جوابيه "اسپيلبرگ" به يك فيلم ايراني
اين فيلم تصور غالب مردم از ماجراي اشغال فلسطين را به هم مي زند.
باشگاه خبرنگاران- (بازمانده) يك بيگ پرود اكشن يا همان پروژه ي عظيم موفق در سينماي ايران بود در دو دوره ي اخير از مديريت سينمايي كشور نام پروژه هاي عظيم را فيلم فاخر گذاشته اند اما هيچ يك از فيلم هاي فاخر توليد شده در اين سيستم مديريتي موفق نبود.
خيلي ساده مي توان نتيجه گرفت كه توليد فيلم هاي پر خرج و هدفمند كار عبثي نيست و با توجه به آثار ماندگاري مثل "بازمانده" مي شود درك كرد كه ايراد از مديريت اخير در سينماي ايران بوده و چنانكه نه تنها پروژه هاي پر خرج آنان بازدهي مالي نداشت، در مورد توليدات كم خرج دوم همين وضعيت به چشم مي خورد.
"بازمانده" يك فيلم آرمانگرا بود و نمي خواست بازدهي مالي داشته باشد اما اين را مي خواست كه مخاطب فراواني به چمچه بياورد و تاثير بگذارد هرچند آن مخاطب فيلم را مجاني ببند آن طور كه پيداست آخرين اثر سيف الله داد در نيل به اين هدف موفق بوده.
سالن هاي كم جمعيت شهرستاني و نوع سفارشات سينمايي آن ها و مسائل ديگري از اين دست كه هنوز هم وجود دارند باعث مي شد اثري مثل "بازمانده" نتواند در گيشه هزينه هاي توليد خودش را كاملا بازگرداند چون اين فيلم به قول ما ژورناليست ها زرد نبود و كليك خور نداشت چنين اثري را بايد به مخاطب پيشنهاد داد و حداقل بايد توليدات آن از نظر فني و هنري آنقدر قوي باشد كه بيننده اين پيشنهاد را بپذيرد و معناي آن را درك و قبول كند.
مرحوم سيف الله داد در تمام طول عمرش سه اثر بلند سينمايي بيشتر ساخت كه دو فيلم او يعني "كاني مانگا" و "بازمانده" مثل خورشيد درخشيده اند مشخص و مبرهن است كه اين فيلمساز اهل آزمون و خطا با بودجه ي دولتي و تجربه كسب كردن از اين طريق نبود وگرنه بعد از فيلم سوم و چهارم او به آثار قابل توجهي بر مي خوريم.
او كاملا حساب شده و با برنامه پشت دوربين مي رفت و سينما را خيلي خوب مي شناخت سيف الله داد تحصيل كرده رشته ي جامعه شناسي بود اما هيچ گاه فيلم اجتماعي نساخت.
همين باعث شده خيلي بر اين عقيده باشند كه او از تحصيلات آكادميك در فيلم سازي اش هيچ استفاده اي نكرده حال اينكه به عقيده ي من اصلا اين طور نيست و فكر نمي كنم لازم باشد براي بهره بردن دانش جامعه شناسي در سينما حتما فيلمي ساخته شود كه اسما به لحاظ طبقه بندي هاي ويديو كلوپي اجتماعي خوانده مي شود.
تاثير نگاه پخته ي يك جامعه شناس به مسائل جهاني و تاريخي و آن هم با ديدي آرمان خواهانه در آخرين اثر آن مرحوم به واضح ترين شكلي پيداست "داد" جامعه ي آن روز فلسطين را به خوبي رصد كرده ارتباط اقوام و اديان مختلف را در جامعه ي فلسطين با دقت كامل مورد توجه قرار داده و حتي به تصورات غالبي مردم فلسطين در آن روزگار عنايت كامل داشته است.
آن جا كه بعضي از فلسطيني ها از رفتن نيروهاي انگليسي از وطن شان خوشحال هستند و نمي دانند دليل اين كوچ كردن آمدن به نام صهيونيسم است ما به وجود يك ظريف و دقيق اجتماعي تاريخي در تفكر فيلمساز پي مي بريم.
توجهات تاريخي مرحوم "داد" هم با توجه به نگاه جامعه شناختي او از مخاطب سمت فرازهاي خاصي از ماجراي اشغال فلسطين رفته.
سيف الله داد مي دانست كه اكثر مردم فكر مي كنند اسرائيلي ها تمام زمين ها را از فلسطيني ها خريده اند حال اينكه در واقع چنين نبود و فقط بخشي از پروژه ي اشغال بدين شكل انجام شد او در فيلمش به بخشي از واقعيات در قالب درام اشاره كرد كه مي توانست اين تفكر اشتباه را اصلاح كند.
فيلمسازي سيف الله داد را با ديويد لين مقايسه مي كنند خود آن مرحوم هم به اين كارگردان علاقه داشت و توانسته بود به معيار خودش در سينما بر اساس اين الگو نزديكي كاملي پيدا كند اين مدل فيلم ها را اصطلاحا "خوش ساخت" مي نامند.
يعني فيلم هايي كه نمايش ابتكار نمي دهند و به اسم خلاقيت در جريان توليد آن ها كارهاي عجيب و غريبي صورت نگرفته اما ساخت و بافت شان خالي از خلاقيت و پختگي به طور تو امان نيست و همانطور كه در سطوربالاتر اشاره شد.
سيف الله داد اهل آزمون و خطا با بيت المال نبود بلكه پخته و حساب شده پشت دوربين مي رفت يك نكته ي قابل اشاره ي ديگر هم در مورد آخرين سيف الله داد وجود دارد توجه به آن خالي از فايده نيست.
استيون اسپيلبرگ فيلمساز يهودي آمريكايي كسي است كه به سينماي ايران توجه خاصي دارد تقليد از يك پلان مشهور در مستند "روايت فتح" كه در فيلم نجات سرباز رايان صورت گرفت نمونه ي بارزي از اين قضيه است البته خيلي از سينمايي هاي خودي از اسپيلبرگ غولي ساخته اند كه قاعدتا نبايد از هيچ تقليد نكند و روي همين حساب اين شباهت هاي فاحش را نمي پذيرند در حاليكه افراد يك شباهت جزئي در هر فيلم ايراني به يك فيلم آمريكايي را قطعا به حساب تقليد اثر داخلي از نمونه ي خارجي مي گذارند.
دليل اشاره به اين مطلب ساخته شدن فيلم "فهرست شيندلر" توسط اسپيلبرگ و ارتباط آن با "بازمانده" است.
من ساخته شدن فيلم "فهرست شيندلر" را پاسخي از طرف اسپيلبرگ به فيلم "بازمانده" مي دانم، سالي كه كنفرانس سران كشورهاي اسلامي در ايران برگزار و تمام روساي ممالك اسلامي در ايران بودند فيلم "بازمانده" از تلويزيون ايران پخش شد آن هم در بعد از ظهر روز جمعه يعني فرداي اجلاس به عبارتي در يك روز غير كاري و هنگامي تمامي ديپلمات ها و سران كشور در هتل هاي محل اقامت جلوي تلويزيون بود تاثير اين فيلم به قدري زياد بود كه سينماي آمريكا تصميم به پاسخ دادن گرفت و اول ساخت اين جوابيه رومن پلانسكي لهستاني پيشنهاد داد كه او هم يهودي است.
بعد از نپذيرفتن اين پيشنهاد توسط پلانسكي كسي كه اين مسئوليت را قبول كرد استيون استيلبرگ بود و همين تلاش و تقلاي هاليوود براي پاسخ دادن حقانيت مردم فلسطين در قائله ي آن سرزمين چقدر تاثير گذار بوده روحش و يادش شاد./ي2
يادداشت از میلاد جلیل زاده
یه جستجوی ساده تو اینترنت کنید لطفاً