یلدا، نویدبخش روشنایی در سوز زمستانی

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، یلدا شب خوش آمدگویی و خیرمقدم به روشنایی و خورشید است، شب جشن و سرور ایرانیان و هر کس که در قلمرو این فرهنگ زیست می کند.

یلدا به معنای زادروز و زایش است که از زبان سامی وارد فارسی شده است و می توان آن را حاصل نگاه فرهنگ ایرانی به رخدادی طبیعی قلمداد کرد، که پس از نوروز مهم ترین جشن باستانی به شمار می آید. این آیین کهن جهانی چندین سال است توسط ایران برای ثبت به یونسکو پیشنهاد شده است اما پس از گذشت ۳-۴ سال از آن همچنان پرونده یلدا در یونسکو بلاتکلیف مانده و به ثبت نرسیده است!

تاریخ پیدایش این جشن زمستانی پیشینه طولانی دارد. شبی که در باور ایرانیان باید تا سپیده دم بیدار بود تا اندوه غیبت خورشید، تاریکی و سردی، روح آنان را تضعیف نکند. این جشن زمستانی اهمیت فراوانی در زندگی مبتنی بر کشاورزی داشته است و از این حیث می توان یلدا را در میان مردم خوزستان که زندگیِ نسبتا بر ساخته از کشاورزی داشته و دارند یلدا را تعیین کننده عنوان کرد. این جشن در میان توده مردم روستایی رایج بوده است.

پیوند شب یلدا با طبیعت و آغاز نو شدگی فصل در گردش سال و وابستگی این جشن طبیعی با شیوه کار و نوع معیشت جامعه کشاورزی ایران و دهقان ایرانی و استمرار و بازتاب هویت کهن فرهنگ ایرانی در جوهره این جشن، رمز و راز پایداری و مانایی جشن شب یلدا تا به امروز بوده است در این شب ایرانیان بر اساس آیین دیرینه کنار هم گرد آمده و با مجموعه ای از تنقلات و خوراکی های پاییزی رایج در منطقه، شب را تا سپیده دم به بیداری می گذرانند و خاطره ای شیرین از یک شب به یاد ماندنی را بر جای می گذارند.

سید مرتضی حیاتی، کارشناس مسائل تاریخی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با اشاره به شور و هیجان خاص در میان مردم استان خوزستان گفت: این حرارت از روز ها قبل، برای خریدهای شب یلدا هویدا می شود. فروشندگان دوره گرد و انبوه وانت بارهای عرضه کننده هندوانه در سراسر استان و نیز فعال بودن فروشندگان مواد خوراکی در شب یلدا در نقاط مختلف این استان، شور و حال خاصی میان مردم این شهر برای برگزاری آیین شب یلدا به وجود می‌آورند. دراین استان نیز بر اساس منطقه جغرافیایی و آداب و رسوم محلی، تنقلات و میوه های مختلفی در شب یلدا مورد استفاده قرار می گیرد اما استفاده از هندوانه و انار در بین تمام اقشار و اقوام عمومیت دارد. زیرا سرخی این 2 میوه گرمای خورشید است که حرارت بخش چله زمستان می شود و خوردن آن بر سرما و بیماری در این فصل غلبه می کند.

وی افزود: خاطره گویی بزرگان در کنار بخاری هایی که جایگزین کرسی های قدیمی در مکان های شهری شده است، شاهنامه خوانی و نقل حماسه هایی از فردوسی، جمع شدن در خانه بزرگ تر ها به ویژه پدر بزرگ و مادر بزرگ، تفال زدن به حافظ، اجرای بازی های دست جمعی وسرگرم کننده و گپ و گفت های خانوادگی، از جمله برنامه هایی هستند که زیبایی این شب خاطره انگیز را دو چندان می کند. یلدا و سنت های زیبای آن بهانه ای است برای دور هم جمع شدن و هم دلی و صله رحم های فراموش شده. بهانه ای برای همکاری در مواقع بروز مشکل و مشارکت در شادی و تقویت روابط اجتماعی و بازگشت به صمیمیت های گذشته .فرصتی است برای عشق ورزی در دنیای امروز که بیش از همه به آن محتاج هستیم. این هم نشینی منجر به تقویت ارتباطات جمعی گشته، ضمن آنکه از نارسایی ها و آسیب های اجتماعی نیزجلوگیری می کند و باعث می شود فرد احساس تنهایی نکرده و امنیت وآرامش روحی آنها نیزتقویت شود.

حیاتی بیان داشت: در استان خوزستان نیز بر اساس سنتی دیرینه، بزرگان با فراهم کردن مقدمات و پذیرایی از فامیل با تنقلات محلی و آجیل های شب یلدا، کانون گرم خانه را برای پذیرایی از فرزندان و نوه های خود مهیا می‌کنند. مردم این دیار شب را تا سحر انتظار می‌کشند تا از قارون افسانه‌ای استقبال کنند. قارون در لباس هیزم‌شکن برای خانواده‌های فقیر تکه‌های چوب می‌آورد. این چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه می‌آورند.دراین شب، معمولا به خانه بزرگترها می روند وشب رابه انواع سرگرمی ها می گذرانند.هندوانه، انار، آجیل، خرما، لبو وآش و شیرینی های مختلف از جمله خوراکی های این آیین کهن هستند.

اکبر ظریف، کارشناس مسائل فرهنگی و اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با اشاره به اینکه فرهنگ ایرانی، شب آغاز زمستان را به نام شب یلدا می شناسند اظهار داشت: در دوره های باستان بنابر چرخش فصول ایرانیان جشن هایی را برگزار می کردند. برای هر ماه و فصل یک جشن بوده است. شب یلدا همزمان با شب انقلاب زمستانی، یعنی شامگاه ٣۰ آذر ماه و بامداد یکم دی ماه، اصطلاحا به شب انقلاب زمستان معروف است. خورشید در حرکت سالانه خود در آخر پاییز به پایین ترین نقطه افق جنوب شرقی می رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی می گردد از آغاز دی، خورشید شروع به بالا آمدن به سمت شمال شرقی و افزایش طول روز می کند که در اندیشه و باور مردم باستان این روز به عنوان زمان زایش و تولد دوباره خورشید است.

وی در خصوص واژه یلدا تصریح کرد: یلدا از واژه سریانی به معنای زاده شدن یا میلاد است و در ایران نیز این سنت وجود دارد زیرا همزمان با آغاز زمستان بوده و امید به زایش و بهره وری را نوید می داد، به همین مناسبت مردم نیز در کنار هم جمع شده و این شب را گرامی می داشتند و میوه می خوردند که نشان از اهمیت زایش خورشید دارد.

یلدا در ادبیات

ظریف در پایان با اشاره به اهمیت یلدا در تاریخ و ادبیات، اشعاری را از شاعران برجسته بیان داشت:

او بر دوشنبه و تو بر آدینه           تو لیل قدر داری و او یلدا (ناصرخسرو)

ایزد دادار مهر و کین تو گویی           از شب قدر آفرید و از شب یلدا

زانکه به مهرت بود تقرب مؤمن          زانکه به کینت بود تفاخر ترسا (امیرمعزی)

همه شبهای غم آبستن روز طرب است             یوسف روز به چاه شب یلدا بینند (خاقانی)

در شبهای یلدا ظلم که آفتاب ملک من به مغرب زوال افول نماید چراغ فراغ چگونه افروزند. (سندبادنامه ص ۴۰)

روز رویش چو برانداخت نقاب از سر زلف               گویی از روز قیامت شب یلدا برخاست (سعدی)

یلدا، آیین سنتی با قدمتی هزاران ساله است که با توجه به پیوند آن با طبیعت نمی تواند محدود به منطقه یا کشور خاصی باشد بلکه می توان آن را جشن جهانی با ریشه ایرانی قلمداد کرد. این وظیفه ما است تا میراث گذشتگان خود را پاس بداریم و آن را به جهانیان معرفی کنیم تا همچون امانتی به آیندگان واگذار نماییم. به یاد داشته باشیم که فرصت با هم ماندن در این دنیای ماشینی بسیار اندک است پس باید تمام کوشش خود را به کار ببریم تا بیشتر در کنار هم باشیم و از بودن در کنار یکدیگر لذت ببریم. این فرصت را غنیمت بشمارید و از دنیای مجازی فاصله بگیرید تا خوشی ها در دنیای واقعی شما را به آغوش بگیرند. هر چند که خوراکی های این شب بسیار خوشمزه هستند اما مراقب سلامتی خود نیز باشید.

گزارش از ساسان ناصری زاده

انتهای پیام/