱۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است و دستمزد کارگر و هزینه‌های کارگری نیز به شدت افزایش یافته است. همچنین در زمینه درمان و واکسن دام هزینه‌ها سه تا چهار برابر نسبت به چند سال گذشته و حدود ۲۵ درصد فقط در سال گذشته افزایش یافته است.
رئیس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی تاکید کرد: زمانی که افزایش قیمت در هزینه‌های جانبی رخ دهد دیگر تولید در این زمینه به صرفه نیست و از این اتفاق هم گاوداران و هم صنعت لبنیات ضربه خورده‌اند. اما تولید کننده اولیه، یعنی گاودار، خسارات بیشتری را متحمل میشود چرا که قدرت نگهداری تولیداتی مانند گوشت و شیر خام را ندارد.
صراف، رابطه قیمت شیر با قیمت گوشت را معکوس دانست و اظهار کرد: اگر قیمت گوشت کاهش یابد قیمت تمام شده شیر خام افزایش پیدا می‌کند و با این روند، تولید کننده به شدت ضربه خورده و ضرر می‌کند و آمار‌ها نیز این مساله را تایید می‌کند.
او با تاکید بر این امر که این حجم از کشتار دام مولد برخی از مناطق استان را با مشکل امنیت غذایی و اجتماعی مواجه خواهد کرد و تولید به خطر خواهد افتاد، افزود: با این حجم از افزایش قیمت‌ها و تورم، دامدار دچار کمبود نقدینگی خواهد شد لذا برای جبران این کمبود ناچار به کشتار دام مولد میشود تا با درآمد آن برای سایر دام‌های خود هزینه کند. کشتار دام از این جهت که دامدار، هزینه دام دیگری را تولید می‌کند امری مدیریتی محسوب میشود، ولی با این کار در آینده تولید به خطر می‌افتد.
رئیس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی در رابطه با احتمال افزایش قیمت لبنیات ادامه داد: قیمت لبنیات به طور قطع رو به افزایش خواهد بود، اما میزان این افزایش بستگی به این دارد که دولت چه قیمت مصوبی را برای فروش شیر خام برای دامداران در نظر بگیرد.
پیشنهاد دامداران: حذف یارانه مصوب نهاده
دامداران معتقدند با حذف یارانه مصوب نهاده، آن‌ها خود مکلف به تامین آن خواهند بود و از سوی دیگر نیز امکان افزایش قیمت شیر و گوشت برای آن‌ها مهیا میشود تا در رقابتی سالم بتوانند در کنار سود عایدی خود، سفره مردم کشور را خالی نگذارند و از سوی دیگر دولت باید با افزایش یارانه دهک‌های پایین‌تر جامعه به آن‌ها کمک کند تا بتوانند در مقابل این افزایش قیمت، توان خرید داشته باشند.
محمد رضا اورانی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم در نشستی با برخی از دامدارن استان خراسان رضوی گفت: ما نیز، چون شما معتقد هستیم که یارانه باید از نهاده حذف شود و به دهک‌های پایین جامعه تعلق گیرد، زیرا هم اکنون هم تولید کننده و هم مصرف کنننده متضرر هستند، اما با حذف یارانه نهاده، دامدار در رقابتی سالم می‌تواند شیر و گوشت خود را به فروش برساند.
او افزود: در سال ۱۳۹۸ مابه‌التفاوت یارانه تعلق گرفته به نهاده در خراسان رضوی ۲۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال بود و این در حالی است که تمام اعتبارات عمرانی استان به هفت هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال هم نمی‌رسید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به افزایش هزینه‌های تولیدی ادامه داد: هزینه تولید بالا رفته است، ولی متاسفانه قیمت تولید در مقایسه با سایر اقلام بالا نرفته است و امروز شاهد هستیم که قیمت یک بطری آب معدنی از شیر تولیدی دامدار بیشتر شده است.
اورانی بیان کرد: به دلیل کمبود بارش و خشکسالی ایجاد شده شاهد بالا رفتن قیمت نهاده برای دام شده ایم و این در حالی است که تولید جو در کشور پایین آمده است.
او تصریح کرد: ماهانه حدود ۶۱ هزار تن جو برای خوراک دام‌های خراسان رضوی نیاز است که با پیگری استاندار و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این استان، شاهد اختصاص ۱۶ هزار و ۷۰۰ تن جو در مرحله نخست برای توزیع در بین دام‌های سبک استان بودیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: در مرحله دوم بیش از ۹ میلیون تن و در مرحله‌ای دیگر هفت هزار و ۵۰۰ تن ذرت به عنوان سهمیه خشکسالی به استان خراسان رضوی تعلق گرفت و توزیع شد و اکنون نیز ۴۶ هزار تن جوی دیگر برای تامین نیاز دام سبک خراسان رضوی در سامانه بازارگاه در حال توزیع است.
اورانی اظهار کرد: کار‌های انجام شده متناسب با نیاز دامدار نیست و حتی این پیگیری نیز صورت گرفت که به جای تهیه نهاده دامی از بندر امام خمینی (ره) امکان تهیه آن از بندر امیرآباد ممکن باشد چرا که همین جا به جایی در حمل و نقل ۲۸۰ میلیارد تومان به نفع دامدار استان خراسان رضوی خواهد بود.
او افزود: سال ۱۳۵۷ کل تولیدات کشاورزی استان خراسان بزرگ برابر با ۱.۵ میلیون تن بود، ولی اکنون فقط در خراسان رضوی ۷.۵ میلیون تن محصول کشاورزی تولید میشود و تولید دامی استان نیز در حال حاضر یک میلیون تن است.
منبع: ایرنا
انتهای پیام//ف.ب
