باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - به‌گزارش دیپلمات، در پی درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، ترکیه با موضع‌گیری قاطع در حمایت از اسلام‌آباد، یکی از صریح‌ترین بیانیه‌های خود در قبال آسیای جنوبی را صادر کرد. منابع نزدیک به دولت ترکیه مدعی شدند که هواپیماهای باری این کشور در بحبوحه بحران، محموله‌های نظامی به پاکستان منتقل کرده‌اند؛ ادعایی که مقامات رسمی ترکیه آن را رد کرده‌اند.

این حمایت آشکار، نشانه‌ای از چرخش راهبردی ترکیه از اولویت‌بخشی به تجارت در چارچوب ابتکار «آسیای نو» به سوی رویکردی امنیت‌محور در قبال منطقه است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پس از آن بارها حمایت کشورش از پاکستان را مورد تأکید قرار داده است.

امنیت بر تجارت پیشی گرفته است

ترکیه اکنون با رویکردی تعریف‌شده و بلندمدت به منطقه می‌نگرد؛ منطقه‌ای که در سیاست‌گذاری ترکیه به‌عنوان «آسیای جنوبی امنیتی‌شده» شناخته می‌شود، جایی که پیوندهای امنیت ملی آنکارا با تحولات منطقه‌ای گره خورده است. به‌گزارش دیپلمات، در پی اقدامات نظامی هند، ترکیه بلافاصله گام در مسیر محکومیت برداشت و با هشدار نسبت به «اقدامات تحریک‌آمیز»، اعلام کرد که حملات در داخل خاک پاکستان «خطر جنگی تمام‌عیار» را افزایش می‌دهد. در میان کشورهای اسلامی و عربی، تنها جمهوری آذربایجان همراه با ترکیه این موضع‌گیری صریح را اتخاذ کرد.

نظم امنیتیِ پساجنگ سرد و سرنوشت مشترک

از منظر بسیاری از تحلیل‌گران، ترکیه و پاکستان هر دو در نظم امنیتی غرب پس از جنگ سرد جایگاه خود را از دست داده‌اند. روابط تیره آنکارا با متحدان ناتو، به‌ویژه پس از خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ از روسیه، موجب شد که ترکیه از دسترسی به فناوری‌های حیاتی دفاعی محروم شود. در عین حال، اسلام‌آباد نیز پس از دور شدن از غرب، به‌طور فزاینده‌ای به صنعت دفاعی چین متکی شده است.

در این بستر، ترکیه و پاکستان به یکدیگر نه به‌عنوان ابزار فشار بر هند، بلکه به‌عنوان دو شریک استراتژیک با فرصت‌های معدود در جبهه‌های جهانی می‌نگرند.

بهای سنگین حمایت از پاکستان: خشم هند

انتخاب آشکار پاکستان از سوی ترکیه بهایی به‌همراه داشته است. روابط آنکارا و دهلی‌نو، به‌ویژه در بازه زمانی ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲، در پایین‌ترین سطح خود قرار گرفت. این تنش پس از لغو وضعیت ویژه جامو و کشمیر از سوی هند تشدید شد. به‌گزارش دیپلمات، پس از آن، هند در واکنشی گسترده، به تعمیق روابط دفاعی خود با رقبای منطقه‌ای ترکیه از جمله یونان، قبرس، ایران، امارات و اسرائیل روی آورد.

در همین بازه زمانی، ترکیه و پاکستان در جنگ ناگورنو-قره‌باغ از جمهوری آذربایجان حمایت کردند. نتیجه آن، تقویت روابط تسلیحاتی میان ارمنستان شکست‌خورده و هند بود؛ از جمله خرید سامانه دفاع هوایی بومی آکاش از دهلی‌نو.

هند تنها، هند نخست؟

هند در سیاست خارجی خود، به‌ویژه در دوران نخست‌وزیری نارندرا مودی، بر اصل «هند نخست» (India First) تأکید کرده است؛ شعاری که برخی تحلیل‌گران آن را به «هند تنها» (India Alone) تعبیر کرده‌اند. این رویکرد، به گفته دیپلمات، با دکترین پیشین «گجرال» که مبتنی بر حمایت بی‌چشم‌داشت از همسایگان بود، در تضاد است.

در همین حال، قدرت‌هایی چون ترکیه و چین، با تکیه بر میراث‌های فراملی و تاریخی خود – عثمانی در مورد ترکیه و جاده ابریشم در مورد چین – به بازتعریف نقش منطقه‌ای خود پرداخته‌اند.

در حالی که هند با رویکردی مبتنی بر خوداتکایی در حال بازسازی جایگاه خود در نظام جهانی است، خروج تدریجی آن از سازوکارهای همکاری منطقه‌ای مانند سارک، به رقبایی چون ترکیه و چین امکان داده تا جای خالی هند را در جنوب آسیا پر کنند.

پایان ابهام در سیاست ترکیه در جنوب آسیا

به‌گزارش دیپلمات، پایان ابهام در سیاست ترکیه در قبال جنوب آسیا و گسترش پیوندهای دفاعی با پاکستان، یک واقعیت جدید را رقم زده است که هند باید با آن مواجه شود. این وضعیت نشان می‌دهد که در غیاب یک سیاست منسجم و فراگیر در قبال ترکیه، دهلی‌نو ممکن است از رقابت با قدرتی در حال صعود باز بماند.

اگر هند خواهان مهار بلندپروازی‌های آنکارا در جنوب آسیاست، ناگزیر باید روی متحدان جهان اسلام از جمله ایران، عربستان و اندونزی سرمایه‌گذاری کند؛ متحدانی که شاید بتوانند نقش متعادل‌کننده‌ای در برابر نفوذ فزاینده ترکیه ایفا کنند.