حمام تاريخي درویش؛ يـادگـاري از دوره صفـويـه
با توجه به اهميت خاصي كه در دوره‌هاي گذشته به پوشش مي‌دادند، حمام‌هاي عمومي به لحاظ معماري داراي در ورودي پيچ‌داري بود كه با گذشتن از چند مسير و راهرو به رختكن مي‌رسيد و بعد از آن وارد حمام مي‌شد.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،
شواهد و مدارك موجود به خصوص نوع گنبدها و قوس‌هاي بناي حمام تاريخي محله درويش شهر دماوند، نشان مي‌دهد كه قدمت اين مكان تاريخي به دوران صفويه باز مي‌گردد.
عمر حمام تاريخي محله درويش دماوند كه در مركز اين شهر قرار دارد را مي‌توان چند صد سال تخمين زد.بناي اين حمام تاريخي، مستطيل شكل است. اين بنا در جهت شمال به جنوب ساخته شده و شامل دو بخش در ورودي است كه در جبهه شمالي و جنوبي از يكديگر جدا شده‌اند.
بخش شمالي حمام وسيع، سنتي و دست نخورده باقي مانده و مسير ورودي آن به رختكن به شكل دالاني پيچ دار ساخته شده است.
بناي رختكن حمام شمالي كه با طرح چليپايي ساخته شده، شامل گنبد بزرگي در وسط و چهار نيم گنبد است كه تركيب موزون و زيبايي به آن بخشيده و سه سكوي نشيمن در شمال، جنوب و غرب آن تعبيه و بدنه آنها با كاشي سفيد پوشانده شده است.
گرمخانه اين حمام شامل فضايي مستطيل شكل است كه جهت شرقي - غربي داشته و دو ستون قطور امكان تعبيه طاق و تويزه‌ها و نگهداري سقف را فراهم كرده كه در اطراف فضاي گرمخانه سكوهايي جهت نشيمن ساخته و بدنه آن نيز با كاشي‌هاي سفيد رنگ همچون رختكن پوشش داده شده است.
طاق‌هاي اين بخش از حمام داراي قوس جناغي است و قسمت‌هايي از آن كه در مرمت دوره‌هاي بعد نياز به دستكاري نداشته، داراي توازن و ايستايي بسيار خوبي هستند كه با ساخت فضاي كوچكي در ضلع غربي بنا براي رفع نياز مراجعه كنندگان به حمام، نشان مي‌دهد كه همگي متعلق به بيش از 50 سال گذشته هستند.
مصالح به كار رفته
گفتنی است؛ مصالح به كار برده شده در ساخت حمام تاريخي محله درويش دماوند از سنگ لاشه، ملات گچ و ساروج است و در ابتدا سطوح داخلي آن با ملات آهك اندود شده بود، اما اكنون داراي اندود سيمان سفيد است و قوس‌هاي گنبد و طاق و تويزه‌هاي بنا جناغي ساخته شده و داراي توازن و ايستايي بسيار خوبي است و حد فاصل ميان پايه‌ها و گنبد حمام كاربندي‌هايي اجرا شده كه زيبايي خاصي به بنا بخشيده است.
در زمان حاضر بناي حمام تاريخي شهر دماوند از سطح كوچه‌هاي اطراف حدود يك متر بلندتر است و قسمت بام آن تنها با سه گنبد به نسبت كوچك قابل رويت بوده و بقيه آن كه با آسفالت پوشيده شده همسطح به‌نظر مي‌رسد.
خصوصيات حمام‌هاي قديمي
در گذشته حمام‌ها به صورت عمومي و خزينه بود و بيشتر در كنار خيابان و بازار يا در مكاني مخصوص محله‌ها ساخته مي‌شد و مورد استفاده قرار مي‌گرفت.
با توجه به اهميت خاصي كه در دوره‌هاي گذشته به پوشش مي‌دادند، حمام‌هاي عمومي به لحاظ معماري داراي در ورودي پيچ‌داري بود كه با گذشتن از چند مسير و راهرو به رختكن مي‌رسيد و بعد از آن وارد حمام مي‌شد.
سقف اتاق‌هاي حمام گنبدي شكل و داراي نورگير‌هايي بود كه به وسيله دريچه‌هايي شيشه‌اي بسته مي‌شدند تا بدين ترتيب فقط نور آفتاب به داخل آنها بتابد و از ورود هواي سرد جلوگيري و حمام به صورت طبيعي روشن شود.
سازه‌هاي استفاده شده در حمام‌ها
معمولاً در ساخت اين مكانها از آجر، سنگ و مرمر استفاده مي‌كردند، زيرا اين مواد به خوبي در مقابل آب مقاومت مي‌كنند و در پشت حمام گرمخانه (تون) وجود داشت كه آب را در ديگ‌هاي بزرگ مسي به جوش مي‌آورد.
آب جوش و بخار از گرمخانه و توسط شبكه‌اي از لوله‌هاي سفالي به قسمت‌هاي مختلف حمام توزيع مي‌شد كه اين گرمخانه معمولاً داراي يك در پشتي بود كه سوخت مورد نياز گرمخانه به وسيله آن تامين مي‌شد.
حمام‌هاي عمومي در همه شهرها و روستاهاي ايران در كنار مساجد يا حسينيه‌ها به صورت زوجي (زنانه و مردانه) ساخته مي‌شد.
اين حمام‌ها كه قبل از اذان صبح باز مي‌شدند داراي سردخانه، گرمخانه، محل شست‌و‌شو، خزينه، محل نشستن و لباس پوشيدن بوده است.
عمر حمام تاريخي محله درويش دماوند كه در مركز اين شهر قرار دارد را مي‌توان چند صد سال تخمين زد.بناي اين حمام تاريخي، مستطيل شكل است. اين بنا در جهت شمال به جنوب ساخته شده و شامل دو بخش در ورودي است كه در جبهه شمالي و جنوبي از يكديگر جدا شده‌اند.
بخش شمالي حمام وسيع، سنتي و دست نخورده باقي مانده و مسير ورودي آن به رختكن به شكل دالاني پيچ دار ساخته شده است.
بناي رختكن حمام شمالي كه با طرح چليپايي ساخته شده، شامل گنبد بزرگي در وسط و چهار نيم گنبد است كه تركيب موزون و زيبايي به آن بخشيده و سه سكوي نشيمن در شمال، جنوب و غرب آن تعبيه و بدنه آنها با كاشي سفيد پوشانده شده است.
گرمخانه اين حمام شامل فضايي مستطيل شكل است كه جهت شرقي - غربي داشته و دو ستون قطور امكان تعبيه طاق و تويزه‌ها و نگهداري سقف را فراهم كرده كه در اطراف فضاي گرمخانه سكوهايي جهت نشيمن ساخته و بدنه آن نيز با كاشي‌هاي سفيد رنگ همچون رختكن پوشش داده شده است.
طاق‌هاي اين بخش از حمام داراي قوس جناغي است و قسمت‌هايي از آن كه در مرمت دوره‌هاي بعد نياز به دستكاري نداشته، داراي توازن و ايستايي بسيار خوبي هستند كه با ساخت فضاي كوچكي در ضلع غربي بنا براي رفع نياز مراجعه كنندگان به حمام، نشان مي‌دهد كه همگي متعلق به بيش از 50 سال گذشته هستند.
مصالح به كار رفته
گفتنی است؛ مصالح به كار برده شده در ساخت حمام تاريخي محله درويش دماوند از سنگ لاشه، ملات گچ و ساروج است و در ابتدا سطوح داخلي آن با ملات آهك اندود شده بود، اما اكنون داراي اندود سيمان سفيد است و قوس‌هاي گنبد و طاق و تويزه‌هاي بنا جناغي ساخته شده و داراي توازن و ايستايي بسيار خوبي است و حد فاصل ميان پايه‌ها و گنبد حمام كاربندي‌هايي اجرا شده كه زيبايي خاصي به بنا بخشيده است.
در زمان حاضر بناي حمام تاريخي شهر دماوند از سطح كوچه‌هاي اطراف حدود يك متر بلندتر است و قسمت بام آن تنها با سه گنبد به نسبت كوچك قابل رويت بوده و بقيه آن كه با آسفالت پوشيده شده همسطح به‌نظر مي‌رسد.
خصوصيات حمام‌هاي قديمي
در گذشته حمام‌ها به صورت عمومي و خزينه بود و بيشتر در كنار خيابان و بازار يا در مكاني مخصوص محله‌ها ساخته مي‌شد و مورد استفاده قرار مي‌گرفت.
با توجه به اهميت خاصي كه در دوره‌هاي گذشته به پوشش مي‌دادند، حمام‌هاي عمومي به لحاظ معماري داراي در ورودي پيچ‌داري بود كه با گذشتن از چند مسير و راهرو به رختكن مي‌رسيد و بعد از آن وارد حمام مي‌شد.
سقف اتاق‌هاي حمام گنبدي شكل و داراي نورگير‌هايي بود كه به وسيله دريچه‌هايي شيشه‌اي بسته مي‌شدند تا بدين ترتيب فقط نور آفتاب به داخل آنها بتابد و از ورود هواي سرد جلوگيري و حمام به صورت طبيعي روشن شود.
سازه‌هاي استفاده شده در حمام‌ها
معمولاً در ساخت اين مكانها از آجر، سنگ و مرمر استفاده مي‌كردند، زيرا اين مواد به خوبي در مقابل آب مقاومت مي‌كنند و در پشت حمام گرمخانه (تون) وجود داشت كه آب را در ديگ‌هاي بزرگ مسي به جوش مي‌آورد.
آب جوش و بخار از گرمخانه و توسط شبكه‌اي از لوله‌هاي سفالي به قسمت‌هاي مختلف حمام توزيع مي‌شد كه اين گرمخانه معمولاً داراي يك در پشتي بود كه سوخت مورد نياز گرمخانه به وسيله آن تامين مي‌شد.
حمام‌هاي عمومي در همه شهرها و روستاهاي ايران در كنار مساجد يا حسينيه‌ها به صورت زوجي (زنانه و مردانه) ساخته مي‌شد.
اين حمام‌ها كه قبل از اذان صبح باز مي‌شدند داراي سردخانه، گرمخانه، محل شست‌و‌شو، خزينه، محل نشستن و لباس پوشيدن بوده است.
