فلسفه نزول قرآن کريم در شب قدر
آيا براي انسان سرنوشت ومقدراتي تقديرمي شود يا اين که انسان خود سرنوشتش را مي سازد و فارغ از عمل، رفتار و کنش او، تقدير و سرنوشتي برايش مقدر نشده است ؟
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، هرچند ماترياليست ها درپاسخ به اين پرسش ، مسئله اي به نام تقديرومقدرات انسان وهستي را انکارمي کنند ، اما براساس آموزه هاي اسلام که انسان «عبد » وخداوند «ربّ» و پروردگار اوست ،خداوند متناسب با استعدادهاي فطري وغرض از آفرينش ،مقدراتي را براي انسان تقديرکرده است ؛تقديري که نه اختياررا ازاو سلب مي کند و نه اراده او را درتحقق منويات ومقاصدش تحت الشعاع قرارمي دهد .
برپايه همين هدفمندي وتقدير واختياراست که انسان مکلف به انجام تکاليف مي شود و تعالي وسعادت دنيوي واخروي اودرچارچوب اين تکاليف (يا همان صراط مستقيم)رقم مي خورد که ازاين برنامه وروند درآموزه هاي اسلامي وقرآني به «هدايت» تعبيرمي شود .
بنابراين برنامه الهي واختيارواراده انسان دو عنصري است که در مجموع سرنوشت اورا رقم مي زنند .به بيان ديگر، برپايه باورهاي اسلامي، سرنوشت انسان وجامعه درپرتو نگرش « عبد –ربّ» مشخص مي شود ونه انسان به تنهايي .درچنين هندسه اعتقادي است که بحث «تقدير » مطرح مي شود ومعنا پيدا مي کند.
نسبت تقديربا ليلة القدر
سوالي که دراين جا مطرح مي شود اين است که نسبت تقدير با ليلة القدر چيست؟
درپاسخ بايد گفت که مراد از« قدر» تقدير و اندازه گيري است و شب قدر شب اندازه گيري است به اين معنا که خداوند متعال در اين شب رويدادهاي يک سال آينده ( از آن شب تا شب قدر سال آينده) را تقدير مي کند و زندگي ، مرگ ، رزق ، سعادت ، شقاوت و اموري ديگر از اين قبيل را مقدر مي کند . آيه شريفه سوره دخان که شب قدر را توصيف مي کند ، بر اين معنا دلالت دارد :« فيها يفرق کل امر حکيم *امرا من عندنا انا کنا مرسلين *رحمة من ربک؛در آن [شب] هر [گونه] کارى [به نحوى] استوار فيصله مى يابد (۴)[اين] کارى است [که] از جانب ما [صورت مى گيرد] ما فرستنده [پيامبران] بوديم (۵)[و اين] رحمتى از پروردگار توست (۶)».
«فرق »درآيه شريفه به معناي جدا سازي و مشخص کردن دو چيز از يکديگر است و فرق هر امر حکيم جز اين معنا ندارد که آن امر و آن واقعه اي را که بايد رخ دهد با تقدير و اندازه گيري مشخص مي کنند .اين تقدير بانزول فرشتگان وروح به زمين و ورودشان بروليّ دوران، امام زمان (عج)انجام مي شود.
چرا شبي به عنوان شب قدر تعيين شده است ؟
سوال ديگري که ممکن است مطرح شود آن است که چه ضرورتي براي تعيين يک شب به عنوان شب قدر بوده وفلسفه ايجاد اين شب چيست؟ درپاسخ مي توان گفت ؛ اگردرمنظومه انديشه ومعارف اسلامي از مسئله اي به نام « ليلة القدر» سخن به ميان آمده، به دليل آن است که خداوند با رحمت واسعه وفضل ولطف بيکرانش مي خواهد درزماني که مقدرات يک ساله انسان ها رقم مي خورد، فرصتي استثنايي به نام «شب قدر» دراختيار اوقرار دهد؛ شبي که عبادت درآن برترازهزارماه (83سال) است تا انسان بتواند درمدت زماني کوتاه کاستي ها وغفلت ها را جبران کند وره صد ساله رايک شبه بپيمايد وفرصت مجددي براي نوشدن پيدا کند. جمله «رحمة من ربک »(دخان/6) گوياي اين جعل وتشريع است.
علت نزول قرآن کريم درشب قدر
برپايه آنچه اشاره شد، مي توان دريافت که چرا قرآن درشب قدر نازل شده است («إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ؛ ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم.»سوره قدر/1).زيرا قرآن حامل برنامه الهي براي حيات متعالي بشروهدايت اوبه سرنوشتي مطلوب وسعادتمندانه است وچون درشب قدر مقدرات انسان ها تقدير مي شود ،بالطبع نزول منشور سرنوشت ساز الهي(قرآن) هم با اين شب تناسب پيدا مي کند.
جمله « رَحمَةً مِن رَبّک » (سوره دخان /6)درحقيقت علت اصلي نزول قرآن درشب قدر را بيان مي کند و مي فرمايد: «همه اين ها به خاطر رحمتي است از سوي پروردگارت» زيرا رحمت بيکران و ربوبيت او ايجاب مي کند که بندگان را به حال خود رها نکند و برنامه و راهنما براي تعالي و تکامل آنان بفرستد. تفسيرنمونه با اشاره به اين مطلب مي نويسد:از اين جا ارتباط شب قدر که شب تقدير است، با قرآن روشن مي شود زيرا سرنوشت انسان ها با محتواي اين کتاب آسماني پيوند دارد و حيات مادي و معنوي جامعه وابسته به آن است. (نمونه ج 21/156)
منظور از برتري شب قدر بر هزارماه
شب قدراز ويژگي هاي منحصر به فردي برخوردار است که يکي از آن ها برتربودن شب قدر از هزارماه است(«ليلة القدرخيرمن الف شهر؛ شب قدر بهتر از هزار ماه است. »سوره قدر/4).
حال سوالي که دراين جا مطرح مي شود آن است که اين برتري از چه نظراست؟ درجواب بايد گفت ؛ آن گونه که مفسران تفسير کرده اند، برتر بودن شب قدراز هزارماه از حيث فضيلت عبادت است و معنا و مفهوم متناسب با هدف متعالي قرآن هم همين معناست، چون همه عنايت قرآن به اين است که مردم را به خدا نزديک و به وسيله عبادت زنده کند ، و زنده داري آن شب همراه با عبادت از عبادت هزار ماه برتر است .
ممکن است همين معنا از آيه 3سوره دخان نيز استفاده شود ، چون خداوند در آن آيه، شب قدر را پر برکت مي خواندو مي فرمايد :« انا انزلناه في ليلة مبارکه ؛ ما قرآن را در شبي پربرکت نازل کرديم.».
در کتاب کافي روايت شده است که از امام محمد باقر (ع) از معناي آيه «انا انزلناه في ليلة مبارکه» سؤال شد ، حضرت فرمود: بله شب قدر که همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش تجديد مي شود ،شبي است که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبي است که خداي تعالي در باره اش فرموده است: «فيها يفرق کل امر حکيم.» آن گاه فرمود : در آن شب هر حادثه اي که بايد در طول آن سال واقع شود تقدير مي شود ، چه خير و چه شر ، چه طاعت و چه معصيت ، چه فرزندي که قرار است متولد شود يا اجلي که بناست فرا رسد و يا رزقي که قرار است ( تنگ يا وسيع ) برسد ، پس آن چه در اين شب مقدر شود ، و قضايش رانده شود، قضايي است حتمي، ولي در عين حال مشيت خداي تعالي در آن ها محفوظ است.
حمران مي گويد : پرسيدم منظور خداي تعالي از اين که فرمود شب قدر بهتر است از هزار ماه چيست ؟ فرمود: عمل صالح از نماز و زکات و انواع خيرات در آن شب بهتر است از همان اعمال در هزار ماهي که در آن شب قدر نباشد و اگر خداي تعالي جزاي اعمال خير مؤمنان را مضاعف نمي کرد ، مؤمنان به جايي نمي رسيدند ، ولي خدا پاداش حسنات آن ها را چندين برابر مي کند .
اعمال شب قدر؛دستوراتي براي آمرزش
اعمال شب هاى قدرکه درحقيقت دستوراتي براي آمرزش وتقرب به خداست ، بر دو نوع است: يکى اعمالى که در هر سه شب بايد انجام داد و ديگري، اعمالى که مخصوص به هر يک از شب هاى قدر است.
اعمال مشترک شب هاي قدر عبارت است از:
1-غسل کردن؛علاّمه مجلسى دراين باره مي نويسد:بهتر است غسل اين شب ها در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد.
2-به جاي آوردن دو رکعت نماز به اين نحوکه در هر رکعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحيد» بخواندو پس از انجام نماز ،70مرتبه بگويد، «استغفر ا... و اتوب اليه» از پيامبر اکرم(ص) نقل شده است که هرکس اين نمازرابخواند از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد.
3-قرآن مجيد را باز کند و در برابر خود بگيرد و بگويد:«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ؛خدايا از تو درخواست مى کنم به حق کتاب نازل شده ات،و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگ ترت و نام هاى نيکوترت و آنچه بيم انگيز است و اميدبخش،اين که مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى.»سپس هر حاجت که دارد بخواهد .
قرآن به سرگرفتن
4- قرآن کريم را بر سر بگذارد و بگويد :«اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ ؛خدايا به حق اين قرآن،و به حق کسى که آن را بر او فرستادى،و به حق هر مؤمنى که او را در قرآن ستودى،و به حق خود بر آنان،پس احدى شناساتر از تو به حق تو نيست».
سپس ده مرتبه بگويد:بِکَ يَا اللهُ ؛به ذاتت اى خدا،و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ(ص) ؛به حق محمّد(ص)،و ده مرتبه ؛بِعَلِيٍّ(ع) ؛به حق على(ع) ،و ده مرتبه بِفَاطِمَةَ (س)؛به حق فاطمه(س)،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ(ع) ؛به حق حسن(ع)،و ده مرتبه بِالْحُسَيْنِ (ع)؛به حق حسين(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (ع)؛به حق على بن الحسين(ع)و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق محمّد بن على(ع)،و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)؛به حق جعفر بن محمّد(ع)،و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع)؛به حق موسى بن جعفر(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى (ع)؛به حق على بن موسى(ع)،و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق محمد بن على(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)؛به حق على بن محمّد(ع)،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق حسن بن على(ع) و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ (عج)؛به حق حجّت(عج). پس هر حاجتى که دارد از خدا بخواهد.
5-حضرت سيد الشهّدا (ع) را زيارت کند.در روايت آمده است: هنگامى که شب قدر مى شود،منادى از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر مى دهد که خدا هرکه را به زيارت حرم مطهرامام حسين (ع) آمده آمرزيد.
6-احيا وشب زنده داري ؛روايت شده است هرکه شب قدر را احيا بدارد،گناهانش آمرزيده مى شود،هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگينى کوه ها و پيمانه درياها باشد.
7-صد رکعت نماز به جا آورد،که فضيلت بسيار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره«حمد»،ده مرتبه«توحيد»بخواند.
8-اين دعا را بخواند،اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِي نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوء...که درمفاتيح آمده است .
علاّمه مجلسى (ره) درباره اعمال شب قدر نوشته است که بهترين اعمال در اين شب ها طلب آمرزش و دعا از براى مطالب دنيا و آخرت خود و پدر و مادر و خويشان خود و برادران مؤ من است و اَذْکار ، صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع). و در بعضى از روايات وارد شده است که دعاي جوشن کبير را در اين سه شب بخوانند، هم چنين روايت شده است که يکي ازاصحاب از حضرت رسول (ص) سوال کرد: اگر شب قدر را درک کند چه چيزرا از خداوند درخواست کند؟ حضرت فرمود: عافيت را. آن چه اشاره شد اعمال مشترک شب هاي قدربود اما براي هريک ازشب هاي قدراعمال اختصاصي هم روايت شده که درکتاب مفاتيح آمده است.
برپايه همين هدفمندي وتقدير واختياراست که انسان مکلف به انجام تکاليف مي شود و تعالي وسعادت دنيوي واخروي اودرچارچوب اين تکاليف (يا همان صراط مستقيم)رقم مي خورد که ازاين برنامه وروند درآموزه هاي اسلامي وقرآني به «هدايت» تعبيرمي شود .
بنابراين برنامه الهي واختيارواراده انسان دو عنصري است که در مجموع سرنوشت اورا رقم مي زنند .به بيان ديگر، برپايه باورهاي اسلامي، سرنوشت انسان وجامعه درپرتو نگرش « عبد –ربّ» مشخص مي شود ونه انسان به تنهايي .درچنين هندسه اعتقادي است که بحث «تقدير » مطرح مي شود ومعنا پيدا مي کند.
نسبت تقديربا ليلة القدر
سوالي که دراين جا مطرح مي شود اين است که نسبت تقدير با ليلة القدر چيست؟
درپاسخ بايد گفت که مراد از« قدر» تقدير و اندازه گيري است و شب قدر شب اندازه گيري است به اين معنا که خداوند متعال در اين شب رويدادهاي يک سال آينده ( از آن شب تا شب قدر سال آينده) را تقدير مي کند و زندگي ، مرگ ، رزق ، سعادت ، شقاوت و اموري ديگر از اين قبيل را مقدر مي کند . آيه شريفه سوره دخان که شب قدر را توصيف مي کند ، بر اين معنا دلالت دارد :« فيها يفرق کل امر حکيم *امرا من عندنا انا کنا مرسلين *رحمة من ربک؛در آن [شب] هر [گونه] کارى [به نحوى] استوار فيصله مى يابد (۴)[اين] کارى است [که] از جانب ما [صورت مى گيرد] ما فرستنده [پيامبران] بوديم (۵)[و اين] رحمتى از پروردگار توست (۶)».
«فرق »درآيه شريفه به معناي جدا سازي و مشخص کردن دو چيز از يکديگر است و فرق هر امر حکيم جز اين معنا ندارد که آن امر و آن واقعه اي را که بايد رخ دهد با تقدير و اندازه گيري مشخص مي کنند .اين تقدير بانزول فرشتگان وروح به زمين و ورودشان بروليّ دوران، امام زمان (عج)انجام مي شود.
چرا شبي به عنوان شب قدر تعيين شده است ؟
سوال ديگري که ممکن است مطرح شود آن است که چه ضرورتي براي تعيين يک شب به عنوان شب قدر بوده وفلسفه ايجاد اين شب چيست؟ درپاسخ مي توان گفت ؛ اگردرمنظومه انديشه ومعارف اسلامي از مسئله اي به نام « ليلة القدر» سخن به ميان آمده، به دليل آن است که خداوند با رحمت واسعه وفضل ولطف بيکرانش مي خواهد درزماني که مقدرات يک ساله انسان ها رقم مي خورد، فرصتي استثنايي به نام «شب قدر» دراختيار اوقرار دهد؛ شبي که عبادت درآن برترازهزارماه (83سال) است تا انسان بتواند درمدت زماني کوتاه کاستي ها وغفلت ها را جبران کند وره صد ساله رايک شبه بپيمايد وفرصت مجددي براي نوشدن پيدا کند. جمله «رحمة من ربک »(دخان/6) گوياي اين جعل وتشريع است.
علت نزول قرآن کريم درشب قدر
برپايه آنچه اشاره شد، مي توان دريافت که چرا قرآن درشب قدر نازل شده است («إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ؛ ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم.»سوره قدر/1).زيرا قرآن حامل برنامه الهي براي حيات متعالي بشروهدايت اوبه سرنوشتي مطلوب وسعادتمندانه است وچون درشب قدر مقدرات انسان ها تقدير مي شود ،بالطبع نزول منشور سرنوشت ساز الهي(قرآن) هم با اين شب تناسب پيدا مي کند.
جمله « رَحمَةً مِن رَبّک » (سوره دخان /6)درحقيقت علت اصلي نزول قرآن درشب قدر را بيان مي کند و مي فرمايد: «همه اين ها به خاطر رحمتي است از سوي پروردگارت» زيرا رحمت بيکران و ربوبيت او ايجاب مي کند که بندگان را به حال خود رها نکند و برنامه و راهنما براي تعالي و تکامل آنان بفرستد. تفسيرنمونه با اشاره به اين مطلب مي نويسد:از اين جا ارتباط شب قدر که شب تقدير است، با قرآن روشن مي شود زيرا سرنوشت انسان ها با محتواي اين کتاب آسماني پيوند دارد و حيات مادي و معنوي جامعه وابسته به آن است. (نمونه ج 21/156)
منظور از برتري شب قدر بر هزارماه
شب قدراز ويژگي هاي منحصر به فردي برخوردار است که يکي از آن ها برتربودن شب قدر از هزارماه است(«ليلة القدرخيرمن الف شهر؛ شب قدر بهتر از هزار ماه است. »سوره قدر/4).
حال سوالي که دراين جا مطرح مي شود آن است که اين برتري از چه نظراست؟ درجواب بايد گفت ؛ آن گونه که مفسران تفسير کرده اند، برتر بودن شب قدراز هزارماه از حيث فضيلت عبادت است و معنا و مفهوم متناسب با هدف متعالي قرآن هم همين معناست، چون همه عنايت قرآن به اين است که مردم را به خدا نزديک و به وسيله عبادت زنده کند ، و زنده داري آن شب همراه با عبادت از عبادت هزار ماه برتر است .
ممکن است همين معنا از آيه 3سوره دخان نيز استفاده شود ، چون خداوند در آن آيه، شب قدر را پر برکت مي خواندو مي فرمايد :« انا انزلناه في ليلة مبارکه ؛ ما قرآن را در شبي پربرکت نازل کرديم.».
در کتاب کافي روايت شده است که از امام محمد باقر (ع) از معناي آيه «انا انزلناه في ليلة مبارکه» سؤال شد ، حضرت فرمود: بله شب قدر که همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش تجديد مي شود ،شبي است که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبي است که خداي تعالي در باره اش فرموده است: «فيها يفرق کل امر حکيم.» آن گاه فرمود : در آن شب هر حادثه اي که بايد در طول آن سال واقع شود تقدير مي شود ، چه خير و چه شر ، چه طاعت و چه معصيت ، چه فرزندي که قرار است متولد شود يا اجلي که بناست فرا رسد و يا رزقي که قرار است ( تنگ يا وسيع ) برسد ، پس آن چه در اين شب مقدر شود ، و قضايش رانده شود، قضايي است حتمي، ولي در عين حال مشيت خداي تعالي در آن ها محفوظ است.
حمران مي گويد : پرسيدم منظور خداي تعالي از اين که فرمود شب قدر بهتر است از هزار ماه چيست ؟ فرمود: عمل صالح از نماز و زکات و انواع خيرات در آن شب بهتر است از همان اعمال در هزار ماهي که در آن شب قدر نباشد و اگر خداي تعالي جزاي اعمال خير مؤمنان را مضاعف نمي کرد ، مؤمنان به جايي نمي رسيدند ، ولي خدا پاداش حسنات آن ها را چندين برابر مي کند .
اعمال شب قدر؛دستوراتي براي آمرزش
اعمال شب هاى قدرکه درحقيقت دستوراتي براي آمرزش وتقرب به خداست ، بر دو نوع است: يکى اعمالى که در هر سه شب بايد انجام داد و ديگري، اعمالى که مخصوص به هر يک از شب هاى قدر است.
اعمال مشترک شب هاي قدر عبارت است از:
1-غسل کردن؛علاّمه مجلسى دراين باره مي نويسد:بهتر است غسل اين شب ها در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد.
2-به جاي آوردن دو رکعت نماز به اين نحوکه در هر رکعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحيد» بخواندو پس از انجام نماز ،70مرتبه بگويد، «استغفر ا... و اتوب اليه» از پيامبر اکرم(ص) نقل شده است که هرکس اين نمازرابخواند از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد.
3-قرآن مجيد را باز کند و در برابر خود بگيرد و بگويد:«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ؛خدايا از تو درخواست مى کنم به حق کتاب نازل شده ات،و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگ ترت و نام هاى نيکوترت و آنچه بيم انگيز است و اميدبخش،اين که مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى.»سپس هر حاجت که دارد بخواهد .
قرآن به سرگرفتن
4- قرآن کريم را بر سر بگذارد و بگويد :«اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ ؛خدايا به حق اين قرآن،و به حق کسى که آن را بر او فرستادى،و به حق هر مؤمنى که او را در قرآن ستودى،و به حق خود بر آنان،پس احدى شناساتر از تو به حق تو نيست».
سپس ده مرتبه بگويد:بِکَ يَا اللهُ ؛به ذاتت اى خدا،و ده مرتبه بِمُحَمَّدٍ(ص) ؛به حق محمّد(ص)،و ده مرتبه ؛بِعَلِيٍّ(ع) ؛به حق على(ع) ،و ده مرتبه بِفَاطِمَةَ (س)؛به حق فاطمه(س)،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ(ع) ؛به حق حسن(ع)،و ده مرتبه بِالْحُسَيْنِ (ع)؛به حق حسين(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (ع)؛به حق على بن الحسين(ع)و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق محمّد بن على(ع)،و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)؛به حق جعفر بن محمّد(ع)،و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (ع)؛به حق موسى بن جعفر(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى (ع)؛به حق على بن موسى(ع)،و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق محمد بن على(ع)،و ده مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع)؛به حق على بن محمّد(ع)،و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)؛به حق حسن بن على(ع) و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ (عج)؛به حق حجّت(عج). پس هر حاجتى که دارد از خدا بخواهد.
5-حضرت سيد الشهّدا (ع) را زيارت کند.در روايت آمده است: هنگامى که شب قدر مى شود،منادى از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر مى دهد که خدا هرکه را به زيارت حرم مطهرامام حسين (ع) آمده آمرزيد.
6-احيا وشب زنده داري ؛روايت شده است هرکه شب قدر را احيا بدارد،گناهانش آمرزيده مى شود،هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگينى کوه ها و پيمانه درياها باشد.
7-صد رکعت نماز به جا آورد،که فضيلت بسيار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره«حمد»،ده مرتبه«توحيد»بخواند.
8-اين دعا را بخواند،اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِي نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَا سُوء...که درمفاتيح آمده است .
علاّمه مجلسى (ره) درباره اعمال شب قدر نوشته است که بهترين اعمال در اين شب ها طلب آمرزش و دعا از براى مطالب دنيا و آخرت خود و پدر و مادر و خويشان خود و برادران مؤ من است و اَذْکار ، صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع). و در بعضى از روايات وارد شده است که دعاي جوشن کبير را در اين سه شب بخوانند، هم چنين روايت شده است که يکي ازاصحاب از حضرت رسول (ص) سوال کرد: اگر شب قدر را درک کند چه چيزرا از خداوند درخواست کند؟ حضرت فرمود: عافيت را. آن چه اشاره شد اعمال مشترک شب هاي قدربود اما براي هريک ازشب هاي قدراعمال اختصاصي هم روايت شده که درکتاب مفاتيح آمده است.
