نگاهی به آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی در عزاداری حسینی(ع)

 به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند دوباره شور و شیدایی با محرم فراگیر شده و روایت عاشورا و کربلا حکایتی است که دل‌ و جان می‌برد و حدیث لب‌تشنه در قلب همگان ریشه دوانیده است.

حس و حال شهرها با روزهای دیگر فرق دارد و در فاصله‌های نزدیک به هم در محله‌ها و خیابان‌ها محمل‌های عزا برپاشده است، گویای همه شهر یکپارچه سیاه ‌پوش حسین فاطمه شده‌اند، به مجلس عزای حسین (ع) خوش‌آمدید.

حکایت دست و سینه، سنچ و زنجیر، طشت و آب روایتگر ماجرایی است که بیش از ۱۴۰۰ سال همه ‌ساله در سینه تاریخ می‌پیچید و بوی سیب و حرم حبیب دوباره فضای شهر را عطرآگین کرده است.

کوچه‌ها را که قدم می‌زنی از شهر و روستا تا دورترین آبادی این دیار حرف و کلام یکی است، محرم حسابش با همه آئین‌ها جداست، ایرانِ سیاه‌پوش در محرم حال و هوایش یکی است، غرب و شرق و شمال و جنوب ندارد، ترک و لر و کرد و بلوچ و ترکمن و عرب هم ندارد، اینجا همه لهجه‌ها و زبان‌ها و اقوام، حسین (ع) را صدا می‌زنند.

روایت این عاشقانه از روزها قبل از عاشورا شروع می‌شود، از ایامی که همه‌چیز مهیای عرض ارادتی دیگر است. خیمه‌ها در شهر پا می‌گیرد؛ دیوارها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شوند و نوحه‌های محلی تا روستاهای دورافتاده ضجه می‌زنند.

آیین های سنتی عزاداری ماه محرم همه ساله با شور و عشق خاص مردم به ابا عبدالله الحسین (ع) برگزار می شود و عاشقان آن حضرت ارادت و تجدید میثاق خود را هر سال در قالب عزاداری مستحکم تر می کنند.

مشعل گردانی آیین سنتی روستای خور

مردمان خراسان جنوبی نیز با فرارسیدن ماه محرم الحرام با نصب پرچم های سیاه و علم های مخصوص عزاداری در مساجد و حسینیه ها به عزاداری می پردازند.

سخنرانی پیرامون فلسفه قیام عاشورا در اغلب مساجد و حسینیه های شهر و روستاهای بیرجند، سینه زنی، زنجیرزنی، روضه خوانی، علم بندان، علم گردانی، نخل گردانی، مشعل گردانی و تعزیه خوانی ازشیوه های مراسم عزاداری ماه محرم این دیار است.

در مراسم مشعل گرانی روستای خور، مشعل به شکل استوانه ای است که از تسمه آهنی تشکیل شده که پایه مشعل فلزی حدود دو متر ارتفاع دارد، این مشعل در شب نهم محرم روشن می کنند.‬

درمراسم “سنگ زنی” روستای درخش، سنگ عبارت است از دو تکه چوب استوانه ای هشت سانتیمتری که نخی از آن عبور کرده و در پشت دست قرار می گیرد.

این روستا هشت نفر سنگ زن دارد که از شب پنجم محرم این کار را همراه هیات با آهنگ نوحه سینه زنی یا زنجیرزنی انجام می دهند و یا نوحه جداگانه می خوانند. مردم معتقدند که سنگ زنی به نشانه سنگی است که کفار به دندان رسول خدا زده اند.

نخل گردانی آیین خاص بیرجند

آئین نخل‌گردانی مخصوص شهر فردوس است که در آن پنج هیئت مذهبی نخل‌های آذین‌بندی شده را بعد از نماز ظهر عاشورا به محل امامزادگان سلطان محمد و سلطان ابراهیم از نوادگان امام موسی‌بن جعفر(ع) برده و در آنجا این آئین را برگزار می‌کنند.

نخل در عزاداری‌ها سمبلی از حضور و فداکاری‌های حضرت ابالفضل‌العباس(ع) در حماسه کربلا است، از صبح روز تاسوعا، نهم محرم‌الحرام کار پوشش و تزئین این نخل بزرگ و زیبا آغاز می‌شود، در حین آماده‌ کردن نخل گروه هیئت‌های عزاداری گرد روستا می‌گردند و تمامی اهالی آن روستا، همراه آنان به عزاداری می‌پردازند.

نخل از حیث ظاهر منحصر به‌فرد است به‌طوری‌‌که در هیچ جای کشور به این شکل مراسم نخل برگزار نمی‌شود و این مراسم مختص شهرستان فردوس است، نخل را در سه زمان عصر تاسوعا، شب عاشورا و ظهر عاشورا به حرکت در‌می‌آورند.

درگذشته رسم بر این بود که هر کدام از هیئت‌های میهمان که از روستاهای مجاور برای عزاداری به فردوس می‌آمدند به احترام قدومشان نخل را برای آنان نیز به حرکت درمی‌آوردند. وظیفه هدایت و حرکت نخل هم نسل در نسل از پدران به فرزندان بزرگتر منتقل می‌شود، نخل دارای چهار پایه و دارای ارتفاعی نزدیک به ۶ متر است که نخل‌گردان‌ها آن را بر روی دوش گذاشته و با حرکت به انتها و ابتدای صحن امامزادگان مراسمی بسیار باشکوه و پرحرارت را به‌وجود می‌آورند.

هفت منبر از دیگر مراسمی است که مردم از بافت تاریخی شهر بیرجند حرکت کرده و در هفت حسینیه به یاد امام حسین(ع) و یاران باوفایش شمع روشن می‌کنند

این مراسم در شب تاسوعا و عاشورای حسینی عاشقان و ارادتمندان حضرت اباعبدالله‌ الحسین(ع) به‌خصوص جوانان و نوجوانان و کودکان در اتاقک شیشه‌ای سیاری که در جلوی هیئت به حرکت درمی‌آید و بسیار زیبا و باشکوه جلوه‌گری می‌کند، با روشن‌ کردن تعداد بسیار زیادی شمع به‌یاد آن امام همام و فرزندان و اصحاب طاهرینش به عزاداری می‌پردازند.

اشاره‌ای به اجرای مراسم تعزیه‌خوانی

تعزیه‌خوانی از دیگر مراسم عزاداری است که در روستاهای بیرجند و در چند سال اخیر در بیرجند در قالب سوگواره و تعزیه برگزار می‌شود.  انواع تعزیه در ماه محرم در روستاهای بیرجند برگزار می‌شود که در روستای خنگ صحرای کربلا در روز عاشورا و تعزیه حضرت ابوالفضل(ع) در روز تاسوعا انجام می‌شود، در روستای مهمویی نیز تعزیه‌های حر، حضرت امام حسین(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) و وفات پیامبر‌(ص) رایج است، در روستای درخش و آسیابان در‌هفتم محرم تعزیه‌خوانی مسلم بن عقیل، در روز هشتم تعزیه علی‌اکبر(ع)، روز نهم تعزیه حضرت ابوالفضل(ع) و در روز دهم تعزیه صحرای کربلا برگزار می‌شود.

بیل‌زنی؛ اجرای آئینی در ظهر عاشورا

بیل‌زنی یکی از آئین‌های ویژه مراسم سوگواری امام حسین(ع) است که در هیچ یک از شهرهای دیگر ایران به چشم نمی‌خورد و تنها سالی یک‌بار در ظهر عاشورا در شهرستان خوسف خراسان جنوبی برگزار می‌شود، مراسم بیل‌زنی نوعی شبیه‌سازی از طایفه کار «بنی‌اسد» در صحرای کربلا است که پس از سه روز و سه شب پیکر شهدا را با بیل یا ابزاری دیگر به خاک سپردند، در مراسم بیل‌زنی، عزاداران علاوه بر تجسم دفن شهدا می ‌واهند به این طریق چکاچک و سر و صدای به هم خوردن شمشیر و اسلحه در آن زمان را با برخورد سر بیل‌ها مجسم سازند.

گزارش از اکبر آبادی

انتهای پیام/