به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ تیم هارپر، مؤسس و مدير مؤسسة تحليلگري ساينتيفيكا در سايت اين مؤسسه در خصوص بازديدش از نمايشگاه فناوري نانو در ايران نوشت؛ ایران همواره منشاء تجلی شگفتیها بوده است، سرزمینی با فرهنگ و تاریخ کهن که اکنون در عرصه علوم و فناوری بسیار فعال است، بنابراين دعوت ستاد فناوری نانو ایران از من برای بازدید از نمایشگاه ایران نانو 2011 باعث مسرت من بود.
از آنجا که چند روز پیش از آن، از نمایشگاه تایوان نانو 2011 بازدید داشتم این دعوت فرصت خوبی براي مقایسه این دو رویداد فراهم كرد. همچنین از این طریق میتوانستم صحت این ادعا که ایران در حال تبدیل شدن به یک قدرت در عرصه جهانی فناوری نانو است را بررسی کنم.
مشخصهی منحصربهفرد فناوری نانوی ایرانی این است که بهخاطر تحریمهای بینالمللی مختلف طی 30 سال اخیر، این کشور جایی نیست که بتوان به سادگی یک دستگاه AFM و یا میکروسکوپ الکترونی را از فروشندههای امریکایی و یا ژاپنی خرید. به همین دلیل، بسیاری از تجهیزات آنها ساخت خودشان بود، از سیستمهای کندوپاش (sputterin g) گرفته تا دستگاههای آنالیز سطح و میکروسکوپهای نیروی اتمی.
با بررسی نتایج استفاده از این سیستمها میشد فهمید که این سیستمهای ساخت ایران، بالاتر از حد معمول کیفیت هستند. تفاوت اصلی آنها با مشابههای خارجیشان استفاده از صفحات نمایش و پتانسیومترهای قدیمیتری است که در سایر نقاط دنیا با کنترلهای دیجیتالی جایگزین شدهاند. آیا این تفاوت به طور مثال مانع از این می شود که یک AFM نتایج مطلوب ارائه دهد؟ پاسخ به احتمال زیاد منفی است. همچنین، مذاکرات مبسوطی پیرامون صادرات این ابزار سنجش بسیار ارزان قیمت به خارج از ایران در حال انجام بود. هر چند من گمان میکنم در آینده مباحث مربوط به مالکیت فکری به مسئلهای تبدیل شود.
بنابراین دانشمندان ایران راه خود را برای دور زدن تحریم فروش تجهیزات فناوری بالا به کشورشان پیدا کردهاند چرا که علم خیلی اوقات به مجهز بودن یک آزمایشگاه وابسته نیست بلکه به این بستگی دارد که در آن آزمایشگاه چه کاری انجام میشود.
برنامههای توسعه منابع انسانی در ایران نیز تحسین برانگیز بود. ایران کمبودی به لحاظ دانشگاهها نداشته و کشوری بزرگ با جمعیتی قابل توجه است. همچنین صحبتهایی از آمار حدود 800 فارغ التحصیل دکترادر سال در حوزه فناوری نانو در ایران شنیدم که در قیاس با سایر کشورها رقمی چشمگیر است.
بخش عمدهای از یکی از مراسمی که من در آن شرکت داشتم مربوط به اهدای جوایزی نقدی به تحقیقات دانشجویی و کسب و کارهای کوچک بود. این مباحث همواره محرک انگیزه هستند.
پیشرفتهای ایران به همین چند مورد ختم نمیشود. به راستی ایران چگونه به این موفقیت دست یافته است؟ این موفقیت مرهون ترکیبی از حمایتهای سیاسی و هماهنگی است (که باید به محققانی که این حمایتها را جذب کردهاند تبریک گفت). ستاد فناوری نانو به عنوان متولی این برنامه، متصدی سرپرستی و نظارت بر تحقق اهداف و برنامهها است. این سیاستگذاریها از مرتبط ساختن دانشآموزان با فناوری نانو تا تجاریسازی و توسعه بینالمللی فناوریها را شامل میشود و به جای اینکه سازمانهای همپوشان بر سر آن به جر و بحث بپردازند، دارای یک چشمانداز متمرکز و هماهنگ است؛ که به نظر میرسد همه ما میتوانیم چیزهایی از آن یاد بگیریم.
یکی دیگر از بخشهای تحسین برانگیز این برنامه، ایجاد مؤسسه خدمات فناوری تا بازار بود که به طور خاص بر تجاریسازی فناوریهای نانو متمرکز است و نشاندهنده هماهنگی دقیق است. در این مجموعه، متخصصانی گرد هم آمدهاند که خدمات آنها به محققان بهوسیلهی ستاد حمایت مالی میشود و هدف آن، انتقال تحقیقات پایه به محصولات تجاری از سادهترین و هموارترین راه ممکن است. بدین ترتیب محققان دانشگاهی بجای درگیر شدن با مباحث و مسائل حقوقی و مالی تنها دغدغههای علمی خواهند داشت.
این شیوه موجب میشود که مسیری از مرحله تعیین سطح فناوری تا ثبت اختراع، مستندسازی، ارزیابی بازار، تهیه طرح کسب و کار، استانداردها و گواهینامهها، کمکهای مالی و سرمایهگذاری خطرپذیر و در نهایت بازاریابی بینالمللی ایجاد شود. حمایتهای ویژه نظیر تقبل 80درصداز هزینههای ثبت اختراع و پرداخت 20 درصد مابقی درصورت موفقیت آمیز بودن کاربرد اختراع، به نظر میرسد که یک تشویق واقعی برای تجاریسازی باشد.
بنابراین در خصوص ادعای تبدیل شدن ایران به چهرهای بینالمللی در حوزه فناوری نانو (کسب رتبهی چهارم دنیا از نظر نشر مقالات عملی)(1)، مسلما تعداد مقالات چاپ شده در نشریات بینالمللی به سرعت در حال افزایش است، و استفاده از این معیار به عنوان دادهی خام برای نمایش برتری جهانی معیاری غیرمتداول نیست. طی مشورتی که با سردبیرهای نشریات معتبر در این خصوص داشتم آنها معتقدند که کیفیت مقالات ارسالی به اندازه حجم مقالات بالا نیست ولی در حال بهبود است. کسی توقع این را ندارد که ایران هم رده با کشور آلمان باشد اما به طورحتم در بین کشورهای در حال توسعه بهترین است.
در مورد محصولات تجاری باید بگویم که تعداد بسیاری از آنها در معرض نمایش بودند. حوزهی کشاورزی به خوبی نمایش داده شده بود. کودها، آفتکشها، روکشهای برای حفظ میوهها از فساد و حتی سیستمهای کاتالیزوری برای حذف اتیلن از سردخانهها از آن جمله بود. محصولات مرتبط با ساخت و ساز، بخش عمدهی دیگری را تشکیل میداد که محصولات متنوعی در زمینه ساختمان را میشد دید. با این وجود، حوزههایی چون نیمههادیها و تجهیزات پزشکی دیده نمیشدند. اما حضورنداشتن این بخشها بار دیگر مؤید آن است که ستاد فناوری نانوی ایران بیشتر بر نیازهای صنعتی کشور خود متمرکز شده است تا رقابت با اقتصادهای بزرگ و پیشرفته. همچنین کارهای زیادی در رابطه با انرژیهای تجدیدپذیر با سرمایهگذاریهای کلان در حال انجام است./صب