به گزارش حوزه دولت باشگاه خبرنگاران مرضيه وحيد دستجردي وزير بهداشت و درمان در يادداشتي كه در پايگاه اطلاع رساني دولت منتشر شده به مقوله كيفيت مراقبت هاي باليني پرداخته است؛ متن يادداشت را در ذيل مي خوانيد:

سلامت به عنوان یکی از مهم ترین نیازها و اساسی ترین حقوق مردم مطرح است.

صحت وسلامتی از هر نعمت دیگری بهتر وارزشمند تر است و بی تردید فراهم نمودن مراقبت های سلامت با کیفیت برای مردم یکی از مهم ترین دغدغه های آنان در طول تاریخ به شمار می رفته است.

مراقبت های سلامت زمانی می تواند نیازهای مردم جوامع را به شیوهای موثر بر آورده کند که خدمت به آنان به صورت استاندارد و با قالبی مناسب صورت پذیرد . بدین معنا که خدمات ارائه شده به بیماران به موقع ، با کیفیت مناسب ، با حداقل هزینه ، با دسترسی مطلوب و با حفظ محرمانگی و رعایت حقوق بیمار ارائه گردد و به بیماران به عنوان شرکای نظام سلامت نگاه شود به گونه ای که آنان در تصمیمات درمانی مشارکت داده شوند و به نظرات و خواسته های آنان توجه شود .
رسیدن به هر هدفی مستلزم طی مسیری است که از طریق آن بتوان اهداف تعیین شده را محقق نمود. در عرصه خدمات سلامت نیز آنچه هدفی مهم و در خور توجه به شمار می رود،فراهم نمودن مراقبت های سلامت برای بیماران با حداکثر کیفیت می باشد . آنچه به منظور تحقق این هدف بسیار موثر و یاری رسان است.طراحی مدلی است که بتواند تحقق این هدف را ممکن کند . حاکمیت بالینی برنامه و مدلی است برای تعالی و ارتقای کیفیت که مورد تأیید وزارت بهداشت و آموزش پزشکی می باشد و تاکید بر ارائه خدماتی در خور و شایسته برای مردم شریف ایران دارد .
در کشورهای مختلف، روش ها و ابزارهای متنوعی جهت ارتقای کیفیت مراقبت های سلامت تا به امروز به کار گرفته شده اند . از این میان،حاکمیت بالینی به منظور ارتقای کیفیت مراقبت های بالینی پس از بومی سازی و بررسی کارشناسی و اجرای موفق آن در تعدادی از بیمارستانها در سالهای 84-83 ،برای اجرایی شدن و پیاده سازی در بیمارستلانهای کشور انتخاب شد .
حاکمیت بالینی قصد دارد تا تمامی فعالیت های را که در مسیر مراقبت های بالینی انجام می شوند، ادغام نموده و آنها را در قالب یک استراتژی واحد در آورد و همانند چتری است که همه موضوعاتی که به حفظ و ارتقای استانداردهای مراقبت از بیمار کمک می کند را پوشش می دهد .
گزارش who. بیان می دارد که دولتها باید خود را صاحب و مسئول سلامت بدانند . یکی از راهکارهایی که برای این امر بکار گرفته شد ، حاکمیت خدمات بالینی می باشد . راه انداختن نظام حاکمیت یعنی اینکه محیطی ایجاد شود که تعالی خدمات بالینی شکوفا گردیده و کیفیت ارائه خدمات به شکلی مستمر ارتقاء پیدا کند .
حاکمیت بالینی نظام ساختاری است که در آن سازمانهای ارائه دهنده خدمت در قبال بهبود دائمی کیفیت پاسخگو بوده و ایجاد محیطی که در آن تعالی خدمات بالینی شکوفا می شود به صیانت از استانداردهای عالی خدمت می پردازد.

بکارگیری سازوکارهای حاکمیتی برای انجام کاردرست،درزمان مناسب ،به شیوه ای صحیح،درمکانی مناسب ،برای بیماران واجد شرایط ،در راستای کسب حداکثر نتایج بالینی مورد نظر است.
برهمین اساس و با عنایت به بخشنامه آبان ماه 88 مقام عالیه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی به منظور برقراری سازوکار مناسب استقرار حاکمیت بالینی در نظام سلامت و با هدف ارتقای کیفیت خدمات بالینی با بیشترین اثربخشی و کمترین هزینه ،دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور در راستای ارتقای خدمات بالینی ،افزایش پاسخگویی و ایجاد فرهنگ و بستر مناسب برای نیل به ارائه خدمات در سطوح بالاتر کیفیت به مردم شریف این مرزوبوم گام های موثری برداشته اند.
در این راستا،مدل 7 محوری ازطرف وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی ارائه شد که شامل مدیریت نیروی انسانی ،ممیزی بالینی ،اثر بخشی بالینی ،استفاده از اطلاعات ،مدیریت خطر و ایمنی بیمار ،آموزش و یادگیری و مشارکت بیمارو جامعه می باشد.

* مدیریت خطر و ایمنی بیمار
مدیریت خطر در نظام حاکمیت بالینی موضوع نوینی است که در آن به خطرات احتمالی ناشی از ارائه خدمات سلامت بر روی بیماران می پردازد . با عنایت به این موضوع که انسان جایز الخطاست و با توجه به رویکرد سیستمیک به خطاها به جای رویکرد فردی ، ارزیابی حوادث نه برای پیدا کردن مقصر و اعمال تنبیه و سرزنش است بلکه امکان یادگیری ، تشخیص و درمان یک مشکل عمده در طراحی و کارکرد نظام سلامت را نشان می دهد . از آنجا که فرایندهای ارائه خدمات بهداشتی درمانی می باشد . خطاهای درمانی به واسطه وجود سیستم های نامناسب ، فرصت بروز می یابند و نه به علت وجود افراد ، به عبارتی سیستم ها یی با طراحی نامناسب مسیر بروز خطا را هموار می نمایند بنا براین می بایست سیستم ها به گونه ای طراحی شوند که انجام درست امور ، تسهیل و در مقابل اقدامات مخاطره آمیز ممانعت ایجاد شود.
در مدیریت خطر علاوه بر اینکه از خطا های گذشته درس می گیریم تا مجددا رخ ندهند بلکه به صورت پیشگیرانه نیز به فرایند ها و فعالیتهایی که امکان ایجاد خطر و آسیب برای بیماران دارد توجه کرده و راهکارهای حذف یا کاهش خطر را مورد توجه قرار دهیم .
* اثر بخشی بالینی
اثر بخشی بالینی حاصل کاربرد بهترین دانش بر گرفته از پژوهش روز آمد و تجربه برای انجام فرایند صحیح بالینی و دستیابی به نتایج بالینی مطلوب برای بیمار است . به عبارت بهتر ، انجام کار درست در زمان درست برای بیمار مناسب بوده و با بهبود کیفیت و عملکرد ارتباط دارد .
بدین منظور طبابت مبتنی بر شواهد می تواند بهترین شواهد را از پژوهش ها و تجربیات بالینی جمع آوری کند و آخرین تلاشهای دانش بشری یعنی بهترین و به روز ترین شواهد را در حیطه پزشکی در اختیار ارائه کنندگان مراقبت‌های سلامت قرار دهد. در واقع وجود راهنماهای بالینی (clinical Guidelines) در جهت توسعه پزشکی مبتنی بر شواهد، نقش اصلی را ایفا می‌کند.
* مشارکت بیمه و جامعه
بیماران حق دارند که با احترام و صداقت با آنان رفتار شود و هر جا که امکان داشته باشد در تصمیم گیری مرتبط با درمانشان مشارکت داده شوند. پذیرش بیمار به عنوان شریک نظام های درمانی و تعمیم فرهنگ استقبال و انعطاف نسبت به نظرات و انتقادات بیماران در سطح بیمارستانها، اهرم رشد بیمارستانهای تعالی جو بوده است و در سطح ملی در تدوین و تنظیم خط مشی ها، طرح ها و سیاستگذاری‌های کلان موثر است.
مشارکت بیمار و جامعه در امر سلامت منجر به افزایش رضایت مندی و جلب اعتماد بیشتر مددجویان، کاهش اضطراب و نگرانی های بیماران، درک بیشتر نیازهای فردی آنان و اثرات پایا و مقبت بر سلامتی می‌شود.
* آموزش و مهارت آموزی
توسعه مستمر دانش و مهارتهای شغلی لازمه هر سازمانی است که می خواهد حاکمیت بالینی را به اجرا درآورد از جمله‌ ابزارهایی که در این مسیر یاری رسان هستند. برنامه توسعه فردی می‌باشد که به پزشکان و پرستاران این امکان را می‌دهد که قدم‌هایی را که برای رسیدن به اهداف و موفقیت‌های شغلی برداشته‌اند. استمرار داده و برای تحقق هر چه بیشتر آن تلاش های لازم را مبذول دارند.
ارتقای ظرفیت علمی و بینش کارکنان و تشکیل سرمایه انسانی متناسب با تحولات، لازمه تداوم حیات سازمانی و تعامل پویای آن با محیط درونی و بیرونی است. آموزش و توسعه منابع انسانی نه تنها در ایجاد دانش و مهارتهای ویژه در مدیران و کارکنان نقش بسزایی دارد بلکه سبب می‌شود که آنان در ارتقای سطح کارایی و اثر بخشی سازمان سهیم باشند و خود را با شرایط متغیر محیطی وفق دهند.
* استفاده از اطلاعات
طراحی چرخه صحیح اطلاعات در بیمارستان،‌مهمترین ابزار تحقق حاکیمت بالینی است. بخش های مختلف نظام سلامت از وجود یک سیستم اطلاعاتی منسجم در راستای سلامتی و مراقبت‌های اجتماعی منتفع خواهد شد. چنین سیستمی باید نیازهای اطلاعاتی بیماران، کارکنان بالینی و بخشهای مختلف سلامت و مراقبتهای اجتماعی را در برگیرد.
پیاده سازی و گسترش سیستم‌های اطلاعات سلامت منسجم و پایا، منجر به توانمندسازی کارکنان بخش سلامت و تصمیم گیری در جهت افزایش میزان پوشش، بهبود کیفیت و کارایی خدمات بخش سلامت می‌گردد. استفاده از اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی کمک می‌کند تا مراقبت‌های درمانی بر مبنای استانداردهای آن صورت پذیرد و بنابراین از مراقبت‌های خودسرانه جلوگیری شده و خطاهای پزشکی کاهش می یابد.

* ممیزی بالینی
ممیزی بالینی ارزیابی عملکرد براساس استاندارد‌های بالینی موجود می باشد و نیز فرآیند ارتقای کیفیتی است که هدفش ارتقای کیفیت خدمات و مراقبت‌های ارائه شده به بیماران و بهبود نتایج حال از آن صورت می گیرد و این عمل را از طریق ورود نظام مند وضعیت موجود و تطابق آنها با استاندارد‌های صریح و روشن و انجام مداخله و ایجاد تغییر به انجام می رساند.
ممیزی بالینی تفاوت مهمی که با سایر انواع ممیزی دارد آن است که در آن ، ارائه کنندگان خدمات سلامت ممیزی بالینی را از آن خود می دانند. آنها خودشان در مورد یافته های حاصل از انجام ممیزی بحث می کنند و به نتیجه می رسند و خودشان تغییرات را اعمال نموده و منجر به ارتقای کیفیت می شوند.
* مدیریت کارکنان
مقصود از مدیریت نیروی انسانی سیاست ها و اقدامات مورد نیازی است که به منظور اجرای بخشی از وظیفه مدیریت با فعالیت کارکنان در ارتباط است بویژه برای کارمندیابی، آموزش به کارکنان، ارزیابی عملکرد ، دادن پاداش و ایجاد محیطی سالم و منصفانه برای کارکنان سازمان.
با منطقی کردن بهترین عملکرد در مدیریت منابع انسانی،‌با بهبود مستمر رضایت شغلی کارکنان و توسعه مهارت‌های فردی و شغلی آنان می توان باعث افزایش کیفیت ارائه خدمات به بیماران شد.
به منظور پیاده سازی برنامه حاکمیت بالینی نیاز به تغییر فرهنگی است به گونه‌ای که مشارکت،‌تحقیقات،آموزش و یادگیری مستمر،یادگیری از شکست،‌طبابت درست و استفاده از روش های جدید درمانی مبتنی بر شواهد علمی به روز تشویق شوند.
در نهایت راه انداختن نظام حاکمیت بالینی یعنی اینکه ما محیطی را ایجاد کنیم که در آن خدمات با حداکثر کیفیت ارائه شود و ارائه خدمات با کیفیت به شکل مستمر ادامه پیدا کند. امید است با اجرای اصول حاکمیت بالینی بتوان گام‌های موثری برای افزایش رضایت بیماران و همچنین کارکنان برداشت.

/ع2