به مناسبت سالگرد درگذشت آيت‌الله تهراني؛
تحليل آيت‌الله مجتبي تهراني از قيام امام حسین (ع)
آنچه مجموعه مباحث آيت‌الله تهراني را از بسياري جهات ممتاز گردانده، نگاه ريشهاي وي به حركت تاريخي و تاريخساز امام حسين (عليهالسلام) است.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، آيت‌الله حاج‌آقا مجتبي تهراني، از مراجع عظام تقليد و از شاگردان مبرز مكتب فقهي، اصولي، فلسفي، اخلاقي و عرفاني امام خميني (رضواناللهتعاليعليه) بودند كه بيش از 30 سال، كرسي دروس اسلامي‌شان در حوزه علميه تهران، طلاب و فضلاي اُمّالقراي جهان اسلام را سيراب ساخت. اكنون یک سال از ارتحال آيت‌الله حاج آقا مجتبي تهراني مي‌گذرد و سالگرد اين عالم وارسته همزمان با اربعين حسيني گشته است.
وي از سال 1380 هـ.ش در بيانات ايام دهه اوّل محرّمالحرام و دهه آخر ماه صفر خود، به تشريح ابعاد گوناگوني از قيام و انقلاب حضرت سيدالشهدا پرداختهاست كه نگاهي چنين عميق به مقوله عاشورا، آن هم توسط چنين شخصيتي، در نوع خود مثالزدني است.
آنچه مجموعه مباحث آيت‌الله تهراني را از بسياري جهات ممتاز گردانده، نگاه ريشهاي وي به حركت تاريخي و تاريخساز امام حسين (عليهالسلام) است؛ نگاهي كه اين حركت را به ريشه هاي اسلام ناب محمّدي پيوند ميزند و آن را در امتداد بعثت رسول مكرم اسلام و بهعنوان عامل حفظ و استمرار آن توجيه و تبيين ميكند.
بر همين اساس است كه وي معتقد است: «إن الإسلام بدؤه محمدي و بقاؤه حسيني». عظمت قيام انسانساز حضرت سيدالشّهدا سبب شده است كه نتوان تنها يك هدف براي آن در نظر گرفت يا تنها از يك بُعد و زاويه به آن نگاه كرد.
به گفته وي: «اگر بخواهيم فقط يك هدف را مطرح كنيم و بگوييم هدف از حركت حسيني فقط همان بوده، به آن حضرت جفا كرده‌ايم. نمي‌شود گفت كه اين ولي بزرگ خدا، با عملي كه انجام داد ـ‌كه در طول تاريخ بشريت بي‌نظير است‌ـ فقط يك هدف داشته است. كوتاهي درك ما موجب نمي‌شود كه هدف‌گيري او محدود شود! لذا از كلمات حضرت در موقعيت‌هاي مختلف در اين حركت، اهداف گوناگوني به دست مي‌آيد».
بر اين مبنا، آيت‌الله تهراني تلاش كرده با مروري بر كلمات و جملات امام حسين(عليهالسلام) در طول اين حركت، از مدينه تا كربلا، چارچوبي از اهداف و ابعاد اين قيام ارائه كرده و ساختار بحث را با تكيه بر منابع و معارف غني اسلامي، نظير قرآن كريم و روايات اهلبيت(عليهمالسلام) تكميل نمايد تا مُراد از هر بُعد و هدفي كه حضرت سيدالشهدا مطرح كردهاند، به درستي روشن شود.
در حقيقت، شيوه علمي مباحث وي، نوعي «تفسير روايت به آيات و روايات» است. در اين شيوه، جملات كليدي امام حسين (عليهالسلام) مبناي «تئوريپردازي علمي» قرار گرفته و سپس به كمك آياتي از قرآن كريم و ساير روايات اهلبيت(عليهمالسلام) تبيين ميشود.
جاذبه و زيبايي اين تفسير در اين است كه مخاطب، در خلال اين مباحث ضمن دستيابي به فهمي عميقتر و دقيقتر از كلمات و جملات حضرت، متوجه ميشود كه هر يك از اهداف قيام عاشورا را ميتوان از ابعاد گوناگونِ فقهي، سياسي، اجتماعي، اخلاقي و عرفاني مورد بررسي قرار داد.
مطالبي كه توسط آيت‌الله مجتبي تهراني ايراد شده در همان حال كه ساده و روان است، مبتني بر مباني استوار علمي است و در برخي موارد، همان بحثهاي دقيقي است كه حتي در درسهاي خارج و كتابهاي فقه استدلالي هم كمتر ميتوان يافت.
به طور كلّي وي قيام عاشورا را از 9 منظر مختلف، مورد كالبدشكافي قرار داده است كه عبارتند از «تعاون و همياري»، «امر به معروف و نهي از منكر»، «هجرت و مجاهدت»، «دين و دينداري»، «استقامت و پايداري»، «عزت و ذلت»، «غيرت ديني» و «بصيرت ديني».
وي از سال 1380 هـ.ش در بيانات ايام دهه اوّل محرّمالحرام و دهه آخر ماه صفر خود، به تشريح ابعاد گوناگوني از قيام و انقلاب حضرت سيدالشهدا پرداختهاست كه نگاهي چنين عميق به مقوله عاشورا، آن هم توسط چنين شخصيتي، در نوع خود مثالزدني است.
آنچه مجموعه مباحث آيت‌الله تهراني را از بسياري جهات ممتاز گردانده، نگاه ريشهاي وي به حركت تاريخي و تاريخساز امام حسين (عليهالسلام) است؛ نگاهي كه اين حركت را به ريشه هاي اسلام ناب محمّدي پيوند ميزند و آن را در امتداد بعثت رسول مكرم اسلام و بهعنوان عامل حفظ و استمرار آن توجيه و تبيين ميكند.
بر همين اساس است كه وي معتقد است: «إن الإسلام بدؤه محمدي و بقاؤه حسيني». عظمت قيام انسانساز حضرت سيدالشّهدا سبب شده است كه نتوان تنها يك هدف براي آن در نظر گرفت يا تنها از يك بُعد و زاويه به آن نگاه كرد.
به گفته وي: «اگر بخواهيم فقط يك هدف را مطرح كنيم و بگوييم هدف از حركت حسيني فقط همان بوده، به آن حضرت جفا كرده‌ايم. نمي‌شود گفت كه اين ولي بزرگ خدا، با عملي كه انجام داد ـ‌كه در طول تاريخ بشريت بي‌نظير است‌ـ فقط يك هدف داشته است. كوتاهي درك ما موجب نمي‌شود كه هدف‌گيري او محدود شود! لذا از كلمات حضرت در موقعيت‌هاي مختلف در اين حركت، اهداف گوناگوني به دست مي‌آيد».
بر اين مبنا، آيت‌الله تهراني تلاش كرده با مروري بر كلمات و جملات امام حسين(عليهالسلام) در طول اين حركت، از مدينه تا كربلا، چارچوبي از اهداف و ابعاد اين قيام ارائه كرده و ساختار بحث را با تكيه بر منابع و معارف غني اسلامي، نظير قرآن كريم و روايات اهلبيت(عليهمالسلام) تكميل نمايد تا مُراد از هر بُعد و هدفي كه حضرت سيدالشهدا مطرح كردهاند، به درستي روشن شود.
در حقيقت، شيوه علمي مباحث وي، نوعي «تفسير روايت به آيات و روايات» است. در اين شيوه، جملات كليدي امام حسين (عليهالسلام) مبناي «تئوريپردازي علمي» قرار گرفته و سپس به كمك آياتي از قرآن كريم و ساير روايات اهلبيت(عليهمالسلام) تبيين ميشود.
جاذبه و زيبايي اين تفسير در اين است كه مخاطب، در خلال اين مباحث ضمن دستيابي به فهمي عميقتر و دقيقتر از كلمات و جملات حضرت، متوجه ميشود كه هر يك از اهداف قيام عاشورا را ميتوان از ابعاد گوناگونِ فقهي، سياسي، اجتماعي، اخلاقي و عرفاني مورد بررسي قرار داد.
مطالبي كه توسط آيت‌الله مجتبي تهراني ايراد شده در همان حال كه ساده و روان است، مبتني بر مباني استوار علمي است و در برخي موارد، همان بحثهاي دقيقي است كه حتي در درسهاي خارج و كتابهاي فقه استدلالي هم كمتر ميتوان يافت.
به طور كلّي وي قيام عاشورا را از 9 منظر مختلف، مورد كالبدشكافي قرار داده است كه عبارتند از «تعاون و همياري»، «امر به معروف و نهي از منكر»، «هجرت و مجاهدت»، «دين و دينداري»، «استقامت و پايداري»، «عزت و ذلت»، «غيرت ديني» و «بصيرت ديني».
