نقش زنان در نهضت عاشورا؛
خدایا این قربانی را از خاندان محمد قبول کن
حضرت زینب(س) در قتلگاه جنازه برادر را برداشته و می‌گوید: اللهم تقبل هذا القربان من آل محمد (ص): خدایا این قربانی را از خاندان محمد قبول كن.
به گزارش خبرنگار خیمه گاه باشگاه خبرنگاران؛ حضرت زینب در قتلگاه جنازه برادر را برداشته و می‌گوید : اللهم تقبل هذا القربان من آل محمد (ص): خدایا این قربانی را از خاندان محمد قبول كن.
الف. تشویق مردان به جهاد:
بدون تردید زنان نقش غیر قابل انگاری در حضور مردان در كربلا و میدان مبارزه و جان نثاری آنان داشته اند. حتی حضور برخی از مردان را باید مرهون فداكاری و تشویق زنان دانست. چنان كه در مورد زهیر بن قین آمده است كه وی از مكه با فاصله ای معین از امام (ع) حركت می كرد و به كاروان نزدیك نمی شد. در یكی از منازل، فرستاده امام (ع) مردد بود تا این كه همسرش متوجه تردید او شد و به او گفت: سبحان الله! پسر رسول خدا (ص) تو را خواسته ، تو اجابت نمی كنی! سرانجام با تشویق این زن، زهیر نزد امام (ع) رفت و لحظاتی بعد با چهره ای شاداب برگشته با خانواده اش وداع كرد و به كاروان حسین (ع) پیوست و نامش برای همیشه در تاریخ ماندگار شد.
یكی از زنان همسر عبدالله بن عمیر كلبی است كه چون از تصمیم شوهرش مبنی بر پیوستن امام (ع) آگاه شد. گفت: كار به جایی رسید كه خداوند می خواهد تو را به كامل ترین اهدافت برساند، چنان كن و مرا نیز با خود ببر.
دیگر اقدام زنان، آن بود كه وقتی یاران غیر بنی هاشم از نگرانی زینب كبری نسبت به تنها گذاشتن برادرش آگاه شدند، برای اطمینان دادن به بانوان اهل بیت (ع) كنار خیمه شان آمده قسم یاد كردن كه تا اخرین نفس، از حسین (ع) و اهل بیتش دفاع كنند و بانوان اهل بیت نیز برای قدردانی و تشویق آن ها به دستور امام حسین (ع) از خیمه ها بیرون آمده اصحاب را به نصرت حسین تحریض كردند.
و فرمودند: ای مردان پاك طینت از حرم فاطمه (س) دفاع كنید. صبر و استقامت زنان كاروان حسینی در فراق عزیزان نیز یك از عوامل تشویق مبارزان بود.
ب. دلداری و تقویت روحی (صبر و استقامت)
زنان از روحیه لطیف برخوردارند و مسائل عاطفی، خصوصاً جریانی مانند واقعه عاشورا ، برایشان تحمل ناپذیر است. اما زنان حاضر در كربلا با وجود شهادت نزدیكان خویش ، نه تنها خود پایدار و استوار مانده اند ، بلكه دیگران را نیز در این راه دلداری داده اند.
همسر عبدالله بن عمیر هنگامی كه شوهرش داد در حال جان دادن دید، به بالینش آمد و در حالی كه خاك و خون از سر و رویش پاك می كرد، او را به بهشت ، بشارت می داد.
زینب كبری (س) ، هنگامی از شهادت علی اكبر با خبر شد، در حالی كه صدا می زد: «وا حبیباه، وابن اخیاه، وا علیاه: ای محبوب دلم، ای پسر برادرم، ای علی جان! برای دلداری حسین به استقبال او شتافت.
همین زینب هنگامی كه اسرا را از كنار بدن های مطهر شهدا عبور دادند ، امام سجاد (ع) با دیدن این منظره دلخراش و رها كردن بدن ها در بیابان، بسیار منقلب شده بود، نزد او آمد و صدا زد:
این چه حالت است كه در تو می بینم ای یادگار جد و پدر و برادران، به خدا قسم كه این عهدی از طرف خدا به جد و پدرت بود.
ام عمرو بن جناده پس از شهادت شوهر، فرزندش را روانه میدان می كند و پس از شهادت فرزندش ، سر او را بغل كرده مایه افتخار و روشنی چشم خود می داند و سر فرزند را به سوی دشمنان پرتاب می كند. ام وهب نصرانی نیز چنین می كند.
حضرت زینب در قتلگاه جنازه برادر را برداشته و می گوید : اللهم تقبل هذا القربان من آل محمد (ص): خدایا این قربانی را از خاندان محمد قبول كن.
اوست كه مقابل ابن زیاد می ایستد و در جوابش كه می پرسد كار خدا را با برادر و اهل بیتت چگونه دیدی؟می فرماید: جز زیبایی چیزی ندیدم.
ج. جهادگری و رزمندگی:
جهادگری زنان در نهضت كربلا از همان روز واقعه تا هنگام بازگشت اسرای اهل بیت (ع) به مدینه قابل توجه است.
در روز عاشورا زنانی بودند كه همانند مردان وارد صحنه كارزار شدندكه از جمله آنها همسر عبدالله بن عمیر كلبی اشاره كرد . او عمود خیمه را برداشت و در مبارزه با كوفیان ،روانه میدان شد ولی امام حسین (ع) از عبدالله خواست كه او را برگرداند.
مصداق كامل جهاد را باید در وجود بانوانی همانند زینب كبری (س) و ام كلثوم و فاطمه و رباب ملاحظه كرد،آن ها در اسارت و در شرایط بسیار سخت و طاقت فرسا، آل ابی سفیان و آل زیاد را رسوا كردند.
چه جهادی بالاتر از اقدامات و سخنان حضرت زینب (س) در برابر ابن زیاد.
د. دفاع از امامت و خاندان پیامبر (ص) :
از كلمات و اقدامات زنان حاضر در كربلا، می توان میزان همت آنان را در دفاع از امامت دیافت. همسر جناده بن كعب انصار پس از شهادت شوهر، فرزندش را روانه می كند و پس از او خود نیز، در حالی كه این ابیات را می خواند راهی میدان می شود .
انا عجوز سیدی ضعیفه خالیــــه بالیــــه نحیــفه
اضربكم مضربه عفیفــه دون بیــنی فاطمه الشریفــه
من پیری ناتوان و شكسته حالم، اما با ضربت خشن و سخت شما را می كوبم تا از حریم فرزند فاطمه حمایت كنم. زهیر تا آنجا پیش می رود (با تشویق همسرش) كه می گوید : به خدا قسم دوست دارم هزار بار كشته شوم كه شاید بدین وسیله خداوند جان تو و اهل بیتت را نجات دهد.
هنگامی كه زینب سرها را در شام در مقابل یزید دید با صدایی بلند و محزون گفت:
ای فرزند مكه و منی ای پسر فاطمه زهرا (س) سرور زنان عالم و ای پسر دختر پیامبر(ص).
او با این سخنان به معرفی امام پرداخت و مردم شام را كه می پنداشتند این ها اسیر خارجی اند را آگاه كرد.
هـ. پرستاری :
از دیگر وظایف بانوان ، پرستاری از بیماران و مجروحان و اطفال بود. قبل از واقعه، مراقبت از بیماران كاروان را بر عهده داشتند. چنان كه در شب عاشورا زینب مشغول پرستاری از امام زین العابدین (ع) بود و در بحبوحه نبرد آنان به مداوا و مراقبت مجروحان پرداختند . حتی امام حسین (ع) خود نیز پیش از وداع آخر برای مداوای جراحاتی كه در میدان بر آن حضرت وارد شده بود ، به خیمه ها آمد.
بعد از شهادت امام حسین (ع) و در زمان اسارت نیز، علیرغم تألم های شدید روحی، نگهداری اطفال را بر عهده داشتند. هنگامی كه خیمه ها را آتش زدند و زنان و كودكان فرار كردند، حضرت زینب (س) برای نجات امام سجاد (ع) به خیمه آتش گرفته رفت.
فاطمه دختر امام حسین (ع) می گوید: وقتی كه با ضربه نیزه یكی از دشمنان بی هوش شدم، وقتی به هوش آمدم سرم را در دامان عمه ام زینب دیدم كه بر بالای سرم می گریست و از من مراقبت می كرد.
امام سجاد (ع) می فرمایند: حضرت زینب با آن همه رنج و تاب از كربلا تا شام به پرستاری عیال ، تحمل زاری اطفال و تفقه احوال جمعی پریشان روزگار پرداخت وی از شدت خستگی گاه از پای در می آمد و چنان كه در یكی از منازل نشسته به نماز شب مشغول می شد. سبب را جویا شدم . گفت :سه شب است كه غذای خود را به اطفال خردسال داده ام و امشب از شدت گرسنگی قدرت به پای ایستادن ندارم.
و. پیام رسانی:
مهم ترین و مشكل ترین وظیفه پس از شهادت امام حسین(ع) كه بر عهده بانوان قرار گرفت پیام رسانی شهدا و هدف قیام امام حسین (ع) به گوش مردم آن زمان و زمان بعد بود. آنها از نخستین لحظه بعد از شهادت امام تا زمانیكه به مدینه بازگشتند. از هر فرصتی برای دای تكلیف بهره جسته و پیام عاشورا را به گوش مخاطبان و دیگران رساندند.
تمامی سخنان زینب (س) حساب شده دقیق بود. او پس از حمد و ستایش خداوند می گوید: و صلواته علی ابی طالب محمد رسول الله (ص) . درود خدا بر پدرم محمد پیامبر خدا و با این كلمات به این نكته اشاره می كند كه این مدعیان مسلمانی ، فرزندان صاحب شریعت را كشته و اسیر كرده اند.
فاطمه دختر امام حسین (ع) نیز در كوفه به خطبه خواندن پرداخت و بعد از حمد و ستایش خدا و شهادت به یگانگی وی و رسالت پیامبر به قتل عام فرزندان او در كنار فرات اشاره كرد.
فرزندان او در كنار شط فرات بی هیچ گناه و تقصیری سر بریدند و كوفیان را اهل مكر و نیرنگ خطاب می كند.
حضرت زینب در مقابل ابن مرجانه برخواست و خطاب می كند: مگر خدایی كه ما را به پیامبرش گرامی داشت و از هر پلیدی دور گردانید. فاسق كسی است كه رسوا شد و دروغ گو شخصی بدكار است كه ما نیستیم، ای پسر مرجانه!
در مجلس یزید، رباب همسر امام حسین برخاست و سر مطهر امام را در آغوش گرفت و بوسید و اشعاری بدین مضمون خواند:
وا حسینا! من حسین را فراموش نخواهم كرد كه دشمنان ، نیزه ها بر بدنش زدند و با از نیرنگ كردند و جنازه اش را در كربلا روی زمین گذاشتند و در آخر نیز اشاره به عطش امام حسین (ع) دارد.
رباب با این سخنان كوتاهش كه در صفحه های تاریخ ماندگار شد. به مردم دنیا در تمام دوران اعلام كرد كه امام را مظلومانه به شهادت رساندند.
ذكر این نكته لازم است كه تنها بانوان اهل بیت (ع) از كوفه به اسارت رفتند و زنان غیر هاشمی با شفاعت خاندان خود نزد عبیدالله ، در كوفه آزاد شدند.
در مجلس یزید نخستین كلام بانوان از آن فاطمه دختر امام حسین (ع) بود او بدون واهمه یزید را بدین گونه مورد خطاب قرار داد: ای یزید! آیا دختران رسول خدا (ص) اسیرند.
ختم كلام حضرت زینب نیز زیبا و پر معناست!
ستایش خدایی را كه در ابتدا سعادت و مغفرت و در انتها رحمت و شهادت را برای ما قرار داد.
با سخنان زینب (ع) غرور یزید شكست . او با عبارت دقیق خود ریشه خاندان وی را از زمان پیامبر و فتح مكه نشان داد و سرانجامش را در قیامت تبیین كرد و به او گفت : آن قدر پستی كه تو را شایسته سرزنش هم نمی دانم. بعد از این مجالس و سخنان بانوان اهل بیت و روشنگری امام سجاد (ع) مردم شام متوجه امور شدند. اما می بایست این كار در شام تكمیل شود لذا از یزید خواستند خانه ای برای اقامه عزای حسین (ع) در اختیار آن ها قرار دهد.
عزاداری مؤثرترین شیوه برای معرفی شهیدان و اسیران و بهترین راه مبارزه با حكومت یزید بود. زینب در مدینه نیز از ادامه نهضت حسین (ع) دست بر نداشت و پیوسته مردم را به قیام و انتقام از قاتلین حسین (ع) فراخواند.
انتهای پیام/ اس
الف. تشویق مردان به جهاد:
بدون تردید زنان نقش غیر قابل انگاری در حضور مردان در كربلا و میدان مبارزه و جان نثاری آنان داشته اند. حتی حضور برخی از مردان را باید مرهون فداكاری و تشویق زنان دانست. چنان كه در مورد زهیر بن قین آمده است كه وی از مكه با فاصله ای معین از امام (ع) حركت می كرد و به كاروان نزدیك نمی شد. در یكی از منازل، فرستاده امام (ع) مردد بود تا این كه همسرش متوجه تردید او شد و به او گفت: سبحان الله! پسر رسول خدا (ص) تو را خواسته ، تو اجابت نمی كنی! سرانجام با تشویق این زن، زهیر نزد امام (ع) رفت و لحظاتی بعد با چهره ای شاداب برگشته با خانواده اش وداع كرد و به كاروان حسین (ع) پیوست و نامش برای همیشه در تاریخ ماندگار شد.
یكی از زنان همسر عبدالله بن عمیر كلبی است كه چون از تصمیم شوهرش مبنی بر پیوستن امام (ع) آگاه شد. گفت: كار به جایی رسید كه خداوند می خواهد تو را به كامل ترین اهدافت برساند، چنان كن و مرا نیز با خود ببر.
دیگر اقدام زنان، آن بود كه وقتی یاران غیر بنی هاشم از نگرانی زینب كبری نسبت به تنها گذاشتن برادرش آگاه شدند، برای اطمینان دادن به بانوان اهل بیت (ع) كنار خیمه شان آمده قسم یاد كردن كه تا اخرین نفس، از حسین (ع) و اهل بیتش دفاع كنند و بانوان اهل بیت نیز برای قدردانی و تشویق آن ها به دستور امام حسین (ع) از خیمه ها بیرون آمده اصحاب را به نصرت حسین تحریض كردند.
و فرمودند: ای مردان پاك طینت از حرم فاطمه (س) دفاع كنید. صبر و استقامت زنان كاروان حسینی در فراق عزیزان نیز یك از عوامل تشویق مبارزان بود.
ب. دلداری و تقویت روحی (صبر و استقامت)
زنان از روحیه لطیف برخوردارند و مسائل عاطفی، خصوصاً جریانی مانند واقعه عاشورا ، برایشان تحمل ناپذیر است. اما زنان حاضر در كربلا با وجود شهادت نزدیكان خویش ، نه تنها خود پایدار و استوار مانده اند ، بلكه دیگران را نیز در این راه دلداری داده اند.
همسر عبدالله بن عمیر هنگامی كه شوهرش داد در حال جان دادن دید، به بالینش آمد و در حالی كه خاك و خون از سر و رویش پاك می كرد، او را به بهشت ، بشارت می داد.
زینب كبری (س) ، هنگامی از شهادت علی اكبر با خبر شد، در حالی كه صدا می زد: «وا حبیباه، وابن اخیاه، وا علیاه: ای محبوب دلم، ای پسر برادرم، ای علی جان! برای دلداری حسین به استقبال او شتافت.
همین زینب هنگامی كه اسرا را از كنار بدن های مطهر شهدا عبور دادند ، امام سجاد (ع) با دیدن این منظره دلخراش و رها كردن بدن ها در بیابان، بسیار منقلب شده بود، نزد او آمد و صدا زد:
این چه حالت است كه در تو می بینم ای یادگار جد و پدر و برادران، به خدا قسم كه این عهدی از طرف خدا به جد و پدرت بود.
ام عمرو بن جناده پس از شهادت شوهر، فرزندش را روانه میدان می كند و پس از شهادت فرزندش ، سر او را بغل كرده مایه افتخار و روشنی چشم خود می داند و سر فرزند را به سوی دشمنان پرتاب می كند. ام وهب نصرانی نیز چنین می كند.
حضرت زینب در قتلگاه جنازه برادر را برداشته و می گوید : اللهم تقبل هذا القربان من آل محمد (ص): خدایا این قربانی را از خاندان محمد قبول كن.
اوست كه مقابل ابن زیاد می ایستد و در جوابش كه می پرسد كار خدا را با برادر و اهل بیتت چگونه دیدی؟می فرماید: جز زیبایی چیزی ندیدم.
ج. جهادگری و رزمندگی:
جهادگری زنان در نهضت كربلا از همان روز واقعه تا هنگام بازگشت اسرای اهل بیت (ع) به مدینه قابل توجه است.
در روز عاشورا زنانی بودند كه همانند مردان وارد صحنه كارزار شدندكه از جمله آنها همسر عبدالله بن عمیر كلبی اشاره كرد . او عمود خیمه را برداشت و در مبارزه با كوفیان ،روانه میدان شد ولی امام حسین (ع) از عبدالله خواست كه او را برگرداند.
مصداق كامل جهاد را باید در وجود بانوانی همانند زینب كبری (س) و ام كلثوم و فاطمه و رباب ملاحظه كرد،آن ها در اسارت و در شرایط بسیار سخت و طاقت فرسا، آل ابی سفیان و آل زیاد را رسوا كردند.
چه جهادی بالاتر از اقدامات و سخنان حضرت زینب (س) در برابر ابن زیاد.
د. دفاع از امامت و خاندان پیامبر (ص) :
از كلمات و اقدامات زنان حاضر در كربلا، می توان میزان همت آنان را در دفاع از امامت دیافت. همسر جناده بن كعب انصار پس از شهادت شوهر، فرزندش را روانه می كند و پس از او خود نیز، در حالی كه این ابیات را می خواند راهی میدان می شود .
انا عجوز سیدی ضعیفه خالیــــه بالیــــه نحیــفه
اضربكم مضربه عفیفــه دون بیــنی فاطمه الشریفــه
من پیری ناتوان و شكسته حالم، اما با ضربت خشن و سخت شما را می كوبم تا از حریم فرزند فاطمه حمایت كنم. زهیر تا آنجا پیش می رود (با تشویق همسرش) كه می گوید : به خدا قسم دوست دارم هزار بار كشته شوم كه شاید بدین وسیله خداوند جان تو و اهل بیتت را نجات دهد.
هنگامی كه زینب سرها را در شام در مقابل یزید دید با صدایی بلند و محزون گفت:
ای فرزند مكه و منی ای پسر فاطمه زهرا (س) سرور زنان عالم و ای پسر دختر پیامبر(ص).
او با این سخنان به معرفی امام پرداخت و مردم شام را كه می پنداشتند این ها اسیر خارجی اند را آگاه كرد.
هـ. پرستاری :
از دیگر وظایف بانوان ، پرستاری از بیماران و مجروحان و اطفال بود. قبل از واقعه، مراقبت از بیماران كاروان را بر عهده داشتند. چنان كه در شب عاشورا زینب مشغول پرستاری از امام زین العابدین (ع) بود و در بحبوحه نبرد آنان به مداوا و مراقبت مجروحان پرداختند . حتی امام حسین (ع) خود نیز پیش از وداع آخر برای مداوای جراحاتی كه در میدان بر آن حضرت وارد شده بود ، به خیمه ها آمد.
بعد از شهادت امام حسین (ع) و در زمان اسارت نیز، علیرغم تألم های شدید روحی، نگهداری اطفال را بر عهده داشتند. هنگامی كه خیمه ها را آتش زدند و زنان و كودكان فرار كردند، حضرت زینب (س) برای نجات امام سجاد (ع) به خیمه آتش گرفته رفت.
فاطمه دختر امام حسین (ع) می گوید: وقتی كه با ضربه نیزه یكی از دشمنان بی هوش شدم، وقتی به هوش آمدم سرم را در دامان عمه ام زینب دیدم كه بر بالای سرم می گریست و از من مراقبت می كرد.
امام سجاد (ع) می فرمایند: حضرت زینب با آن همه رنج و تاب از كربلا تا شام به پرستاری عیال ، تحمل زاری اطفال و تفقه احوال جمعی پریشان روزگار پرداخت وی از شدت خستگی گاه از پای در می آمد و چنان كه در یكی از منازل نشسته به نماز شب مشغول می شد. سبب را جویا شدم . گفت :سه شب است كه غذای خود را به اطفال خردسال داده ام و امشب از شدت گرسنگی قدرت به پای ایستادن ندارم.
و. پیام رسانی:
مهم ترین و مشكل ترین وظیفه پس از شهادت امام حسین(ع) كه بر عهده بانوان قرار گرفت پیام رسانی شهدا و هدف قیام امام حسین (ع) به گوش مردم آن زمان و زمان بعد بود. آنها از نخستین لحظه بعد از شهادت امام تا زمانیكه به مدینه بازگشتند. از هر فرصتی برای دای تكلیف بهره جسته و پیام عاشورا را به گوش مخاطبان و دیگران رساندند.
تمامی سخنان زینب (س) حساب شده دقیق بود. او پس از حمد و ستایش خداوند می گوید: و صلواته علی ابی طالب محمد رسول الله (ص) . درود خدا بر پدرم محمد پیامبر خدا و با این كلمات به این نكته اشاره می كند كه این مدعیان مسلمانی ، فرزندان صاحب شریعت را كشته و اسیر كرده اند.
فاطمه دختر امام حسین (ع) نیز در كوفه به خطبه خواندن پرداخت و بعد از حمد و ستایش خدا و شهادت به یگانگی وی و رسالت پیامبر به قتل عام فرزندان او در كنار فرات اشاره كرد.
فرزندان او در كنار شط فرات بی هیچ گناه و تقصیری سر بریدند و كوفیان را اهل مكر و نیرنگ خطاب می كند.
حضرت زینب در مقابل ابن مرجانه برخواست و خطاب می كند: مگر خدایی كه ما را به پیامبرش گرامی داشت و از هر پلیدی دور گردانید. فاسق كسی است كه رسوا شد و دروغ گو شخصی بدكار است كه ما نیستیم، ای پسر مرجانه!
در مجلس یزید، رباب همسر امام حسین برخاست و سر مطهر امام را در آغوش گرفت و بوسید و اشعاری بدین مضمون خواند:
وا حسینا! من حسین را فراموش نخواهم كرد كه دشمنان ، نیزه ها بر بدنش زدند و با از نیرنگ كردند و جنازه اش را در كربلا روی زمین گذاشتند و در آخر نیز اشاره به عطش امام حسین (ع) دارد.
رباب با این سخنان كوتاهش كه در صفحه های تاریخ ماندگار شد. به مردم دنیا در تمام دوران اعلام كرد كه امام را مظلومانه به شهادت رساندند.
ذكر این نكته لازم است كه تنها بانوان اهل بیت (ع) از كوفه به اسارت رفتند و زنان غیر هاشمی با شفاعت خاندان خود نزد عبیدالله ، در كوفه آزاد شدند.
در مجلس یزید نخستین كلام بانوان از آن فاطمه دختر امام حسین (ع) بود او بدون واهمه یزید را بدین گونه مورد خطاب قرار داد: ای یزید! آیا دختران رسول خدا (ص) اسیرند.
ختم كلام حضرت زینب نیز زیبا و پر معناست!
ستایش خدایی را كه در ابتدا سعادت و مغفرت و در انتها رحمت و شهادت را برای ما قرار داد.
با سخنان زینب (ع) غرور یزید شكست . او با عبارت دقیق خود ریشه خاندان وی را از زمان پیامبر و فتح مكه نشان داد و سرانجامش را در قیامت تبیین كرد و به او گفت : آن قدر پستی كه تو را شایسته سرزنش هم نمی دانم. بعد از این مجالس و سخنان بانوان اهل بیت و روشنگری امام سجاد (ع) مردم شام متوجه امور شدند. اما می بایست این كار در شام تكمیل شود لذا از یزید خواستند خانه ای برای اقامه عزای حسین (ع) در اختیار آن ها قرار دهد.
عزاداری مؤثرترین شیوه برای معرفی شهیدان و اسیران و بهترین راه مبارزه با حكومت یزید بود. زینب در مدینه نیز از ادامه نهضت حسین (ع) دست بر نداشت و پیوسته مردم را به قیام و انتقام از قاتلین حسین (ع) فراخواند.
انتهای پیام/ اس
