متاستاز چگونه صورت می‌گیرد؟

به گزارش گروه علمي، پزشكي باشگاه خبرنگاران؛ در بعضی تومور های بدخیم، سلول های سرطانی اتصال خود را با بافت تومورال از دست داده و از طریق جریان خون یا از راه سیستم لنفاوی به اعضای دیگر بدن میروند. این سلول ها در محل دوم شروع به رشد کرده و کانون جدیدی از سرطان را در تولید میکنند. روند متاستاز موجب میشود تومور به بافت ها و اعضای متعددی از بدن منتشر شود. متاستاز در مراحل پیشرفته سرطان ها ایجاد میشود و وقتی یک تومور سرطانی به مرحله متاستاز برسد درمان بیمار مشکل میشود.
 
در برخی از سلولهای توموری تعداد اندکی از خصوصیات سلول اولیه تغییر می‌کند و سلول توموری هنوز کم و بیش شبیه سلول اولیه‌ای است که از آن منشأ گرفته‌است. تومورهایی که در اثر این سلولها پدید می‌آیند تومورهای خوش‌خیم نامیده می‌شود. تومورهای خوش‌خیم، گسترش محدودی دارند و تومور، فقط در همان محل سلول اولیه مشاهده می‌شود.

اما در برخی از سلولهای توموری در اثر جهش های بیشتر، اغلب خصوصیات سلول اولیه تغییر می‌کند. این سلولها پروتئین‌هایی را بیان می‌کنند که در حالت عادی در سلولهای نرمال، بیان نمی‌شوند.

همچنین در این سلولها از بیان برخی از پروتئینها، جلوگیری می‌شود. این تغییرات در بیان پروتئینهای سلولی باعث می‌شود سلول سرطانی، ارتباط خود را با سلولهای مجاور از دست دهد و با تجزیه ماتریس بین‌سلولی، از محل اولیه خود مهاجرت کرده و به محل دیگری برود و در آنجا نیز باعث ایجاد تومور شود.

هر چند که اغلب سرطان ها از یک سلول جهش یافته منشاء می گیرند (یعنی مونوکلونال هستند) اما بعد از آن که تومورها به حدی از رشد رسیدند که قابل کشف و تشخیص گردند دارای سلول های هتروژن خواهند بود و از ژنوتیپ و فنوتیپ یکسانی برخوردار نیستند. ممکن است که تعدادی از سلول ها ی سرطانی قدرت تهاجم و متاستاز را نداشته باشند در حالی که گروهی دیگر این توانایی را به میزان متوسط و گروهی دیگر به میزان زیاد دارند و توان ایجاد بدخیمی را افزایش دهند.

تهاجم و متاستاز از مشخصه های بیولوژیک تومورهای بدخیم و علت عمده عوارض جسمی و مرگ و میر به علت سرطان هستند. به عمل مهاجرت سلولهای سرطانی از محل اولیه به محلی دیگر، متاستاز، و به این نوع تومورها، تومورهای متاستاتیک گفته می‌شود.

مسیرهای متاستاز
تومورها از سه راه مختلف می توانند به ارگانهای دور دست گسترش بیابند:
1. از طریق سیستم گردش خون (Hematogenous)
2. از طریق سیستم لنفاوی
3. از طریق تنه دیواره به داخل حفره شکم و قفسه سینه (Transcoelomic)

فرآیند چند مرحله ای متاستاز
1. جداشدن سلولهای تومور از یکدیگر
2. تخریب بستر خارج سلولی
3. مهاجرت سلول های تومور
4. انتشار رگی و لانه گزینی سلولهای تومور در محل جدید

نکاتی کلی در مورد متاستاز:

• متاستاز روندی است که در آن سلول های سرطانی به سراسر بدن مهاجرت می کنند.
• اکثر مرگ و میر مرتبط با سرطان به علت متاستاز تومور سلول اصلی است.
• سلول های سرطان متاستازی باید مخلوطی از آنزیم های گوارشی به منظور کاهش موانع ترشح کند.
• سلول های سرطانی ممکن است از سیستم گردش خون برای حرکت به محل مناسب جهت ایجاد تومور استفاده کنند.
• متاستاز روندی بسیار ناکارآمد است. بیشتر سلول های سرطانی هنگامی که تومور اصلی را ترک می کنند می میرند. دلیلش این است که تعداد سلولهای که تومور را ترک می کنند می تواند به میلیون ها در هر روز برسد. حتی اگر فقط بخش کوچکی از سلولهایی که تومور را ترک می کنند قادر به زنده ماندن برای تشکیل تومور جدید هستند، تلاش تعداد زیادی از آنها بدان معنی است که رشد از راه دور است و به احتمال زیاد در چند نقطه اتفاق می افتد

متاستاز استخوان چیست و چگونه درمان میشود  ؟

متاستاز های استخوان Metastatic Bone Disease شایعترین تومور های بدخیم استخوان هستند البته منشاء آنها خود استخوان نیست. وقتی بیماری دچار سرطان ریه، پستان، پروستات، تیروئید یا اعضاء دیگر شود و سلول های سرطانی خود را به استخوان رسانده و در آن شروع به رشد کنند میگویند سرطان به استخوان متاستاز داده است یا متاستاز استخوانی بوجود آمده است.

بطور متوسط هر سال بیش از یک میلیون سرطان تشخیص داده میشود و نیمی از آنها میتوانند به استخوان متاستاز پیدا کنند. با بهبود مراقبت های پزشکی در سالهای اخیر هر ساله تعداد بیشتری از بیماران با سرطان های ریه، پستان و پروستات عمر بیشتری میکنند و همین امر موجب میشود بیشتر با عوارض بیماری که یکی از آنها متاستاز به استخوان است روبرو شوند.

مهمترین راه انتشار سلول های سرطانی از بافت سرطانی اولیه، جریان خون وریدی است، یعنی همان جریان خونی که از بافت خارج شده و به قلب میرود میتواند سلول های سرطانی را با خود حمل کرده و به بافت هایی که جریان خون وریدی را دریافت میکنند ( کبد و ریه) برده و بنشاند. البته هر سلول سرطانی در هر بافتی نمیتواند تکثیر پیدا کند و بافت میزبان باید بتواند شرایط لازم برای رشد سلول ها را در اختیار آنها بگذارد.

استخوان از لحاظ شیوع، سومین بافتی است که میزبان سلول های سرطانی از بافت های دیگر میشود. متاستاز به کبد و ریه معمولاً تا وقتی به مراحل پیشرفته نرسد علامتی ایجاد نکرده و بیمار متوجه آن نمیشود ولی متاستاز در استخوان معمولاً دردناک است و زودتر تشخیص داده میشود. منشاء اکثر متاستازهای به استخوان از ریه، پستان، پروستات، تیروئید و کلیه است و این متاستازها بیشتر در استخوان های ستون مهره، لگن، دنده، جمجمه، بازو و ران ایجاد میشوند. درمان این بیماران یک کار تیمی است و نیاز به مشارکت نزدیک جراح ارتوپد، متخصص انکولوژیست، متخصص رادیوتراپی، متخصص درد و متخصص روانپزشکی دارد.

 علائم متاستاز استخوان
از علائم مهم این تومورها درد در استخوان هایی است که براثر متاستاز ضعیف شده اند. گاهی ضعیف شدن استخوان آنقدر شدید میشود که براثر ضربه خفیفی شکسته میشود. متاستازهای ستون مهره ممکن است بر روی ریشه های عصبی فشار آورده و موجب علائم فشار به اعصاب مثل درد در اندامها یا اختلال حسی یا حرکتی در اندام شوند. از مشکلات دیگر بیماران با متاستاز استخوانی کم خونی است که میتواند موجب ضعف و بیحالی بیمار شود.

 تشخیص متاستاز استخوان
 ممکن است منشاء سرطان اولیه بیمار از قبل مشخص شده باشد و بیمار به علت درد استخوان به پزشک مراجعه کند. گاهی هم تنها مشکل بیمار درد استخوانی است و بیمار از اینکه منشاء بیماری وی محل دیگری است بی اطلاع است. پزشک معالج ممکن است از رادیوگرافی ساده برای تشخیص متاستاز استفاده کند. در مواردی که بیمار از درد استخوان شاکی است و پزشک در رادیوگرافی وی علائمی از تخریب استخوان مشاهده میکند، اگر سن بیمار بالای 45 سال باشد حتماً یکی از احتمال هایی که در ذهن او مطرح میشود تومور های متاستاتیک است.

 استخوان ممکن است در نواحی که سلول های سرطانی رشد کرده اند از بین رفته باشد و در رادیوگرافی، این مناطق بصورت تیره دیده میشوند. سلول های سرطانی ممکن است در محل رشدشان استخوانسازی کنند که در رادیوگرافی بصورت مناطق سفید رنگ دیده میشوند. در بعضی تومورها ممکن است هم مناطق تخریب استخوان و هم مناطق استخوان سازی دیده شوند. اسکن رادیوایزوتوپ یا بون اسکن میتواند به پزشک نشان دهد که آیا فقط یک استخوان از بدن درگیر شده یا استخوان های دیگر هم مبتلا شده اند.

به زبان دیگر این نوع تصویربرداری انتشار تومور در کل اسکلت را نشان میدهد. پزشک معالج ممکن است از سی تی اسکن یا ام آر آی هم برای بررسی بیشتر تومور استفاده کند. آزمایشات خون هم میتوانند اطلاعات مفیدی هم در مورد تشخیص بیماری و هم در مورد بررسی میزان فعالیت بیماری در اختیار پزشک قرار دهد. /ح