زیر و بم ساخت و تولید اولین پهباد‌های ایرانی / چه کسانی گام‌های اولیه برای تشکیل یگان پهپاد در سپاه را برداشتند؟ + تصاویر

 به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، اگرچه از سال‌ها پیش از جنگ، پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور (پهپاد) به عنوان ابزار اطلاعاتی در ارتش‌های جهان از جایگاه خاصی برخوردار بودند، اما در ارتش ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی محلی از اعراب نداشتند و گفته می‌شود که چند فروند از پهپادهای هدف در یکی از پایگاه‌های نظامی دیده شده که در دوران دفاع مقدس هیچ ماموریتی از خود نشان ندادند.

بیشتربخوانید : قدرت‌نمایی پهپادهای ایرانی در لیست برترین‌ها + تصاویر

ضرورت بکارگیری پهپاد‌های شناسایی دقیقاً از روزی مطرح شد که فرماندهان جبهه‌های جنگ با چالشی به نام محدودیت پروازی هواپیما‌های شناسایی RF۴ ارتش روبرو شدند و از عکس هوایی به عنوان مهمترین و قابل اتکاترین وسیله کسب اطلاعات و شناخت موقعیت دشمن در صحنه نبرد، محروم شدند.

به دنبال تحریم‌های اقتصادی – تسلیحاتی، نیاز جبهه‌های جنگ به عکس هوایی و نگرانی فرماندهان از نبود وسیله جایگزین، نیروهای مومن، متعهد و جوان مراکز تحقیقاتی دانشگاهی بر آن شدند تا در جهت تامین جایگزینی برای آن به فکر چاره باشند و قرار داشتن کشور در تحریم‌های اقتصادی – تسلیحاتی آمریکا و دنیای غرب از یک طرف و تصویب عملیات استانچ¹ علیه جمهوری اسلامی، امکان دستیابی به پهپادهای نظامی را برای نیروهای مسلح ایران طولانی و یا غیرممکن ساخته بود که رزمندگان برای تامین آن هدف مجبور به ساخت و ارتقای هواپیماهای مدل شدند.

مرکز تعمیرات و آماده‌سازی پهپادها

واحد اطلاعات عملیات قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) محوری‌ترین قرارگاه عملیاتی سپاه که کار ساماندهی، هدایت و طرح‌ریزی عملیاتی قوای اسلام علیه نیرو‌های اشغالگر بعثی را به عهده داشت در سال ۱۳۶۲ گرفتار چالشی مهم در زمینه کسب اطلاعات از مواضع دشمن شد. این واحد که از روش‌های گوناگون از جمله عکسبرداری هوایی توسط هواپیما‌های RF ۴ و RF ۵ ارتش جمهوری اسلامی، گروه‌های پیاده شناسایی، شنود مخابراتی و تخلیه اطلاعاتی اسرای جنگی به کسب اطلاعات از دشمن اقدام می‌نمود، در سال ۱۳۶۲ پس از جلسه مشترک فرماندهان ارتش و سپاه و اعلام فرمانده نیروی هوایی ارتش مبنی بر وضع محدودیت پرواز برای هواپیما‌های RF ۴ به دلایل مختلف از جمله کمبود هواپیما و پرمخاطره بودن این نوع پروازها، فرماندهان جنگ را به دنبال یافتن وسیله یا روش جایگزین رهنمون کرد.

اگرچه خاستگاه اولیه ساخت پرنده‌های بدون سرنشین با رویکرد شناسایی و عکسبرداری هوایی مشخص و روشن نیست، اما قدر مسلم این است که ابتدا شهید چمران در وزارت دفاع و سپس جهاد‌های دانشگاهی دانشگاه اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شیراز، گام‌های اولیه را برای تامین آن هدف برداشته‌اند که به لحاظ دستیابی دانشگاه اصفهان به موفقیت‌هایی، روند پیگیری ساخت، تولید و بهره‌برداری اطلاعاتی تا تشکیل یگان پهپاد در سپاه از آنجا آغاز شد.

نیاز قرارگاه خاتم به اطلاعات از عمق نیرو‌های دشمن که تامین آن توسط نیرو‌های پیاده شناسایی قابل اتکا نبود از یک طرف و عدم تامین عکس‌های هوایی توسط ارتش از طرف دیگر، نیاز به این پرنده را شدیدتر کرد.

با انجام موفقیت‌آمیز اولین تست عملیاتی توسط این هواپیمای ساخت جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان در نزدیک جزیره ماهی، تحت نظر فرماندهان قرارگاه خاتم، امید به جایگزین شدن این پرنده‌های بدون سرنشین به جای هواپیمای RF۴ پررنگ‌تر شد و به دستور فرمانده سپاه تشکیل گردان رعد، گردانی اطلاعاتی با هدف تامین عکس هوایی ابلاغ شد. این گردان، با استقرار در شهر اهواز و سپس در پادگانی در نزدیکی جبهه‌های جنگ، به گسترش ساختار و سازمان پرداخت و تلاش کرد جای عکس‌های هوایی ارتش را برای فرماندهان سپاه پر کند.

نیروهای گردان رعد سپاه (اولین یگان پهپادی نیروهای مسلح که در زمان جنگ شکل گرفت)

اگرچه این گردان هیچگاه ساختاری هم عرض نام خود تا پایان جنگ نیافت اما با ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین هم در نوع ماموریت هم در جغرافیای عملیاتی و هم در تنوع ماموریتی گسترش یافت و به اکثر نیازهای عملیاتی حتی فراتر از عکس‌های هوایی ارتش برای طرح‌ریزی عملیات آفند و پدافند سپاه و ارتش پاسخ داد.

مزیت‌های عکس‌های هوایی گرفته شده توسط پهپادهای سپاه هم بر عکس‌های هوایی RF4 و هم بر شناسایی‌های زمینی، فرماندهان را بر آن داشت که از این عنصر نوپا اما موثر و راهگشا حمایت کرده و جایگاه ویژه‌ای در طرح‌ریزی عملیاتی برای آن باز کنند، به طوری که برخی از فرماندهان اجرای عملیات را موکول به دیدن عکس‌های هوایی پهپادها می‌کردند.

تاثیرات نظامی پهپادها چه در آفند و چه در پدافند از برجستگی‌های این یگان بود که برخی از آن ها عبارتند از: کمک به بازنویسی نقشه‌های نظامی، کمک به کاهش تلفات انسانی، کمک به تقاطع اطلاعاتی، کمک به اهداف عملیاتی هوانیروز، انجام عملیات روانی علیه دشمن، انجام عملیات فریب، تکمیل‌کننده و تصحیح‌کننده شناسایی زمینی، کسب اطلاعات از مناطق غیرقابل دسترس، ایفای نقش در تک و پاتک، شناسایی میادین مین و مواضع انتخابی دشمن و...

آنچه که توانست یگان پهپاد را در طول دوران دفاع مقدس هر روز بیش از پیش مورد توجه قرار دهد و سهم بیشتری از کسب اطلاعات از دشمن را در حوزه طرح‌ریزی عهده‌دار شود، علاوه بر سخت‌کوشی، از جان گذشتگی و ایثار کادر فنی و پروازی آن، نوآوری و اتکا بر دانش بومی بود.

نیرو‌های پهپاد، با ارتقای توانمندی پهپاد‌ها چه در زمینه عمق پروازی و چه در وسعت میدان عکسبرداری، ابتکارات و نوآوری‌های مختلفی را تجربه نمودند که می‌توان به ابتکار در ارتقای موتور و بدنه، ارتقا در کاربری انواع دوربین‌های عکسبرداری در پرنده‌ها، ساخت و تولید لانچر، اسکیت و... اشاره کرد.

حجم روزافزون ماموریت‌های ابلاغی قرارگاه عملیاتی خاتم از یک طرف و لزوم ساخت هواپیما‌های جدید با قابلیت بالاتر، از طرف دیگر هرگز به پهپاد امکان جدا کردن آموزش و عملیات را تا پایان جنگ نداد و این یگان با حفظ توانمندی رزمی، انواع آموزش‌های فنی و خلبانی را در خلال عملیات‌ها و ماموریت‌ها به انجام می‌رساند.

راه‌اندازی پهپاد در غرب کشور قبل از اینکه ترجمان توسعه ساختار و سازمان پهپاد به حساب آید، بیانگر گستردگی نیاز واحد اطلاعات به این یگان بود.

گردان رعد با ارتقاء سطح دانش پروازی و با موفقیت در ساخت انواع هواپیمای بدون سرنشین تحت عناوین تلاش ۱ و ۲ و ۳ هواپیما‌های مهاجر و... خیلی سریع به یگان پهپاد، ارتقاء سازمان یافت و توانست با تصویربرداری از مناطق تحت اشغال دشمن نقش بی‌بدیل خود را در عرصه اطلاعات ثبت نماید. قرار گرفتن کشور در تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و نظامی توسط ابرقدرت‌ها در هشت سال دفاع مقدس، علاوه بر اینکه دستیابی ایران به هواپیما‌های بدون سرنشین غیرممکن می‌ساخت، مسیر دستیابی حتی به قطعات تجاری هواپیما‌های مدل را نیز دچار مشکل کرده بود. با این پیشینه یگان پهپاد اقدام به نوآوری در ساخت پرنده‌های مدل با قابلیت نظامی اعم از عکسبرداری هوایی، تهاجمی، خودانهدامی، هدف و... کرد و در طول جنگ، با تولید و بهره‌برداری از هواپیما‌های مدل «تلاش» و «مهاجر» سهمی در خور در اطلاعات عملیات ایفا کرد.

موفقیت در صنعت ساخت و بکارگیری اطلاعاتی پرنده‌های بدون سرنشین با امور حفاظتی باعث شد که تا سال ۱۳۶۶ دشمن از کارآیی این پرنده‌ها بی‌خبر بماند و به دلیل ساختار ساده آن‌ها نتواند حتی یکی از آن‌ها را با انواع جنگ‌افزار‌های خود ساقط کند.

---

۱.  پس از عملیات خیبر در سال ۱۳۶۲، بنیاد هریتیج آمریکا طرحی را مبنی بر از بین بردن اصل امید به ریگان رئیس جمهور آن کشور ارائه کرد، این سیاست به منزله تشدید فشار به ایران و ناامیدکردن از دست‎یابی به پیروزی در جنگ بود. این سیاست بر چند اصل استوار بود که یکی از اصول آن اجرای عملیات استانچ با هدف جلوگیری از فروش سلاح به ایران بود. این عملیات از پائیز ۱۹۸۳ به فرماندهی ویلیام اشنایدر دستیار امور خارجه آمریکا در مسائل امنیتی شروع شد، به این ترتیب که آمریکایی‌‎ها با جمع‌آوری اطلاعات در مورد خرید سلاح و وسائل نظامی توسط ایران، از طریق دولت یا واسطه‎ها و یا بازار سیاه، بلافاصله وارد عمل می‌‎شدند و به کشور فروشنده تذکر می‌‎دادند و یا بعضاً اقدام به دستگیری فروشنده و واسطه و یا خریدار میکردند.  

منبع:  تسنیم

انتهای پیام/

پهپاد از آغاز تاکنون/ اولین پهپادهای ایرانی چگونه و چه‌زمانی ساخته شدند؟