تخت جمشيد ،يکي از آثار ثبت شده در ميراث جهاني يونسکو

به گزارش خبرنگار اقتصادي باشگاه خبرنگاران،تخت جمشید مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجامید.تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به شهرستان مرودشت در شمال استان فارس (در 55 کیلومتری شمال شرقی شیراز) جای دارد و از مکانهای دیدنی و تاریخی استان فارس و ایران بشمار می آید.

تخت جمشید، پارسه، پرسپولیس، پرسه پلیس، هزارستون و یا چهل منار پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده و به مدت حدود ۵۰ سال، مرکزی برای برگزاری مراسم آیینی و جشن ها به ویژه نوروز بوده است. در نخستین روز سال نو گروه های زیادی از کشورهای گوناگون به نمایندگی از ساتراپی ها یا استانداری ها با پیشکش هایی متنوع در تخت جمشید جمع می شدند و هدایای خود را به شاه پیشکش می کردند.

نام تخت جمشید در زمان ساخت پارسه به معنای شهر پارسیان بود. یونانیان آن را پرسپولیس (به یونانی یعنی پارسه شهر ) خوانده اند. در فارسی معاصر این بنا را تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره ای ایران می نامند.

بنیانگذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود، البته پس از او پسرش خشایارشا و نوه اش اردشیر یکم با گسترش این مجموعه به بزرگی آن افزودند.

ساختمان تخت جمشید در زمان داریوش اول در حدود 512 ق . م ، آغاز شد. نخست صفه یا تختگاه بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله های اصلی و کاخ تچر را ساختند . پس از داریوش ، پسرش خشایارشا تالار دیگری به نام تالار هدیش بنا نمود و طرح بنای تالار صد ستون را ریخت . اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد . اردشیر سوم ساختمان دیگری را آغاز کرد که ناتمام ماند . این ساختمانها بر روی پایه هایی ساخته شــده که قسمتـی از آنها صخره های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده اند.

مجموعه تخت جمشید شامل هفت کاخ (تالار)، نقوش برجسته، پلکانها، ستونها، و دو آرامگاه سنگی است. جمعا بیش از سه هزار نقش برجسته در ساختمان ها و مقبره های تخت جمشید وجود دارد که به طرز خارق العاده ای هماهنگ می باشند.

کاخ آپادانا قديمي ترين و باشکوه ترين کاخ تخت جمشيد

از میان کاخ های تخت جمشید کاخ آپادانا از همه قدیمی تر و باشکوهتر بوده است. ساختن این کاخ به دستور داریوش در حدود سال 515 پ.م. آغاز شده و سی سال به طول انجامیده است. این کاخ 3660 متر مربع مساحت دارد. تالار اصلی 36 ستونی (6*6) و در شرق و غرب و شمال دارای ایوانهای 12 ستونی (2*6) است. مهمترین نقوش تخت جمشید در پله های ایوان شرقی که گویا در ابتدا ورودی اصلی کاخ بوده حکاکی شده اند. ارتفاع ستون های آپادانا تقریبا بیست متر و بسیار مستحکم بوده؛ به نحوی که تا زمان قاجار هنوز 13 ستون از ستونهایش بر افراشته باقی مانده بود.

کاخ هدیش،کاخ خصوصي خشايارشا

هدیش به معنای جای بلند است و چون خشایارشا نام زن دوم او هدیش بوده است نام کاخ خود را هدیش می گذارد. کاخ هدیش که در جنوبی ترین و مرتفع ترین قسمت صفه تخت جمشید قرار دارد کاخ خصوصی خشایارشا بوده است.کاخ هدیش از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد.

کاخ ملکه

کاخ ملکه توسط خشایارشا ساخته شده و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین تری قرار گرفته است. بخشی از این کاخ در سال ۱۹۳۱ توسط شرق شناس مشهور، پروفسور ارنست امیل هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدیدبنا شد و امروزه به عنوان موزه و اداره مرکزی تاسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.

کاخ ه کاخي نيمه ويران

کاخ ه یا کاخ اچ یکی از کاخ های تخت جمشید است که در جنوب غربی تخت گاه و در غرب کاخ هدیش قرار گرفته است. پلکان منقوشی که از دو جانب به این کاخ راهبر است، اکنون حالتی نیمه ویران دارد.

کاخ تچر،سکونتگاه شاه

کاخ دیگری که همزمان با آپادانا ساخته شده کاخ داریوش (تچر) است که به دلیل آنکه با سنگهای خاص بسیار صیقلی ساخته شده است معاصران آنرا تالار آیینه نامیده اند. این کاخ دارای 12 ستون (3*4) و ایوانی در جنوب با 8 ستون (2*4) است؛ و به عنوان سکونتگاه شاه مورد استفاده قرار میگرفته است.

کاخ سه در،محلي براي ملاقات فرمانروا

کاخ سه در، تالار شورا، دروازه شاهان، سه دروازه، سه دری یا کاخ مرکزی، در مرکز کوشک شاهی تخت جمشید قرار دارد. کاخ سه در توسط سه درگاه و چند راهرو به کاخ های دیگر راه می یابد و از این جهت آن را کاخ مرکزی و یا سه دری نیز می خوانند. چون بر پلکان های این کاخ، نجیب زادگان پارسی را نقش کرده اند که به حالتی دوستانه و غیر رسمی، برای ملاقات فرمانروا می روند و نیز به سبب نوع کاربری و موقعیت کاخ، گاهی آن را تالار شورا نیز نامیده اند.

کاخ صدستون، وسيعترين کاخ تخت جمشيد

کاخ مهم دیگر کاخ صد ستون است که ساختن آن توسط خشایار شاه در حدود سال 470 پ.م. آغاز شده و بیست سال به طول انجامیده. این کاخ با 4700 متر مربع مساحت وسیعترین کاخ تخت جمشید است؛ که ایوانی 16 ستونی (2*8) درشمال دارد. ارتفاع ستونهای کاخ 14 متر بوده و ساخت آن در زمان اردشیر اول پایان یافته است.

کاخ شورا

احتمالا شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می پرداخته است. با توجه به نقوش حجاری شده، از یکی از دروازه ها شاه وارد می شده و از دو دروازه دیگر خارج می شده است. به این دلیل به این جا کاخ شورا می گویند که در اینجا دو سرستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.

نقش رستم آرامگاه شاهنشاهان

در فاصله ۶ و نیم کیلومتری از تخت جمشید نقش رستم قرار دارد. در نقش رستم آرامگاهای شاهنشاهانی مانند داریوش بزرگ ٫ خشایارشا ٫ اردشیر یکم و داریوش دوم واقع است. آرامگاه پنجمی هم هست که نیمه کاره باقی مانده و احتمالا متعلق به داریوش سوم است.

دروازه ملل

پلکان ورودی اصلی تخت جمشید که در شمال غربی واقع است، توسط خشایار شاه ساخته شده و جمعا 111 پله در هر سمت دارد. طول هر پله 6.90 متر، به عرض 38 سانتیمتر و ارتفاع هر پله 10 سانتیمتر است؛ که برای حرکت آسان و محترمانه افراد بسیار مناسب بوده است. در بالای پلکان اصلی دروازه ملل قرار دارد که کتیبه ای به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی (هر یک 20 سطر) در سر در آن نگاشته شده است که در آن خشایار شاه پس از ستایش اهورمزدا و معرفی خود آورده است: گوید، خشایار شا: این بارگاه همه ی ملل (دروازه ی ملل) را من به توفیق اهورمزدا ساختم

موزه تخت جمشید کهن ترين بناي ايران

بنای موزه تخت جمشید کهن ترین بنای ایران است که مرمت شد و به موزه اختصاص یافته است. این ساختمان یکی از مجموعه کاخ های تخت جمشید است. بخش هایی از این بنا که در حال حاضر به عنوان موزه مورد استفاده است، شامل یک ایوان، دو نگارخانه و یک تالار است. در ایوان موزه که در سمت شمال ساختمان قرار دارد و ورودی موزه در آن واقع شده است، دو جرز (دیوار اطاق و ایوان، پایه ساختمان که از سنگ و آجر سازند) سنگی عظیم یک پارچه به ارتفاع تقریبی ۸ متر و عرض ۲۰٫۱ متر به وزن حدود ۸۰ تن در جلو و طرفین قرار دارد. هر یک از این دو جرز سترگ ترین سنگ یک پارچه ای است که در تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است. سقف ایوان را هشت ستون چوبی با سر ستون های گاو دو سرنگه می دارد. موزه تخت جمشید در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۱ خ و مصادف با ۱۸ ماه مه ۲۰۰۲ (میلادی)، روز جهانی موزه افتتاح شد.

مقادیر عمده ای طلا و جواهرات در این کاخها وجود داشته که بدیهی است در جریان تهاجم اسکندر به غارت رفته باشد.تعداد محدودی از این جواهرات در موزه ملی ایران نگهداری می شود.

تخت جمشید از سال ۱۹۷۹ یکی از آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو است.