گزارش ویژه به مناسبت 4 آوریل، سالگرد تأسیس ناتو:
کارنامه "ناتو" در سال شصت و پنجم/ آیا "پیمان آتلانتیک شمالی" با چرخش اولویت‌ها مواجه خواهد شد؟
پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با سازماندهی بحران‌های مهم دنیا مانند ناامنی‌های عراق و افغانستان، لیبی، سوریه و اوکراین، کارنامه نظامی مداخله‌جویانه‌ای در شصت و پنجمین سالگرد تأسیس خود بجای گذاشت. روی کار آمدن "استولتنبرگ" دبیرکل جدید ناتو که دارای نقاط قوت اقتصادی است، شاعبه افزایش بودجه‌های دفاعی این سازمان را بیش از پیش تقویت کرده است.
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به اختصار "ناتو" دارای 28 عضو است و طی 65 سالی که از تأسیس آن می‌گذرد، در قریب به اکثریت بحران‌ها و درگیری‌های نظامی سراسر جهان مشارکت داشته است. روی کار آمدن "استولتنبرگ" دبیرکل جدید ناتو که دارای نقاط قوت اقتصادی است، شاعبه افزایش بودجه‌های دفاعی این سازمان را بیش از پیش تقویت کرده است. در این گزارش سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران به فعالیت‌های این سازمان در سال گذشته و نتایج احتمالی انتصاب یک مدیر اقتصاددان در رأس ناتو را بررسی می‌کنیم.
*** تاریخچه تأسیس و نوع فعالیت‌ها
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (North Atlantic Treaty Organization) یک اتحاد بین‌المللی است که 65 سال قبل 4 آوریل 1949 (15 فروردین 1328) تشکیل شد و به امضاء رسید. مقر ناتو شهر بروکسل، پایتخت بلژیک است و هم اکنون ۲۸ کشور از آمریکای شمالی گرفته تا اروپا و اوراسیا عضو این معاهده هستند:
اسپانیا، استونی، اسلوواکی، اسلوونی، انگلیس، ایتالیا، ایسلند، آلبانی، آلمان، آمریکا، بلژیک، بلغارستان، پرتغال، ترکیه، جمهوری چک، دانمارک، رومانی، فرانسه، کانادا، کرواسی، لتونی، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مجارستان، نروژ، هلند و یونان.
آنچه که در طول این 65 سال، دست تصمیم‌گیرندگان و اعضای این پیمان را برای اقدامات و تحرکات نظامی-غیرنظامی باز گذاشته، ماده 5 این پیمان است که به موجب آن، اگر یک حمله مسلحانه علیه یکی از کشورهای عضو رخ دهد، باید آن را حمله‌ای علیه همه کشورهای عضو در نظر گرفت، و سایر اعضاء با استفاده از نیروهای مسلح خود به کمک آن کشور خواهند شتافت.
نه تنها تمام اعضای ناتو مجهز به نیروی نظامی هستند بلکه سه عضو فرانسه، انگلیس و آمریکا دارای جنگ‌افزار هسته‌ای نیز می‌باشند.
روال ناتو این است که کشورهایی را که خواستار عضویت در این پیمان هستند، در حرکت به سمت استانداردهای مورد نظر ناتو حمایت و همراهی می‌کند. برنامه "مشارکت برای صلح" به کشورها کمک می‌کند تا ساختار نیروهای نظامی خود را هرچه بیشتر به ساختار نیروهای نظامی اعضای ناتو نزدیک‌تر کرده و برای عضویت در ناتو آمادگی بیشتری کسب نمایند.
در مقابل کشورها نیز باید در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی به برنامه‌های دیکته شده، جامه عمل بپوشانند. این برنامه‌ها در حقیقت مواردی مانند حل و فصل مسائل بین‌المللی، قومی یا سرزمینی را از کشورهای عضو می‌خواهد.
از این رو در مناقشات اخیر جهانی مانند بحران سوریه شاهد بودیم که ناتو، غالباً بار مالی و منطقه‌ای خود را به دوش کشورهایی مانند عربستان و ترکیه انداخت که یا از ثروت یا از مرزهای مشترک آن بتواند به اهداف خود دست یابد.
در شصت و پنجمین سالگرد تأسیس پیمان آتلانتیک شمالی، مختصراً به تحرکات و فعالیت‌هایی که نیروهای ناتو در این سال (از آوریل 2013 تا آوریل 2014) پرداختند، اشاره می‌کنیم:
*** کارنامه‌ای از آخرین تحرکات مهم ناتو در دنیا
• ادامه حضور در عراق و افغانستان
پس از آغاز جنگ افغانستان و جنگ عراق در سال‌های 2001 و 2003 نیروهای ناتو در چهارچوب جنگ علیه تروریسم، حوزه فعالیت‌های خود را به داخل مرزهای این دو کشور نیز گسترش دادند. حتی سال ۲۰۰۶ در افغانستان پس از درخواست هلند و آلمان نیروهای ناتو جایگزین نیروهای "ایساف") متعلق به سازمان ملل) شدند.
ناظران بسیاری معتقدند مهمترین دلیل آنکه ناتو برای خروج نیروهایش از عراق و افغانستان تعلل و وقت‌کشی می‌کند، همسایگی این دو کشور با قدرت منطقه یعنی جمهوری اسلامی ایران است.
در واقع کشورهای هادی عضو ناتو علاوه بر این که به فکر سیطره بر منابع اصلی انرژی دنیا هستند، به هیچ قیمتی حاضر نیستند پایگاه‌های نظامی و مستقرگاه‌های خود در همسایگی ایران را از دست بدهند. لذا مقامات ناتو همواره بر ناتوانی ارتش افغانستان و لزوم حضور نیروهایشان حتی پس از موعد از پیش اعلام شده (2014) تأکید می‌کنند.
دبیرکل ناتو در فوریه 2014 گفت:
افغانستان توانایی پرداخت هزینه نیروهای امنیتی خود را نخواهد داشت و پس از خروج نیروهای خارجی با بحران شدید امنیتی روبه‌رو خواهد شد. حضور نیروهای ناتو پس از سال ۲۰۱۴ در افغانستان، وابسته به امضای پیمان امنیتی افغانستان با آمریکاست.
• ادامه مداخله در سوریه
جنگ در سوریه از سال 2011 توسط کشورهای غربی دامن زده شد؛ بدین ترتیب که آشکارا نیروهای شورشی سوری و بعدها خارجی (حتی اروپایی) را آموزش داده، سلاح‌های آن‌ها را تأمین کرده و به این کشور گسیل داشتند. در آگوست 2013 آمریکا با پشت‌گرمی ناتو ادعای استفاده دولت دمشق از سلاح‌های شیمیایی را بر سر زبان‌ها انداخت و بی هیچ پشتوانه قانونی از سوی سازمان ملل بر طبل جنگ نظامی کوبید.
نقش ناتو در این داستان‌سرایی بسیار پررنگ بود و ماه‌ها بعد با انتشار گزارشات بازرسان بین‌المللی از مناطق شیمیایی شده، ثابت شد که شورشیان در سوریه از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده بودند تا به آمریکا و ناتو بهانهٔ واهی برای حمله به سوریه، براندازی "بشار اسد" و بالاخره کنترل ثروت‌های نفتی را بدهند.
کشورهاي عضو ناتو که اغلب براي ارسال سلاح به اقصی نقاط دنیا سر و دست مي‌شکنند، امروز فهميده‌اند بدون شک اين سلاح‌ها روزي برضد خودشان استفاده خواهد شد. گروه‌هاي تروريستي ماهيتاً به دنبال جنايت هستند و براي آن‌ها فرق چنداني ندارد که هدفشان در عراق باشد يا سوريه و يا قلب لندن و پاريس و نيويورک.
• تلاش برای به دست گرفتن اوضاع امنیتی لیبی
نمونهٔ عراق یک مورد برجسته برای اثبات قاطع این مسأله است که اطلاعات غلط می‌تواند از سوی آمریکا و هم‌پیمانانش برای گمراه کردن جهان جعل شود، تا آن‌ها بتوانند هر دولتی را که نمی‌خواهند، چه در آفریقا مانند زیمباوه و لیبی، چه دولت‌هایی مانند ایران در خاورمیانه نابود کنند.
لیبی دهمین تولیدکنندهٔ نفت در جهان است. پس از گذشت دوسال از انقلاب لیبی و سقوط حکومت دیکتاتور "معمر قذافی"، ثروت نفتی لیبی توسط آمریکا و ناتو کنترل می‌شود. آمریکا و متحدانش به ویژه انگلیس و فرانسه، تحت پوشش قطعنامهٔ سازمان ملل دربارهٔ "منطقهٔ پرواز ممنوع" و "حفاظت از غیرنظامیان" لیبی به این کشور وارد شدند، اما اکنون غیرنظامیان بیشتری زیر "حفاظت" آمریکا و ناتو جان خود را از دست داده‌اند تا در زمان حکومت قذافی!
• تکاپوی پیمان آتلانتیک در اوکراین
گرجستان و اوکراین مدتی است خواهان عضویت در ناتو هستند. مذاکرات مربوط به الحاق اعضای جدید با تیم مذاکره‌کننده ناتو برگزار و توسط اعضای ناتو امضاء و تصویب می‌شوند. دبیر کل ناتو از کشورهای جدید دعوت می‌کند تا به سازمان ناتو بپیوندند؛ این کشورها بر اساس روند موجود در قوانین داخلی خود به عضویت ناتو در می‌آیند. روند عضویت آن‌ها پس از تسلیم اسناد الحاق به وزارت امور خارجه ایالات متحده – مرجع نگهدارنده پیمان – تکمیل خواهد شد.
مسئله اوکراین در سال 2013 و 2014 میلادی که منجر به الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه شد، باعث بروز اختلافات شدیدی بین اعضای ناتو خصوصاً ایالات متحده آمریکا و روسیه شده است. چراکه در واقع ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی‌اش سازمان ناتو را به وجود آورده بودند تا در مقابل اتحاد شوروی و گسترش کمونیسم به اروپای غربی، مانعی ایجاد نمایند.
حال تحولات اوکراین، نقش‌های جدیدی را برای اعضای این پیمان تعریف کرده و این سازمان مدعی است از راهکارهای مسالمت‌آمیز در اوکراین حمایت می‌کند. پس از تصویب همه‌پرسی پارلمان کریمه نیز ناتو در رابطه‌اش با روسیه تجدیدنظر کرد و در مجموع رابطه ناتو با روسیه زاویه‌دار شد.
اظهارات "سرگئی لاوروف" فوریه 2014 در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با دبیر کل ناتو اظهاراتی داشت که حکایت از مخدوش بودن مناسبات فی‌مابین داشت: برای تأمین امنیت المپیک سوچی به همکاری ناتو نیازی نداریم و فعالیت ستاد امنیتی که در آن کشورهای تأمین‌کننده امنیت سوچی حضور دارند، کافی است.
"باراک اوباما" رئیس جمهوری آمریکا پس از گفتگو با رهبران ناتو و اتحادیه اروپا به روسیه هشدار داد که بعد از الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک این کشور، تنها خواهد ماند.
در فوریه 2014 مانور مشترک نظامی میان بلغارستان، رومانی و آمریکا در دریای سیاه و نزدیکی مرز اوکراین برگزار شد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که پارلمان روسیه به "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور این کشور اجازه داد برای محافظت از منافع روسیه در کریمه، به این منطقه نیرو اعزام کند.
هرچند بلغارستان و رومانی که در سال 2004 به ناتو پیوسته‌اند، مدعی‌اند این رزمایش به اوضاع اوکراین مربوط نمی‌شد، اما هدف از تمرینات نظامی بین کشورهای بلغارستان، رومانی و آمریکا افزایش توانایی‌های عملیاتی واحدهای دریایی پیمان آتلانتیک شمالی و بالا بردن آمادگی رزمی خدمه نیروهای دریایی این سه کشور ذکر شد. بنابراین به نظر می‌رسد مانور ناتو در این برهه خاص زمانی و در 130 مایلی شبه‌جزیره کریمه کاملاً مرتبط با اوکراین باشد.
رخدادهای گفته شده در بالا نشان می‌دهد که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در سال اخیر تمرکز خود را بر سیاست‌های کلان منطقه‌ای و لشکرکشی‌های نظامی به کشورهای مختلف قرار داده است.
*** اولویت‌های اقتصادی، رویکرد تازه ناتو در جهان
روز جمعه 28 مارس 2014 (8 فروردین 93) نمایندگان کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی، "جنز استولتِنبرگ" (Jens Stoltenberg) نخست وزیر سابق نروژ را به عنوان جانشین "آندرس فوگ راسموسن" (Anders Fogh Rasmussen) دبیرکل ناتو انتخاب کردند. استولتِنبرگ 55 ساله، از حمایت قاطع آمریکا، آلمان و انگلیس برخوردار است.
نقطه قوت دبیرکل جدید که تا ماه گذشته به مدت ۱۰ سال نخست وزیر نروژ بود، مسائل اقتصادی عنوان شده است. وی در زمان نخست‌وزیری‌اش بودجه دفاعی نروژ را به شدت افزایش داد که در نتیجه این سیاست امروزه نروژ یکی از بیشترین سرانه بودجه دفاعی را دارد. استولتِنبرگ همچنین از لشکرکشی ناتو به افغانستان در سال 2001 و لیبی در سال 2011 دفاع کرد.
تغییرات مدیریتی در رأس سازمان ناتو در زمانی صورت می‌گیرد که به دلیل بحران اخیر اوکراین (شبه‌جزیره کریمه) و اختلاف‌نظرها با روسیه، ناتو با شرایطی قابل قیاس با جنگ سرد روبروست. انتصاب استولتِنبرگ نشان می‌دهد ناتو درصدد است تا بودجه نظامی خود را افزایش دهد؛ در این راستا تقویت بنیه اقتصادی اکنون در اولویت خواسته‌های این کشورهاست.
دبیرکل جدید ناتو احتمالاً در دوران مسئولیتش می‌کوشد تا سران کشورهای اروپایی را متقاعد کند بودجه‌های دفاعی خود را به دلیل بحران مالی کاهش ندهند. استولتنبرگ در نشست خبری روز گذشته خود گفت:
ما باید بدانیم بودجه دفاعی مهم است، حتی در زمان دشواری‌های اقتصادی و استحکامات روسیه در مرزهای اوکراین این اهمیت را بار دیگر به ما نشان داد.
انتهای پیام/
