از رویا تا واقعیت حادثه ای بزرگ کیهانی در سیزده فروردین / سبزه گره زدن تنها راه خداحافظی با دوران مجردی

به گزارش  خبرنگار کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران؛ 13 بدر یا به قول تقویم "روز طبیعت" برای همه ایرانی ها روز خاصی است. از انتظار و صف های طویل در ترافیک تا شادی یک دورهمی یک روزه. خیلی ها معتدند کل عید یک طرف و سیزده بدر یک طرف است و حتی اگر ایام عید به سفر و تفریح نروند مطمئنا برای این روز بساط جوجه و کباب و یک مهمونی دورهمی در بیرون از منزل در مکانی سرسبز با آب و آبشار و هوای مطبوع را می چینند.

روز سیزدهم فروردین كمتر كسي در منزل مي‌ماند.حتی بعضی از خانواده ها نماینده مشخص می کنند و از ساعات قبل طلوع صبح یا شایدم روز قبل سیزده به عالی ترین و قشنگ ترین منظره و دشت و دمن می روند و به قولی زنبیل میذارند و جا می گیرند ، واسه همین هم است که در ساعت اول روز خيابان ها شلوغ و پر‌رفت و آمد ، پاركها مناظر طبيعي اطراف شهر پذيراي ميليونها زن و مرد و جوان و پير و كودك است. روی تمام سبزه ها جای سوزن انداختن نیست و همه خانواده‌ها با صفا و صميميت در كنار هم مي‌نشينند و گل مي‌گويند و گل مي‌شنوند. مردمي كه در طول سال با تمام مشغله های فراوان این دوره زمانه درهياهوي شهر پي نام و نان هستند و تا حدودی با هم روابطي سرد و خشك دارند در اين روز تغييري در رفتارشان روي مي‌‌دهد همه مهربان و شادمان هستند و تفریح می کنند. گويي بهترين روز سال همين روز است. 

حادثه های بزرگ گیهانی در روزگاران كهن، بارها فلاكت و بلاهای بسیار برای دنیای خاكی ما پدید آورده اند. از این حادثه ها و بلایا در متون كهن نام برده شده است. یكی از حادثه های سهمگین گیهانی كه ذكر آن در تورات آمده ، در روز سیزدهم سال نو مصری كه مانند جشن فروردین ایرانی به هنگام تعادل بهاری خورشید گرفته می شد به وقوع پیوسته و موجب مرگ عده زیادی شده است. این روز مصادف با روز سیزدهم ماه ایرانی است. 

در آن روز سیزدهم سال نو، گویا ستاره ای دنباله دار در فضای زمین درخشیده است به طوری كه در افق ایران نیز آن را دیده اند. بر اثر برخورد این ستاره با زمین ، آتشفشان ها آغاز آتشفشانی كرده اند و زمین لرزه ای سهمگین روی داده است و كاخ ها ویران گشته اند . این حوادث، این اندیشه را در ذهن مردم پدیدار كرد كه هر چند هزار سال یك بار واقعه ای این چنینی رخ می دهد. 

از همین رو است كه مردم به طور سنتی در هر سال به هنگام روز سیزدهم فروردین منتظر واقعه ای سهمگین بوده اند، از این جهت خانمان خود را رها می كردند و در این روز زیر سقف و بام نمی ماندند، تا اگر زمین لرزه ای رخ دهد در امان بمانند. رفته رفته روز سیزدهم سال و در پی آن شماره سیزده، رنگ نحسی گرفت و مردم در همه جای دنیا از عدد سیزده پرهیز كردند. 

اما باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، در هیچ یک از متون کهن و هیچ دانشمند و نویسنده ای، از این روز به بدی یاد نکرده اند بلکه در بیشتر نوشتارها و کتاب ها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده اند.

مشهور است که واژه ی سیزده به در به معنای « در کردن نحسی سیزده» است . اما وقتی به معانی واژه ها نگاه کنیم برداشت دیگری از این واژه می توان داشت. «در» به جای «دره و دشت» می تواند جایگزین شود .به عنوان مثال علامه دهخدا، واژه «در و دشت» را مخفف «دره و دشت» می داند. 

پس با نگاهی کلی می توان گفت واژه «سیزده به در» به معنای « سیزدهم به سوی دره و دشت شدن» می باشد که همان معنی بیرون رفتن و در دامان طبیعت سر کردن را می دهد.

در فرهنگ غربی روز اول آوریل مصادف یک روز قبل از مراسم سیزده بدر ایرانی و سنت دروغ اول آوریل مربوط به این روز است. بحث و اظهار نظر در مورد این که دروغ آوریل دقیقا از کی و کجا ناشی می‌شود، بسیار زیاد است و تا کنون نظرات زیادی در مورد تاریخچه‌ی آن ابراز شده است.

به نظر می‌رسد این رسم و شوخی آنچنان به مذاق همه خوش آمده بود که به کشورهای دیگر هم سرایت کرد؛ البته نه به خاطر تقویم جدید یا قدیم بلکه صرفا دست انداختن دوستان و آشنایان در روز اول آوریل.این دست انداختن وشوخی همواره با دروغهایی همراه بود و باعث می شد فرد برای مدتی فریب سخنان به ظاهر درست اطرافیان را بخورد.

این رسم اگرچه رسم پسندیده ای نیست و در سنت ایرانیان که راستی را از دیر باز جزو مهم ترین اصول اخلاقی خود می دانسته اند وجود نداشته است ، اما به شکل دروغ سیزده منتقل شده است.این سنت نادرست اگرچه می تواند برای لحظاتی خنده و انبساط خاطر را به دنبال بیاورد اما ممکن است نتایج خطرناکی نیز برای افراد و خانواده ها پیدا کند.

مشیه و مشیانه که پسر و دختر دوقلوی کیومرث بودند روز سیزده فروردین برای اولین بار در جهان ازدواج نمودند. در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته شده نبود آن دو به وسیله گره زدن دو شاخه پایهً ازدواج خود را بنا نهادند. این مراسم را به ویژه دختران و پسران دم بخت انجام می دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می کنند و علف گره می زنند. در این روز چون آن زمان رسم و رسوم خاصی برای ازدواج وجود نداشته با گره زدن سبزه ازدواجشان را ثبت کردند و جشن گرفتند. این رسم از زمان کیانیان تقریباً متروک شد ولی در زمان هخامنشیان دوباره شروع شده و تا امروز باقی مانده است.

در این روز قبل از خوردن هر خوراکی آنها که دست و دلبازتر هستند، به قول معروف لقمه همسایه را فراموش نمی کنند و از غذای خود، به آنهایی که اطرافشان نشسته‌اند، می دهند همین موضوع باعث بازشدن باب آشنایی با مردمی دیگر از همان شهر می‌شود که با هم یک مکان را برای شاد بودن در این روز انتخاب کرده اند.

بیشتر مردم بدون اینکه خودشان بدانند برخی سنت های این روز را که قدمت چندین ساله دارند، اجرا می کنند. به عنوان مثال کاهو و سکنجبین که یکی از واجبات سیزده به در است و برخی زنان سکنجبین را ترش و یا آن را طبق ذائقه اهالی خانه، شیرین درست کرده و با کاهو می‌خورند یا  آش رشته که باید ازشب قبل، تمام حبوبات آن را پخته و آماده کرد تا آن را در دشت و بیابان روی آتش بار گذاشت.  هرچند که هنوز هم در آیین های سیزده به در کباب همیشه پای ثابت تفریحات ایرانی‌هاست، به سیخ کشیدن کباب کوبیده و جوجه نیز انگار مخصوص این نوع از تفریحات مردم باید باشد اما در این روز بیشتر از غذاهای سبزی دار مانند انواع سبزی پلوها استفاده می شود.

معمولا بازار خوردن آجیل های که از عید برای پذیرایی های مانده در بعد از ظهر این روز داغ داغ است.

گره زدن سبزه و به آب سپردن آن بخشی دیگر از آداب روز سیزدهم فروردین ماه، به آب و کشتزار سپردن سبزه‌های عید است. در قدیم‌ خانواده‌های‌ ایرانی‌ با نهایت‌ دقت‌ تا سیزده‌م نوروز از سبزه‌ عید مراقبت‌ می‌ کردند و روز سیزده،‌ سبزه‌ را به‌ آب‌ روان‌ می‌ سپردند. به‌ این‌ امید که‌ این‌ دانه‌ها به‌ همراه‌ آب‌ روان‌ موجب‌ برکت‌ و باروری‌ کشتزارها شوند اما امروزه که آب روان را در شهرهای بزرگتر کمتر می‌توان دید که سر از کشتزار در آورد برخی هنوز بر این باور هستند که باید سبزه را در دشت و طبیعت بکارند تا زمین از وجود آن بارورتر شود. 

همیشه طبیعت برای مردم ایران مقدس بوده و هست و می‌دانستند آبادانی، حاصل طبیعت سالم است به همین دلیل ایرانیان در هر کجا شادی این روز را سپری می‌کردند به گونه ای با طبیعت برخورد داشتند که ردی از آنها باقی نمی‌ماند به این معنا که همان مکان را همان طور دست نخورده و بکر باقی می‌گذاشتند و روز را به پایان می‌رساندند. اکنون شاید تنها آدابی که از این روز کم کم درحال فراموش شدن است، همین برخورد درست با طبیعتی باشد که به خاطرش یک روز از تقویم کشور را نامگذاری کرده‌ایم. 

لازم است مردم در عرصه های طبیعی زباله نریزند و در پایان ساعاتی که در طبیعت به سر می برند، زباله ها را رها نکنند و نسبت به سلامت درختان و بوته های جنگلی اعم از طبیعی و دست کاشت دقت و توجه ویژه ای داشته باشند. پاکیزه نگه داشتن حاشیه های رودخانه ها و نهرهای طبیعی که در نقاط مختلف کشور جاری هستند نیز مورد تأکید سازمان حفاظت محیط زیست است.

در دنیای امروز که بخش مهمی از ارتباطات از طریق اینترنت و گوشی های همراه انجام می شود انسانها از هم خیلی دور شده اند ، بنابراین بهتر است در مناسبت هایی مثل سیزده بدر که فرصتی برای در کنارهم بودن است از فضای مجازی دور شده و دلهایمان را به هم نزدیک کنیم و از در کنار هم بودن لذت ببریم. کار سختی نیست اگر یک روز بدون گوشی و پست گذاشتن در اینستاگرام طی شود.

انتهای پیام/