اما و اگرهای انتقال آب دریای خزر به کویر سمنان/ کارشناسان چه می‌گویند؟

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، سر و صدای انتقال آب دریا دوباره به گوش می‌رسد و این بار عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست موافق طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی کشور است.

اگرچه برخی از کارشناسان انتقال آب از دریای خزر را یک کار غیر علمی می‌دانند و معتقدند عملیاتی شدن این طرح روند خشک‌شدن بزرگترین دریاچه جهان را فراهم می‌کند؛ اما رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید: انتقال آب از دریا به داخل سرزمین برای برطرف کردن نیاز آبی مصرف‌کنندگان صنعتی و آب شرب از نظر من بلامانع است.

 محمدعلی شاعری رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در مخالفت با این طرح می‌گوید: دریای خزر یک دریای بسته است و هر دستکاری در این دریا موجب به خطر افتادن اکوسیستم طبیعی خواهد شد.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با بیان اینکه انتقال آب دریای خزر تهدیدی برای دریا است، ادامه می‌دهد: اگر این پروژه به مرحله اجرا برسد با کاهش شدید آب دریا و خشک شدن آن روبه رو خواهیم شد.

بیشتر بخوانید: اجرایی شدن ۴۰ درصد انتقال آب از خلیج فارس به بخش مرکزی ایران/ خطرات انتقال آب دریای خزر 

وی می‌افزاید: با اجرای این طرح قطعا استان‌هایی مانند خراسان شمالی، تهران و بخش مرکزی ایران به دنبال برداشت‌های بعدی از دریای خزر خواهند بود که این موضوع تهدیدی برای خزر محسوب می شود و باید شاهد شکل‌گیری دریاچه ارومیه دیگری باشیم.

از سوی دیگر برداشت و انتقال آب از دریای خزر که قدرت خودپالایی پایینی دارد برخلاف ضوابط محیط زیستی است و این انتقال موجب ایجاد یک بحران زیست محیطی خواهد شد؛ چنانچه دلاور نجفی کارشناس ارشد منابع طبیعی محیط ‌زیست در این باره می‌گوید: سطح آب دریای خزر حدود ۲۸ الی ۳۰ متر از آب‌های آزاد پایین‌تر است به همین دلیل انتقال آب بدون پمپاژ مقدور نخواهد بود.

وی می‌گوید: انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران به ویژه استان سمنان خیانت محض است، چرا که از لحاظ ملاحظات و ارزیابی‌های فنی، اقتصادی و محیط ‌زیستی مقرون به صرفه نبوده و خسارت بسیاری را به بار خواهد آورد.

لازم به ذکر است که برداشت آب علاوه بر خسارت به دریا می‌تواند به جنگل‌ها و پوشش گیاهی آن منطقه نیز آسیب وارد کند، چرا که اجرای شبکه انتقال آب دریای خزر به سمنان از مسیر جنگل‌های هیرکانی موجب از بین رفتن بخش وسیعی از جنگل‌ها و درختان و در نتیجه خسارت به طبیعت و محیط زیست شمال کشور خواهد شد.

همچنین انتقال آب دریای خزر به سمنان موجب تغییرات اکولوژیکی از جمله آلودگی‌های زیست محیطی به دلیل مصرف صنعتی، توسعه کشاورزی و تخریب تنوع زیستی و همچنین ورود گونه‌های مهاجم همچون گیاهان و ماهی‌ها به فلات مرکزی خواهد شد.

بر اساس تحقیقات انجام شده در کشور‌های مختلف، طرح‌های انتقال آب نه تنها از لحاظ اقتصادی بسیار پرهزینه هستند، بلکه برای هر دو نقطه ارسال کننده و دریافت کننده دارای هزینه‌های سنگین اجتماعی و زیست محیطی می‌باشند و تمام تجارب بین المللی و داخلی نشان  می‌دهند که پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای، روش‌های ناپایداری هستند که نه تنها مشکللات را حل نکرده‌اند، بلکه اوضاع آب را وخیم‌تر کرده‌اند.

به نظر می‌رسد مسئولان قبل از روی آوردن به استراتژی اجرای طرح انتقال آب که مخاطرات بسیار بالایی دارد، ابتدا سایر راه‌حل‌های جایگزین ممکن از جمله راه‌حل‌های مربوط به مدیریت تقاضای آب شامل بازیافت آب، مرمت و لایروبی قنات‌ها و احیای شیوه‌های سنتی تأمین و مدیریت آب، مدیریت کاربری اراضی، توجه به موضوع آب در سیاست‌های رشد جمعیت به‌خصوص موضوع مهاجرپذیری، و توجه به موضوع آب در توسعه صنعتی را مورد توجه قرار دهند.

ادیانی راد عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی معتقد است: به فرض اینکه اگر چنین اتفاقی در کشور رخ دهد، داستان ارومیه، فاجعه زیست محیطی اصفهان، خوزستان و آذربایجان در مازندران و سمنان نیز تکرار خواهد شد، لذا دغدغه تأمین آب شرب برای مردم سمنان نباید به قیمت از دست دادن دریاچه‌ها و دریا‌های حواشی کشور باشد. فراموش نکنیم خزر دریا نیست و دریاچه است.

وی ادامه می‌دهد: حتی از منظر حقوق بین المللی و دریا نیز ممکن است انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی تبعات حقوقی بین المللی نیز داشته باشد و این موضوع نیز نیاز به بررسی دارد.

گفتنی است که با انتقال آب دریای خزر به سمنان باید مراحل شیرین سازی نیز صورت گیرد که عابسی دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران در این رابطه می‌گوید: انتقال آب شور به مقصد، به دلیل آنکه از لحاظ فنی، نمک‌زدایی ۱۰۰ درصد آن به روش‌های معمول اساسا امکان پذیر نبوده و هزینه پمپاژ آب به ارتفاع ۲۳۰۰ متری بالاخص برای آب شور با چگالی بالا سرسام‌آور بوده، بسیار دور از منطق اقتصادی و مهندسی است؛ علاوه‌ بر این، مشکلات خوردگی خطوط لوله و نشت‌های محتمل در مسیر خط انتقال، ریسک‌های اقتصادی آن را در کنار نگرانی‌های زیست‌محیطی به شدت افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: نمی‌گذاریم که خزر تبدیل به ارومیه دیگر شود 

عابسی می‌افزاید: از آنجایی که ساختار اقتصادی استان مازندران به کشاورزی از نوع آب‌بر متکی بوده و مشکلات ناشی از کمبود آب در این استان بالاخص در سنوات گذشته، باعث به زیر کشت نرفتن بخش بزرگی از زمین‌های استان شده است، بنابراین هر گونه انتقال آب از این استان به سایر استان‌ها می‌تواند با پیامد‌های جدی اجتماعی مواجه شود.

وی با اشاره به مشکلات زیست محیطی پروژه انتقال آب خزر به سمنان تصریح می‌کند: لوله‌گذاری و ساخت ایستگاه‌های متعدد پمپاژ، ایجاد جاده دسترسی و عبور ماشین آلات سنگین از کهن‌ترین و حیاتی‌ترین رویش‌گاه سبز ایران یعنی جنگل‌های هیرکانی، سبب تکه تکه شدن و آسیب جبران ناپذیر به این پهنه جنگلیِ به شدت حساس می‌شود.

دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران به مشکل زیست محیطی طرح از نگاه زمین‌شناسی اشاره می‌کند و می‌گوید: به دلیل اینکه رشته کوه البرز به شدت فعال است، وقوع زلزله، نشست زمین و هرگونه اشتباه مهندسی که نَشت آب را سبب شود، باعث ورود آب شور به اراضی ملی و از بین رفتن این زمین‌های با ارزش خواهد شد.

وی در ادامه با بیان این که فرایند نمک‌زدایی باعث تولید آب بسیار شور در حجم بالا می‌شود از دفع زیست‌محیطی آن در استخر‌های تبخیری و تولید حجم بالای نمک سخن می‌گوید و تاکید می‌کند که تنها بخشی از این نمک دارای ارزش اقتصادی برای مصارف صنعتی بوده و درصد بالایی از آن به دلیل آلایندگی به رسوبات دریای خزر، فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها و سایر عناصر آلوده کننده، بدون مصرف مانده و تجمع این آلاینده‌ها در نمک تولیدی، استفاده از آن را تحت تأثیر جدی قرار خواهد داد.

بر اساس آنچه گفته شد، علاوه بر تهدید دریا به دلیل آبگیری، تخریب جنگل بر اثر لوله‌گذاری و تأسیسات پمپاژ و و... عمده تأثیرات منفی این طرح در دراز مدت متوجه مقصد خواهد بود و امیداریم که با نگاه کارشناسی به این موضوع باعث تخریب و نابودی محیط زیست نشویم.

انتهای پیام/