چگونگی ساخت و تخریب حرم و بارگاه ائمه اطهار (ع) در قبرستان بقیع

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ستم و ظلم هایی که وهابیون بر مسلمانان روا داشته‌اند، ماجرای یک دوره حکومتی خاص نیست، همچنین تخریب قبور بقیع را نمی توان تنها یک خراب کردن آرامگاه و بناهای مذهبی قلمداد کرد. وهابیون دوبار یکی در سال ۱۲۲۰ و دیگری در سال ۱۳۴۴ قمری با بدعت شمردن بنای بر قبور و زیارت، به تخریب اماکن و بقعه‌های بقیع پرداختند.با تخریب بقیع اعتراضات شدیدی از مسلمانان از جمله مردم ایران را به دنبال داشت و به همین منظور بسیاری از شیعیان هر ساله در هشتم شوال به عنوان «یوم الهدم» این روز گرامی می دارند و به مرثیه خوانی و یادآوری حادثه بقیع تخریب بقیع می پردازند.

بقیع، نخستین و قدیمی‌ترین قبرستان مسلمانان در مدینه و محل دفن چهار تن از ائمه اطهار (ع) است،که این بقعه‌ها در تخریب بقیع به دست وهابیان از بین رفت.

با ظهور وهابیت در حجاز، که برگرفته از اعتقادات «ابن تیمیه» است، هرگونه بنایی مانند قبور و زیارتگاه را که با توحید ناسازگار است را تخریب کردند. مدینه در سال 1220 هجری قمری توسط وهابیون محاصره شد که پس از تسلیم شدن شهر، سعود بن عبدالعیزز همراه توقیف و تصرف اموال در خزانه حرم نبوی، دستور  تخریب گنبد بقیع را صاد کرد. البته وهابیون افزون بر تخریب قبور بقیع در شهرهای طائف، جده، کربلا و ... ویرانی به جا گذاشتند و کوشیدن در تعریف و تمجید سران خود کوشا باشند.

ساخت حرم و بارگاه برای مدفن ائمه اطهار (ع)

ساخت حرم و بارگاه در بقیع در چند مرحله صورت گرفت. پس از زمان بنی‌امیه که شیعیان در سخت‎ترین شرایط به سر می‌بردند و حتی جرأت اظهار عقیده خود را نداشتند عباسی‌ها به روی کار آمدند و در این زمان بود که شیعیان به آزادی‌هایی دست یافتند، تا جایی که سفاح به حقانیت امیرمؤمنان علی (ع) اعتراف کرد و اقدام به بازگرداندن فدک به بنی‌الحسن نمود. طبیعی است در چنین شرایط و با برداشته شدن همه موانع، شیعیان خاندان عصمت و به ویژه سادات بنی‌الحسن در تعمیر و توسعه مدفن ائمه بقیع و تبدیل خانه عقیل به حرم به عنوان یک وظیفه دینی و نماد مذهبی اهتمام ورزند. همچنین انتساب عباسی‌ها به عباس؛ عموی پیامبر (ص) مهمترین انگیزه برای شیعیان آن دوره بود که به تعمیر و توسعه بارگاه جد خود اقدام کنند. بر اساس مدارک تاریخی پیکر مطهر امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ هـ. ق. و پس از دوران خلافت سفاح و منصور در سال‌های ۱۳۶ تا ۱۵۷ هـ. ق. در داخل حرم و پس از تبدیل شدن خانه عقیل به مسجد و زیارتگاه عمومی در کنار قبور ائمه سه‌گانه دفن شده است.

متأسفانه در مورد تغییر و تحولی که پس از این تاریخ تا قرن پنجم در این حرم شریف به وجود آمده است، اطلاع دقیق و مستند تاریخی در دست نیست، ولی با توجه به بحث‌های گذشته به یقین این حرم در طول این سه قرن نیز مورد توجه عباسیان و شیعیان بوده و در هر فرصت ممکن به تعمیر و تجدید بنای آن اهتمام ورزیده‌اند.

اما مرحله بعدی تجدید بنای حرم از قرن پنجم آغاز شده که خوشبختانه اسناد و مدارک تاریخی زیادی در این زمینه وجود دارد. طبق مدارک مسلم تاریخی، گنبد و بارگاه حرم ائمه بقیع که از نظر استحکام و ارتفاع، ظرافت و زیبایی بر همه قبه‌های موجود در بقیع تفوق داشته و به مدت هشتصد سال سر بر آسمان می‌سوده و نظر مورخان و جهانگردان را به خود جلب می‌کرد، به دستور «مجد‌الملک ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی البراوستانی القمی»، وزیر برکیارق از سلاطین سلجوقی در بین سال‌های ۴۸۶ الی ۴۹۸ هـ. ق. ساخته شده است.

در این زمینه مورخ معروف ابن اثیر در حوادث سال ۴۹۵ هـ. ق. می‌گوید: «در این سال امیر مدینه؛ منظور بن عماره حسینی دنیا را وداع گفت و او معماری را که از اهالی قم بود و از سوی مجد‌الملک براوستانی برای ساختن قبه حسن بن علی و عباس عموی پیامبر در مدینه به سر می‌برد، به قتل رسانید.»

همچنین عبدالجلیل قزوینی زنده (در سال ۵۵۶ ق) در کتاب النقض می‌گوید: «قبه حسن بن علی که عباس بن عبدالمطلب پدر خلفا آنجا مدفون است مجدالملک فرموده است». شاید بهترین راه برای به دست آوردن کیفیت این بنای شریف و مشخصات آن مراجعه به ثبت مشاهدات و خاطرات مورخان و جهانگردان باشد. مشخصات «قبه‌ای بزرگ و سر به فلک کشیده و بسیار مستحکم» مشترک در بین مشاهدات مورخان می‌باشد؛ جهانگردانی همچون ابن جبیر ابن نجار در قرن هفتم، خالد بن عیسی البلوی المغربی و ابن بطوطه (جهانگرد معروف) در قرن هشتم.

اولین تعمیر در حرم ائمه بقیع در سال ۵۱۹ هـ. ق. و پس از گذشت بیست و چهار سال از ایجاد ساختمان آن است که به دستور مسترشد بالله، خلیفه عباسی انجام گرفته است. دومین تعمیر در حرم بقیع بین سال‌های ۶۲۳ و ۶۴۰ هـ. ق. به وسیله یکی دیگر از خلفای عباسی به نام مستنصر بالله انجام گرفته است. تعمیر سوم حرم شریف متعلق به اوایل قرن سیزدهم هجری است که به دستور سلطان محمود عثمانی انجام گرفته است. فرهاد میرزا که در سال ۱۲۹۲ هـ. ق. به حج مشرف شده است، می‌نویسد: «تعمیر بقعه مبارکه در بقیع از سلطان محمودخان در سنه ۱۲۳۴ هجری به دست محمدعلی پاشای مصری و به امر سلطان واقع شده است.»

*در فضیلت بقیع احادیث و روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است، از جمله اینکه در حدیثی فرمودند: «از بقیع ۷۰ هزار نفر که صورت‌شان مانند ماه شب چهارده است، محشور خواهند شد و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند.»

در حدیث دیگر آمده است که رسول خدا(ص) در بقیع حضور یافتند و اهل قبور را بدین گونه خطاب می‌کردند: «درود بر شما، خداوند ما و شما را بیامرزد، شما پیشاهنگانِ ما بودید و ما هم در پی شما خواهیم آمد.»

همچنین حرم ائمه بقیع در کتب تاریخ به عنوان مشهد و حرم اهل بیت(ع) معروف شده است.

انتهای پیام/