آیا سلول درمانی برای درمان گرفتگى رگ‌هاى قلب کارآیی دارد؟ +توصیه‌هایى کلیدى براى بعد از جراحى قلب باز

به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، قلب پمپی عضلانی است که با انقباض و انبساط مداوم ، خون را به اتمام اعضاء بدن می‌رساند؛ عضله قلبی بی‌وقفه و بدون خستگی ۲۰ میلیارد بار در طول عمر یک فرد ۶۰ ساله می‌تپد، بدیهی است به دلیل این فعالیت بالا سلول‌ها دچار فرسودگی و مرگ شوند، پس عضوی مانند قلب نیز نیازمند ترمیم و بازسازی است.

شاید تصور این که اندامی مانند پوست بتواند سلول‌های فرسوده و آسیب دیده خود را ترمیم و بازسازی کند کار چندان دشواری نیست، اما در مورد قلب تا چندین سال پیش حتی در کتاب‌های مرجع رشته پزشکی نیز چنین تصوری ممکن نبود.

عقیده قدیمی بر این باور بود که یک انسان با کلیه سلو‌ل‌های قلبی خود به دنیا آمده و با همان سلو‌ل‌ها از دنیا می‌رود، اما تحقیقات اخیر نشان دادند که این عضو پیچیده متشکل از ۵ میلیارد سلول است که روزانه حدود ۳ میلیون از آن‌ها با سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند، بنابراین تقریباً هر ۴ تا ۵ سال یک بار کلیه سلول‌های قلبی تجدید می‌شوند و این مسئله ضامن عمر طبیعی انسان‌هاست.

بیشتر بخوانید: مهمترین علائم بیماری قلبی در جوانان

همچنین مشخص شده که این ترمیم و بازسازی را سلول‌های ویژه‌ای به نام سلول‌های بنیادی بر عهده دارند اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که آسیب وارده به قلب، بیش از توان بازسازی و ترمیم این عضو توسط بدن باشد، نمونه چنین آسیبی را در سکته‌های قلبی می‌توان دید.

مطالعات متعدد روی سلول‌های بنیادی رویکردی مناسب و قابل قبول برای برطرف کردن آسیب‌های قلبی پیش روی ما قرار داده است؛ تاکنون هفت نوع از سلول بنیادی قلبی با فنوتیپ‌های مولکولی و پتانسیل تمایز متفاوت کشف و مورد مطالعه قرار گرفته است.

افزایش میزان تکثیر و تمایز این سلول‌ها در نواحی ایسکمی قلبی عامل مهمی در ترمیم و بهبود آسیب قلبی است؛ این عملکرد سلول‌های بنیادی درون زاد قلبی می‌تواند تحت کنترل عوامل متعددی مانند فاکتور‌های پاراکرینی و اتوکراینی، ماتریکس خارج سلولی و عوامل ژنتیکی قرار گیرد، در مجموع به خوبی مشخص شده است که فاکتور‌های مذکور عملکرد قابل قبولی در افزایش بازده درمان ضایعات قلبی می‌توانند، داشته باشند.

مشاهده شده عملکرد سایتوکین‌ها و فاکتور‌های رشد در افزایش توان تکثیر و مهاجرت سلول‌های بنیادی درون زاد قلبی نقش مهمی را ایفا می‌کند که بهره گیری از این فاکتور‌ها در کنار سلول‌های بنیادی قلبی به منظور افزایش بازده ترمیم آسیب‌های قلبی از جمله روش‌های کارآمد است.

بیشتر بخوانید: بیماری که به سادگی جانتان را می‌گیرد/ کرونری قلب (CHD) چیست؟

سلول درمانی چه تاثیری در روند بهبود کار قلب دارد؟

هدی معدنی مشاور پزشک و مشاور سلول درمانی در بیماری قلبی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره سلول درمانی در قلب، اظهار کرد: طبق آمار جهانی سلول درمانی برای ۲ بیماری شایع انجام می‌شود، این بیماری‌ها سکته قلبی و نارسایی قلبی هستند.

وی ادامه داد: زمانی سلول درمانی را در بیماران سکته قلبی انجام می‌دهیم که قلب نارسا شده باشد؛ نارسایی قلبی روند مزمنی دارد که می‌تواند ناشی از سکته قلبی باشد، اما در بعضی مواقع به حدی وسیع است که به طور زودرس باعث نارسایی قلبی می‌شود.

این مشاور پزشک و مشاور سلول درمانی در بیماری قلبی بیان کرد: برای بیمارانی که عضله قلبی‌شان دچار مشکل شده باشد (چه اطفال، چه بالغ، چه بیماری ایسکیمیک و یا غیر ایسکیمیک) از چندین منبع سلول گرفته می‌شود.

آغاز سلول درمانی در قلب از سال ۲۰۰۰ 

معدنی ادامه داد: با توجه به اینکه از سال ۲۰۰۰ سلول درمانی در قلب شروع شده است روی بعضی منابع بیشتر و برخی کمتر کارآزمایی بالینی انجام می‌شود؛ منابع سلول می‌تواند عضله، اسکلتی، مغز و استخوان، بافت چربی، سلول بند ناف یا عضله قلبی باشد؛ برای بعضی مواقع می‌توانیم از خود بیمار سلول بگیریم که به آن پیوند یا تزریق اتولوک می‌گویند و یا می‌توان سلول را از یک دهنده سالم بگیریم که به آن پیوندیا تزریق آلوژن می‌گویند.

این مشاور پزشک و مشاور سلول درمانی در بیماری قلبی افزود: وقتی سلولی گرفته می‌شود آن را در یک اتاق تمیز آماده می‌کنیم (چون از انسان گرفته شده و باید به انسان برگردد رعایت استاندارد خیلی مهم است)، این فرآیند در هر جایی که استریل باشد استفاده نمی‌شود و حتماً باید کلین‌روم مجوزدار وجود داشته باشد.

وی گفت: بعد از اینکه سلول طی گذراندن مراحلی آماده شد آن را نگهداری می‌کنیم که به این مرحله کشت سلول می‌گویند، این مرحله ۲ هفته الی ۲ ماه طول می‌کشد در نهایت این سلول را در مکان‌هایی مانند شیشه پنی سیلین تحویل می‌گیریم و آن را به بیمار تزریق می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: شایع‌ترین بیماری قلبی در ایران را بشناسید

معدنی افزود: در مورد قلب ۶ روش تزریق داریم؛ طی یکی از روش‌ها سلول را مستقیم داخل عضله قلب تزریق می‌کنیم، در حالت دیگر آن را داخل شریان قلب یا عروق کرونر تزریق می‌کنیم، حالت دیگر تزریق سلول داخل سینوس کرونر است، در حالت دیگر از داخل آندوکار به سمت میوکار حرکت می‌کنیم، حالت دیگر از راه پچ قلبی است که از طریق لایه اپیکارد تزریق می‌شود.

این مشاور پزشک و مشاور سلول درمانی در بیماری قلبی تشریح کرد: قلب از بیرون به داخل ۳ لایه دارد که شامل اپیکارد، میوکارد و آندوکارد است؛ از بین ۶ روش گفته شده ما روی ۳ روش بیشتر اصرار داریم چراکه فکر می‌کنیم مؤثرتر است و در ابتدا از روش اول یعنی تزریق داخل عضله قلبی استفاده می‌کنیم.

وی ادامه داد: در مراحل بعد از تزریق داخل عروق کرونر و بعد از آن تزریق داخل آندوکارد استفاده می‌کنیم؛ در روش تزریق عضله قلب محدودیت‌هایی وجود دارد، در این روش باید عضله قلب را ببینیم و به طور مستقیم سلول را به قلب تزریق کنیم، پس سینه باید باز شود که به آن عمل قلب باز می‌گویند، ما این روش را در صورتی که فرد کاندید عمل قلب باز باشد استفاده می‌کنیم و اگر فرد کاندید نباشد، از این روش استفاده نمی‌کنیم؛ در این شرایط  روش دوم یعنی تزریق داخل کرونر استفاده می‌شود که شبیه آنژیوگرافی است.

معدنی با اشاره به اینکه آیا سلول درمانی می‌تواند قلب فرد را به سلامت ابتدایی بازگرداند یا خیر، گفت: سلول درمانی هنوز کارآیی کامل را در درمان بیماری قلبی ندارد  و می‌توان گفت کیفیت زندگی فرد را افزایش می‌دهد؛ بیماران نارسایی حاد قلبی که کاندید پیوند قلب هستند با به کارگیری روش تزریق سلول‌های بنیادی از عمل جراحی بی نیاز نخواهند شد.

این مشاور پزشک و مشاور سلول درمانی در بیماری قلبی افزود: برای سنجش عمل قلب پس از تزریق در قدم اول معاینه بالینی انجام می‌دهیم مثلاً از طریق سوال از فرد متوجه می‌شویم که عملکرد قلب چطور است؟، بعد از تزریق وضعیت فرد را چک می‌کنیم و تغییرات را بررسی می‌کنیم، همچنین از فرد تست ۶ دقیقه‌ای می‌گیریم و از بررسی راه رفتن او می‌توانیم بفهمیم درمان چه عملکردی داشته است؛ روش دیگر آزمایش خون است که به آن PROBNP می‌گویند، در این روش آزمایش بررسی می‌شود و تغییرات کارآمد  نشان دهنده عمل موفقیت آمیز قلب است.

بیشتر بخوانید: روماتیسم قلبی / چه کسانی بیشتر به روماتیسم قلبی دچار می‌شوند؟

وی یادآوری کرد: بیش از ۸۰ درصد افراد به روش سلول درمانی پاسخ مثبت می‌دهند و ممکن است وضعیت ۲۰ درصد آن‌ها هیچ تغییری نکند؛ این عمل برای افراد خطری ایجاد نمی‌کند.

انتهای پیام/

گزارش از: فائزه شعبانی