جنبش‌های اجتماعی و ۴۰ سالگی انقلاب
جنبش‌های اجتماعی از مفاهیم پرتناقض علوم اجتماعی است، به‌ویژه کاربرد این مفهوم در کشور‌هایی ازجمله ایران با تناقضات عمده‌ای روبه‌رو است.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، کلیت اینکه آیا این‌گونه مفاهیم پرتناقض علوم اجتماعی در قالب جنبش‌های اجتماعی قابل طرح و تبیین و تفسیرند یا خیر؛ محل بحث فراوان است.
بیشتربخوانید: تحلیل و ارزیابی بانک جهانی از دستاورد‌های ایران در عرصه اقتصادی/ ارتقا ضریب سرانه درآمد ملی
اگر جنبش‌های اجتماعی و مردمی با عنصر اعتراض همراه شوند برای دستیابی به اهداف خود، کم و بیش با نظام قدرت رسمی به کنش و واکنش می‌پردازند و زیاد یا کم طبعا بار سیاسی می‌گیرند. اما سوال اینجاست که جنبش‌های اجتماعی برای دگرگونی، با هر هزینه‌ای و به هر وسیله‌ای امکان‌پذیر است؟ آیا راه دیگری غیر از خشونت، نقض قانون، اغتشاش یا پناه بردن به الگویی که از ناکجاآباد برایمان ترسیم کرده‌اند؛ وجود دارد؟
جامعه‌شناسان هرگونه کوشش جمعی برای پیشبرد منافع مشترک یا تامین هدف اصلی از طریق عمل جمعی خارج از حوزه نهادهای رسمی را جنبش اجتماعی می‌نامند؛ حال اگر رویکرد حرکت‌های مردمی و جنبشی در کشور به سوی دیگری تغییر کند و از دیدگاهی دیگر به جنبش اجتماعی نگاه کنیم یعنی به جای خشونت و ایجاد بحران به رویکرد حل مساله‌ای روی بیاوریم و با ایجاد دغدغه‌مندی برای رفع نیازها، دغدغه‌ها و مطالبات مردمی تلاش کنیم، می‌توانیم گامی بزرگ در راستای پویایی، بلوغ فکری و سیاسی، انسجام، وحدت و تعاون مردم برداریم. آنجاست که توده‌های مردم لذت مشارکت و همراهی در جنبش‌های مردمی و اجتماعی را می‌چشند و می‌توانند در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... نقش‌آفرینی کنند.
«و َتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ»1 و در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید. به تعبیر برخی مفسران، این آیه نوعی مسئولیت مشترک اجتماعی و تضامن جمعی را برعهده تمامی مومنان نهاده است؛2 در احادیث ائمه‌اطهار نیز اثر مهم تعاون و همکاری مردم در کارهای نیک، رسیدن خیر به امت اسلامی است و ازجمله آثار عدم‌تعاون، سلطه‌جویی برخی بر دیگری و از میان رفتن برکات است.3
در آثار فلسفی نیز بر این نکته تاکید شده است که انسان‌ها برای تامین سعادت خود در زندگی و وصول به کمال نیازهایی دارند که به تنهایی نمی‌توانند آنها را برآورده سازند، از این‌رو باید جامعه تشکیل دهند و به یکدیگر یاری دهند، بنابراین، اساس اجتماع مدنی، تعاون و همکاری و مبادله منافع است. حتی عنوان شده است که تشکیل دادن جامعه و تعاون برای انسان‌ها جنبه فطری دارد.4 افراد جامعه با توجه به تفاوت‌هایشان در توانایی‌های جسمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... باید در ابعاد گوناگون زندگی یاور یکدیگر باشند. 5
مردم در جنبش‌های اجتماعی می‌توانند با شناسایی، احصای مشکلات و دغدغه‌های مردمی با رویکرد حل مساله ضمن همکاری و تعاون، به خوبی با مطالبه و پیگیری موضوع در راستای حل آن مشکلات به جامعه خدمت کنند به گفته شهید ثانی، تاکید بر ایجاد الفت و پیوند دوستی میان مومنان در احادیث، ناشی از این واقعیت است که تدبیر امور زندگی موقوف بر تشکیل جامعه و تعاون و همکاری افراد است. همچنین به نظر او تعاون و همکاری افراد جامعه هنگامی پدید می‌آید که در آنان کینه و حسد و عداوت وجود نداشته باشد و از رذیلت‌ها به دور باشند. این نکته بیانگر تاثیر متقابل تعاون بر تثبیت بسیاری از فضایل اخلاقی در جامعه و تاثیر نامطلوب رذایل اخلاقی بر پیوند همکاری و تعاون است.
حال که در آستانه چهل‌سالگی انقلاب اسلامی و بلوغ سیاسی این نظام مردم‌سالار هستیم که ریشه در ارزش‌های دینی، الهی و انسانی دارد؛ باید به سمتی حرکت کنیم که جامعه اسلامی ما در عرصه‌های مختلف با همکاری و همراهی و راه‌اندازی جنبش‌های مردمی، به سطحی از بلوغ اجتماعی برسد که دشمن از خلأها و بسترهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... از خود مردم، علیه نظام اسلامی استفاده نکند و با ناکارآمد نشان دادن سیستم، دامن زدن به نارضایتی‌ها و مشکلات مردم در جهت اهداف خود حرکت نکند.
قطار انقلاب اسلامی که در حال ورود به ایستگاه چهلم است، در مسیر خود شاهد روز‌های سخت و دشوار، تلخ و شیرین و عبور از پیچ‌های تاریخی فراوانی بوده است. تجارب حرکت در این مسیر توشه‌ای خواهد بود برای ادامه راه پرپیچ و خم این انقلاب بزرگ و رسیدن به ایستگاه ظهور.
پی‌نوشت:
۱- مائده/ سوره۵، آیه۲
۲- الحیاه، ج۶، ص۹۳
۳- مستدرک‌الوسایل و مستنبط‌المسائل، ج۱۲، ص۱۸۱، ۱۸۲
۴- صحیح‌البخاری، بیروت: دارالمعرفه، (بی‌تا.)
۵- آداب‌المعامله فی‌الاسلام، ج یک، ص۲۷.
منبع: روزنامه فرهیختگان
انتهای پیام/
