نگاهی کوتاه به زندگی يک مردِ بزرگ

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، پروفسور محمود حسابي در چهارم اسفند 1281 در تهران متولد شد. البته در برخي منابع روز تولدش سوم و پنجم اسفند هم قيد شده است. در پنج سالگي همراه با خانواده  عازم بيروت شد. پدرش معز السلطنه، کنسول ايران در سرزمين شامات بود اما پس از مدت کوتاهي، خانواده  اش را براي هميشه ترک کرد.

 بدين ترتيب محمود حسابي به همراه مادر و برادرش، غريب و آواره و تنها، در منزل نگهبان سفارتخانه ايران در بيروت، به سختي روزگار مي  گذراند. اما به واسطه دلسوزي و پيگيريِ مادرش، در اين دوران سخت، از رشد و يادگيري غافل نشد و تحصيلات متوسطه را در يک کالج آمريکايي و تحصيلات عاليه را در رشته ادبيات دانشگاه بيروت گذراند.

پس از آن به تحصيل در رشته راه و ساختمان، سپس معدن و بعد رياضيات و ستاره شناسي پرداخت و در همه اين رشته  ها موفق به اخذ مدرک شد. وي ضمن تحصيل، در يک دفترخانه اسناد رسمي در بيروت، يک آزمايشگاه بيولوژي در لبنان، يک بيمارستان و سپس راه آهن برقيِ فرانسه، به کار و کسب درآمد مشغول بود.

ورود به دنياي فيزيک

محمود حسابي که همچنان از هيچ کدام از علوم و موقعيت هاي کاري که طي سال ها آموخته و تجربه کرده بود، رضايت خاطر نداشت، با راهنمايي استادش، سراغِ يک فيزيکدانِ مشهور رفت و پس از پذيرفته شدن در آزمون اوليه، قدم به دنياي شيرين و پيچيده فيزيک گذاشت و طي يک تلاشِ شبانه روزيِ سه ساله، موفق به اخذ دکتراي فيزيک از دانشگاه سوربن فرانسه شد و چنان پيشرفت کرد که، موفق به ملاقات اينشتين و ارائه نظريه «بي نهايت بودن ذرات» و کسب نشانِ علمي دانشگاه فرانسه گشت.

بازگشت و خدمت صادقانه به وطن

پروفسور حسابي، پس از سال ها پژوهش و تحقيقات و فعاليت هاي علمي، به فکر بازگشت و خدمت به وطن افتاد و قدم به خاک ايران گذاشت. او در ايران با تلاش و پشتکار فراوان، موفق به اقدامات چشمگير در مسير رشد و توسعه و آبادانيِ کشور شد. از جمله: تأسيس دارالمعلمين تهران، تأسيس دانشسراي عالي و تدريس دروس فيزيک و مکانيک، ايجاد اولين ايستگاه هواشناسي، تأسيس انجمن ژئوفيزيک ايران، برپايي اولين رصدخانه نوين، نقشه برداري و احداث راه آهن تهران، پايه گذاري مرکز تحقيقات اتمي، ساخت اولين راديو در کشور و نصب اولين دستگاه راديولوژي و...

ز گهواره تا گور!

پروفسور حسابي ضمن ارائه خدمات صادقانه به وطن از فعاليت هاي علمي مثل عضويت در کنگره رياضيات اسلو در نروژ، عضويت در کنفرانس علمي پرينستون، عضويت در انستيتو تحقيقات هسته  اي شيکاگو، عضويت در آکادمي علوم نيويورک، عضويت در کنفرانس اتمي ژنو، عضويت در انجمن فيزيک اروپا و... نيز غافل نبود. او به چهار زبانِ زنده دنيا مسلط بود و حدود ۲۵کتاب و مقاله و رساله از او به جا مانده است.

ايشان در صبح روز دوازدهم شهريور 71، پس از يک دوره طولاني بيماري درگذشت. هر چند گاهي توسط عده اي درباره توانمندي و خدمات پروفسور حسابي اغراق هاي زيادي شده، اما همه در اين ويژگي استاد هم عقيده هستند که ايشان به خاطر زندگي در فقر بهانه هاي متعددي براي پيشرفت نکردن و پس از آن فرصت هاي بسياري براي تحصيل و زندگي در خارج از کشور داشت، اما هميشه مسير خواستن و توانستن را ادامه داد و در بسياري عرصه ها مرد نخستين علم و حتي فرهنگ کشور شد و با آن جايگاه علمي، براي علمايي چون علامه جعفري و شهيد مطهري احترام خاصي قائل بود و همين روحيه تلاش، پشتکار، احساس مسئوليت و تواضع از او مردي بي بديل ساخت.