گزارش ويژه/
ارزیابی فنی از گزارش اوت 2013 آژانس
تازه‌ترین گزارش آژانس نشان می‌دهد که رفتار فنی ایران در برنامه هسته‌ای مطابق طراحی از پیش انجام شده پیش می‌رود و فشارها تغییری در آن ایجاد نکرده است.
به گزارش حوزه سياست خارجي باشگاه خبرنگاران به نقل از ايران هسته‌اي تازه ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان می دهد که رفتار فنی ایران در برنامه هسته ای مطابق طراحی از پیش انجام شده پیش می رود و فشارها تغییری در آن ایجاد نکرده است.
برخی نکات درباره این گزارش از اهمیت راهبردی برخوردار است:
1- نخست اینکه این گزارش نشان می دهد تمامی بخش های برنامه هسته ای ایران با سرعت یکنواخت و بدون هیچگونه اختلال در حال طی مسیر طبیعی خود است. برنامه غنی سازی اورانیوم با تکیه بر سانتریفیوژهای گازی ادامه دارد و هم از حیث تولید مواد و هم از جهت بهبود کارایی ماشین ها و نصب ماشین های جدید رو به پیشرفت است.
2- اين گزارش نشان می دهد هیچ موردی وجود ندارد که تاسیسات هسته ای ایران از کارکردی که در پرسش نامه های اطلاعات طراحی به آژانس اظهار شده منحرف شده باشد. هیچ موردی هم وجود ندارد که مواد هسته ای درایران به جانب مقاصد غیر صلح آمیز منحرف شده باشد. همچنین آژانس هیچ نشانه ای از مواد، تاسیسات یا فعالیت های اعلام نشده در ایران نیافته است. اینها جزو مهم ترین پیام های حقوقی و راهبردی گزارش اوت 2013 است. تنها مسئله آژانس با ایران همانطور که در گزارش پیداست دو چیز است: نخست اینکه ایران قطعنامه های شورای امنیت را بر برخی تاسیسات خود اجرا نمی کند و دوم اینکه سوال هایی از ایران وجود دارد که هنوز یک مدالیته توافق شده درباره چگونگی پاسخ به آنها طراحی و توافق نشده است. جالب است بر این نکته تاکید کنیم که حتی در آن مواردی که آژانس خود را موظف می داند تاکید کند ایران در تاسیسات خود قطعنامه های شورای امنیت را اجرا نکرده، چاره ای ندارد جز اینکه این نکته را هم بلافاصله اضافه کند که با این حال در همین تاسیسات پادمان های آژانس به طور کامل اجرا می شود. به عبارت دیگر، آژانس تلویحا می پذیرد قطعنامه های شورای امنیت فعالیت تاسیساتی را ممنوع کرده که تحت پادمان است و به هیچ وجه احتمال انحراف در آن نمی رود.
3- این گزارش نشان دهنده آن است که ایران همچنان استراتژِی فنی کاهش (ثبات) انباشت- افزایش ظرفیت را در دستور کار دارد. بر اساس این استراتژی، تعداد ماشین های نصب شده در نطنز از مرز 15000 ماشین عبور کرده، همچنین ایران تعداد بیشتری ماشین های نسل دوم را در بخش زیر زمینی نطنز نصب کرده است. در همین حال، گزارش نشان می دهد روند تبدیل UF6 بیست درصد به اکسید اورانیوم همچنان ادامه دارد و ایران با وجود اینکه بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد تولید کرده اما تنها 180 کیلوگرم آن را به شکل UF6 نگه داشته است. این امر نشان می دهد ایران در مقطع فعلی علاقه ای به انباشت بیش از حد نیاز مواد 20 درصد ندارد اما در عین حال زیر ساخت های خود را به گونه ای توسعه داده است که در آینده و در صورت نیاز بتواند در زمان کوتاهی حجم قابل توجهی از مواد هسته ای را تولید کند. این امر همچنین دارای این پیام فنی است که تاسیسات نطنز به مرحله ای غیر قابل بازگشت رسیده و در هرگونه مذاکره آتی جایی برای چانه زنی درباره محدود کردن فعالیت آن وجود نخواهد داشت. در واقع نطنز خط قرمز برنامه غنی سازی ایران است و روی میز مذاکره قرار ندارد.
4- چند نکته مهم درباره راکتورآب سنگین اراک در این گزارش وجود دارد:
4-1- پاراگراف 33 گزارش نشان دهنده پیشرفت های مهم در تاسیسات اراک است. آژانس در یک اقدام عجیب می گوید ایران محفظه های راکتور را نصب کرده اما هنوز تجهیزات اتاق کنترل، ماشین تجدید سوخت و پمپ های سردکننده رآکتور را نصب نکرده است. سوالی که با دیدن این عبارت به ذهن می رسد این است که آژانس چه هدفی می تواند از ذکر دقیق نام آن دستاه از تجهیزاتی که در اراک نصب نشده داشته باشد؟ با توجه به سابقه همکاری آژانس با سرویس های اطلاعاتی و کشورهای غربی سرراست ترین توضیحی که به ذهن می رسد این است که آژانس در حال آدرس دادن به سرویس های غربی است در این باره که ایران هنوز به تجهیزاتی مانند ماشین تجدید سوخت و پمپ های سردکننده رآکتور نیاز دارد و اگر غربی ها می خواهند مانع راه اندازی تاسیسات اراک شوند باید روی عدم ورود این قطعات به ایران، متمرکز شوند.
4-2- یک نکته مهم در این گزارش این است که برخلاف گزارش های قبلی که در آن آژانس اصرار داشت بگوید که به راکتور اراک دسترسی ندارد، در گزارش جدید تایید کرده است که در 7 اوت یک دسترسی به اراک داشته است. مطابق موافقتنامه پادمان ایران هیچ تعهدی ندارد که در مقطع فعلی برای آژانس هیچ نوع دسترسی به اراک فراهم کند. با این حال ایران این اقدام را انجام داده است. آژانس در گزارش خود هیچ اشاره ای به این موضوع نکرده که این مسئله فراتر از تعهدات ایران بوده است. این نشان دهنده یک رویه قدیمی در نظام گزارش دهی مدیرکل است که همکاری ها را کمرنگ می کند یا اگر مقدور بود می پوشاند، اما موارد اختلافی را چنان برجسته می کند که گویی برنامه هسته ای ایران یک نگرانی بین المللی است.
4-3- آژانس در این گزارش از نامه ای خبر می دهد که ایران در یکشنبه 3 شهریور 1392 (25 اوت2013 ) به آژانس نوشته و در آن اعلام کرده است که برنامه زمان بندی قبلی برای راه اندازی راکتور آب سنگین اراک تغییر کرده است. مطابق زمان بندی اعلام شده به آژانس ایران بنا داشت راکتور آب سنگین اراک را در 3 ماهه اول سال 2014 راه اندازی کند. اما پاراگراف 35 از این گزارش می گوید ایران اعلام کرده است که به دلایل ساختمانی راکتور اراک در تاریخ مذکور راه اندازی نخواهد شد. این نکته بسیار مهم است که توجه شود این تاخیر علت تکنیکال ندارد و صرفا ناشی از عدم پیشرفت برنامه احداث ساختمان ها در اراک مطابق برنامه بوده است.
4-4- یکی از مهم ترین اطلاعات جدیدی که در این گزارش اراده شده مربوط به آغاز تولید سوخت راکتور اراک در ایران است. در پاراگراف 47 گزارش آمده است: «آژانس در تاریخ های 17 و 18 اوت 2013 (26 و 27 مرداد) ک بازرسی و راستی آزمایی اطلاعات طراحی در کارخانه تولید سوخت اجرا نمود و فرآیند تولید قرص برای رآکتور IR-40 با استفاده از UO2 طبیعی را تایید کرد. از زمان گزارش قبلی مدیرکل، ایران ساخت مجموعه های سوخت حاوی مواد هسته ای برای رآکتور IR-40 را آغاز کرده است. آژانس در تاریخ 17 اوت 2013 تایید نمود که ایران 10 مجموعه ی این چنینی ساخته است که همه آنها در کارخانه تولید سوخت انبار شده اند». تحلیلگران عقیده دارند آغاز عملیات صنعتی تولید سوخت راکتور اراک نشان دهنده آن است که زمان راه اندازی راکتور اراک با تاخیر زیادی مواجه نخواهد بود.
5- درباره مسئله پارچین این گزارش ابهام مطرح شده از سوی موسسه علوم و امنیت بین المللی را کاملا رفع کرده است. این موسسه در تاریخ 31 مرداد با انتشار تصاویری ادعا کرده بود که ایران با هدف از بین شواهد آزمایش های هسته ای در حال خاک برداری و آسفالت وسیع پارچین است. در پاراگراف 54 گزارش، آژانس توضیح می دهد که چنین عملیاتی در حال انجام است ولی به صراحت می گوید ساختمانی که آژانس خواهان بازرسی از آن است بدون تغییر باقی مانده است. آژانس یک ساختمان را در پارچین مشخص کرده که مدعی است درون آن مخزنی وجود دارد که ایران در سال 2000 از آن برای انجام آزمایش های هیدرودینامیک استفاده کرده است. گزارش آژانس به صراحت می گوید که این ساختمان سر جای خود باقی است و بنابراین دلیلی ندارد که ایران از عملیات ساختمانی در تاسیسات پارچین که تاسیساتی بسیار وسیع است خودداری کند.
انتهاي پيام/
برخی نکات درباره این گزارش از اهمیت راهبردی برخوردار است:
1- نخست اینکه این گزارش نشان می دهد تمامی بخش های برنامه هسته ای ایران با سرعت یکنواخت و بدون هیچگونه اختلال در حال طی مسیر طبیعی خود است. برنامه غنی سازی اورانیوم با تکیه بر سانتریفیوژهای گازی ادامه دارد و هم از حیث تولید مواد و هم از جهت بهبود کارایی ماشین ها و نصب ماشین های جدید رو به پیشرفت است.
2- اين گزارش نشان می دهد هیچ موردی وجود ندارد که تاسیسات هسته ای ایران از کارکردی که در پرسش نامه های اطلاعات طراحی به آژانس اظهار شده منحرف شده باشد. هیچ موردی هم وجود ندارد که مواد هسته ای درایران به جانب مقاصد غیر صلح آمیز منحرف شده باشد. همچنین آژانس هیچ نشانه ای از مواد، تاسیسات یا فعالیت های اعلام نشده در ایران نیافته است. اینها جزو مهم ترین پیام های حقوقی و راهبردی گزارش اوت 2013 است. تنها مسئله آژانس با ایران همانطور که در گزارش پیداست دو چیز است: نخست اینکه ایران قطعنامه های شورای امنیت را بر برخی تاسیسات خود اجرا نمی کند و دوم اینکه سوال هایی از ایران وجود دارد که هنوز یک مدالیته توافق شده درباره چگونگی پاسخ به آنها طراحی و توافق نشده است. جالب است بر این نکته تاکید کنیم که حتی در آن مواردی که آژانس خود را موظف می داند تاکید کند ایران در تاسیسات خود قطعنامه های شورای امنیت را اجرا نکرده، چاره ای ندارد جز اینکه این نکته را هم بلافاصله اضافه کند که با این حال در همین تاسیسات پادمان های آژانس به طور کامل اجرا می شود. به عبارت دیگر، آژانس تلویحا می پذیرد قطعنامه های شورای امنیت فعالیت تاسیساتی را ممنوع کرده که تحت پادمان است و به هیچ وجه احتمال انحراف در آن نمی رود.
3- این گزارش نشان دهنده آن است که ایران همچنان استراتژِی فنی کاهش (ثبات) انباشت- افزایش ظرفیت را در دستور کار دارد. بر اساس این استراتژی، تعداد ماشین های نصب شده در نطنز از مرز 15000 ماشین عبور کرده، همچنین ایران تعداد بیشتری ماشین های نسل دوم را در بخش زیر زمینی نطنز نصب کرده است. در همین حال، گزارش نشان می دهد روند تبدیل UF6 بیست درصد به اکسید اورانیوم همچنان ادامه دارد و ایران با وجود اینکه بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد تولید کرده اما تنها 180 کیلوگرم آن را به شکل UF6 نگه داشته است. این امر نشان می دهد ایران در مقطع فعلی علاقه ای به انباشت بیش از حد نیاز مواد 20 درصد ندارد اما در عین حال زیر ساخت های خود را به گونه ای توسعه داده است که در آینده و در صورت نیاز بتواند در زمان کوتاهی حجم قابل توجهی از مواد هسته ای را تولید کند. این امر همچنین دارای این پیام فنی است که تاسیسات نطنز به مرحله ای غیر قابل بازگشت رسیده و در هرگونه مذاکره آتی جایی برای چانه زنی درباره محدود کردن فعالیت آن وجود نخواهد داشت. در واقع نطنز خط قرمز برنامه غنی سازی ایران است و روی میز مذاکره قرار ندارد.
4- چند نکته مهم درباره راکتورآب سنگین اراک در این گزارش وجود دارد:
4-1- پاراگراف 33 گزارش نشان دهنده پیشرفت های مهم در تاسیسات اراک است. آژانس در یک اقدام عجیب می گوید ایران محفظه های راکتور را نصب کرده اما هنوز تجهیزات اتاق کنترل، ماشین تجدید سوخت و پمپ های سردکننده رآکتور را نصب نکرده است. سوالی که با دیدن این عبارت به ذهن می رسد این است که آژانس چه هدفی می تواند از ذکر دقیق نام آن دستاه از تجهیزاتی که در اراک نصب نشده داشته باشد؟ با توجه به سابقه همکاری آژانس با سرویس های اطلاعاتی و کشورهای غربی سرراست ترین توضیحی که به ذهن می رسد این است که آژانس در حال آدرس دادن به سرویس های غربی است در این باره که ایران هنوز به تجهیزاتی مانند ماشین تجدید سوخت و پمپ های سردکننده رآکتور نیاز دارد و اگر غربی ها می خواهند مانع راه اندازی تاسیسات اراک شوند باید روی عدم ورود این قطعات به ایران، متمرکز شوند.
4-2- یک نکته مهم در این گزارش این است که برخلاف گزارش های قبلی که در آن آژانس اصرار داشت بگوید که به راکتور اراک دسترسی ندارد، در گزارش جدید تایید کرده است که در 7 اوت یک دسترسی به اراک داشته است. مطابق موافقتنامه پادمان ایران هیچ تعهدی ندارد که در مقطع فعلی برای آژانس هیچ نوع دسترسی به اراک فراهم کند. با این حال ایران این اقدام را انجام داده است. آژانس در گزارش خود هیچ اشاره ای به این موضوع نکرده که این مسئله فراتر از تعهدات ایران بوده است. این نشان دهنده یک رویه قدیمی در نظام گزارش دهی مدیرکل است که همکاری ها را کمرنگ می کند یا اگر مقدور بود می پوشاند، اما موارد اختلافی را چنان برجسته می کند که گویی برنامه هسته ای ایران یک نگرانی بین المللی است.
4-3- آژانس در این گزارش از نامه ای خبر می دهد که ایران در یکشنبه 3 شهریور 1392 (25 اوت2013 ) به آژانس نوشته و در آن اعلام کرده است که برنامه زمان بندی قبلی برای راه اندازی راکتور آب سنگین اراک تغییر کرده است. مطابق زمان بندی اعلام شده به آژانس ایران بنا داشت راکتور آب سنگین اراک را در 3 ماهه اول سال 2014 راه اندازی کند. اما پاراگراف 35 از این گزارش می گوید ایران اعلام کرده است که به دلایل ساختمانی راکتور اراک در تاریخ مذکور راه اندازی نخواهد شد. این نکته بسیار مهم است که توجه شود این تاخیر علت تکنیکال ندارد و صرفا ناشی از عدم پیشرفت برنامه احداث ساختمان ها در اراک مطابق برنامه بوده است.
4-4- یکی از مهم ترین اطلاعات جدیدی که در این گزارش اراده شده مربوط به آغاز تولید سوخت راکتور اراک در ایران است. در پاراگراف 47 گزارش آمده است: «آژانس در تاریخ های 17 و 18 اوت 2013 (26 و 27 مرداد) ک بازرسی و راستی آزمایی اطلاعات طراحی در کارخانه تولید سوخت اجرا نمود و فرآیند تولید قرص برای رآکتور IR-40 با استفاده از UO2 طبیعی را تایید کرد. از زمان گزارش قبلی مدیرکل، ایران ساخت مجموعه های سوخت حاوی مواد هسته ای برای رآکتور IR-40 را آغاز کرده است. آژانس در تاریخ 17 اوت 2013 تایید نمود که ایران 10 مجموعه ی این چنینی ساخته است که همه آنها در کارخانه تولید سوخت انبار شده اند». تحلیلگران عقیده دارند آغاز عملیات صنعتی تولید سوخت راکتور اراک نشان دهنده آن است که زمان راه اندازی راکتور اراک با تاخیر زیادی مواجه نخواهد بود.
5- درباره مسئله پارچین این گزارش ابهام مطرح شده از سوی موسسه علوم و امنیت بین المللی را کاملا رفع کرده است. این موسسه در تاریخ 31 مرداد با انتشار تصاویری ادعا کرده بود که ایران با هدف از بین شواهد آزمایش های هسته ای در حال خاک برداری و آسفالت وسیع پارچین است. در پاراگراف 54 گزارش، آژانس توضیح می دهد که چنین عملیاتی در حال انجام است ولی به صراحت می گوید ساختمانی که آژانس خواهان بازرسی از آن است بدون تغییر باقی مانده است. آژانس یک ساختمان را در پارچین مشخص کرده که مدعی است درون آن مخزنی وجود دارد که ایران در سال 2000 از آن برای انجام آزمایش های هیدرودینامیک استفاده کرده است. گزارش آژانس به صراحت می گوید که این ساختمان سر جای خود باقی است و بنابراین دلیلی ندارد که ایران از عملیات ساختمانی در تاسیسات پارچین که تاسیساتی بسیار وسیع است خودداری کند.
انتهاي پيام/
