صدای پای کاروان کربلا به گوش می‌رسد/ آداب و رسوم سمنانی ها در محرم
همزمان با فرا رسیدن ایام محرم دراقسا نقاط میهن اسلامی مردم ولایت مدار و عاشورایی سمنان نیز هم پای عاشقان سید و سالار شهیدان در سوگ مولای خود اشک ماتم می‌ریزند.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان ، همزمان با فرا رسیدن محرم مردم ولایت مدار سمنان با پوشیدن لباس مشکی و آب و جارو کردن مساجد، برپایی تکیه‌ها و برپا کردن خیمه و کشیدن چادر مشکی بر سر خیمه‌ها، زدن پرچم بر سر در منازل و کوچه پس کوچه‌ها شهر و روستا خود را برای عذا داری شهیدان دشت کربلا آماده می‌کنند.
از جمله اقداماتی که در ایام محرم در استان سمنان انجام می‌شود علم شوران و علم بندان، نخل گردانی، مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در مساجد و کوچه پس کوچه‌های شهر و روستا نوحه سرایی در طی شبانه روز بعد از اقامه نماز جماعت، تعزیه خوانی، بر گزاری مراسم روضه خوانی و مرثیه سرایی در مساجد، زینبیه‌ها و اماکن متبرکه و پخت حلیم در روزهای دهم، چهلم و چهل و هشتم می‌باشد.
یکی از آداب مردم سمنان این است که با مراسم علم گردان در روستا‌ها و شهر‌ها عاشقان ابا عبدالله الحسین با توزیع نذورات دربین سینه زنان و زنجیر زنان در پی تسکین قلب اندوه بار خود از غم شهادت سید و سالار شهیدان هستند باشد که برکات خون شهدای کربلا مرحمی بر آلامشان باشد و حاجت روا باشند و گره از کارشان باز شود.
مراسم حلیم پزان
مراسم حلیم پزان در استان سمنان از قدیم الایام در این روزهای محرم رواج داشته است هنوز هم در برخی روستا‌های این استان حلیم را به سبک قدیم تهیه و تبخ می‌کنند.
در روستا‌های اطراف شهرستان میامی منطقه کالپوش به دلیل اینکه شغل اصلی مردم این منطقه کشاورزی و دامداری است و بیشترین محصول کشاورزی آنان گندم است نحوه تهیه مواد حلیم (شیلان) اینگونه است که فردی با حضور در مساجد و زینبیه‌ها با اعلام جمع آوری گندم و روغن هر کسی در حد وسع خود مقدای گندم و روغن جمع آوری می کند و گوشت حلیم نیز از نزورات قربانی شده (گاو، گوسفند) در پای علم گردانی جمع آوری می‌شود.
زنان روستا با حضور در مساجد و حسینیه‌ها پس از شستن گندم و خشک کردن آن دختران جوان در محل در نظر گرفته شده با وسیله‌ای به نام (سورکو) ساخته شده از چوب و سنگ (هاونگ) می‌کوبند و زن مسنی که تجربه زیادی در میزان و کنترل نرمی گندم دارد بر کار بانوان جوان نظارت می‌کنند به رسم عقایدی که دارند دختران جوان در پای کوبیدن گندم برای حلیم پذان امام حسین دعا گشایش بخت و رفع مشکلات می‌کنند که حاجت روامی شوند عده‌ای نیز به حرمت مشارکت در ثواب اقدام به پخت شله زرد، آش رشته، نان فتیری، شکلات و نان‌های روغنی متفاوت، شیر وغیره توزیع می‌کنند.
پس ازکوبیدن گندم توسط دختران و بانوان جوان گندم‌ها جهت پوست گیری به مکانی دیگر انتقال داده می‌شود و در آنجا زنان سن بالا با انجام پر پاش به معنی جدا سازی پوسته از گندم اقدام می‌کنند (ریختن گندم در سینی بزرگ و جدا سازی پوست گندم از گندم).
گندم‌ها را به آشپز خانه یا مکانی که جهت پخت آماده کرده اند حال آنکه می‌تواند حلیم بر روی اجاقی که سوخت آن گاز است یا هیزم پخت شود توسط مردان قوی و جوانان به مدت ۲۴ ساعت آماده می‌شود و در ظهر روز بعد توسط جوانان همراه افرادی ناظر بر توزیع عادلانه حلیم به تعداد نفرات هر خانه و میهمانان آن‌ها توزیع می‌شود.
مراسم روز یازدهم در دامغان
سید ابوالقاسم میرعماد کارشناس میراث فرهنگی شهرستان دامغان نیز در خصوص آیینه برگزار مراسم عذا داری سید و سالار شهدا در این شهرستان در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان ،گفت: در شهرستان دامغان نیز مراسم شهدای دشت کربلا با نظافت مساجد حسینیه ها و پوشیدن رخت عذا و نصب پرچم سیاه بر سر در کوچه و برزن شهر و روستای این شهرستان و مرثیه سرایی و نوحه خوانی آغاز می شود.
او افزود: در دامغان اوج مراسم عذا داری ایام محرم از روز ششم محرم آغاز می شود و تا یاز دهم محرم به اوج خود می رسد.
میر عماد ابراز داشت: مراسم ششم محرم از سراسر روستا های شهر ستان دسته های عذا داران و زنجیر زنان در قالب هشت دسته جمع می شوند و طوقه گردانی می کنند مردم نیز به رسم اعتقادات و آیینه دیرینه خود در مقابل طوقه ها نذرورات توزیع می کنند و قربانی انجام می دهند.
کارشناس میراث فرهنگی دامغان در ادامه گفت: پایان مراسم روز ششم با ورود طوقه ها به داخل حسینیه اعظم حضرت ابوالفضل العباس دامغان و نوحه خوانی و فریاد مهیب یا حسین به پایان می رسد.
(گفتنی است در این مراسم آخرین دسته طوقه گردان طوقه را به صورت خوابانده به داخل مسجد انتقال می دهند )
او بیان کرد: این مراسم همچنان برقوت خود باقی است تا روز یازدهم محرم مراسم روز یازدهم محرم دامغان یکی از سه بزرگترین مراسم عذا داری و نخل گردانی در سطح کشور است که همچون زنجان و یزد انجام می شود .
میر عماد گفت: مراسم نخل گردانی روز یازدهم محرم مردم شهرستان دامغان بدون اینکه به طور رسمی ادارات تعطیل شود مردم و دستگاه های اجرایی به شکل خود جوش دست از کار بر می دارند و در قالب دسته های زنجیر زنی به نوحه سرایی با لهجه ها و گویش های محلی متفاوت به سمت بقعه بکیربن اعین ابو جهم بییر بن اعین بن سنسن شیبانی کوفی ، از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق حضور حرکت می کنند و در آنجا پس از اقامه نماز جماعت اقدام به توزیع نذری و نهار می کنند یکی از جذاب ترین مراسم روز یازدم همحرم در دامغان باز گشایی منازل و پخت غذا است.
مراسم یا عباس یاعباس روز پنجم محرم در شاهرود
حمید رضا حسنی کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری شاهرود در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان ، گفت: در شاهرود نیز مردم دین دار شاهرود هم زمان با سایر شهر‌ها و روستا‌های استان سمنان مراسم عزاداری ایام محرم را برگزار می‌کنند که یکی از شاخص‌ترین مراسم‌های آن برگزاری مراسم یا عباس یا عباس آن است که در روز پنجم محرم بر گزار می‌شود و با سر دادن نوای یا عباس یا عباس اعلام وفای به عهد خود در پاسداری از خون شهدای دشت کربلا می‌کنند.
او افزود: در این مراسم تکیه بازاری‌ها که یکی از تکیه‌های بزرگ این شهر است موظف به جمع آوری توقع‌ها و جمع آوری دست‌های طوق بندان را دارند و به چاوشی خوانی و مرثیه سرایی می‌پردازند سپس سه قسمت طوق به ترتیب (زبانه، بدنه و چوب طوق ها) را روی دو دست گرفته و به راه می‌افتند و به این ترتیب تمامی طوق‌ها را از محل‌های خود و منبرخانه‌ها جمع آوری کرده و به نزدیکترین تکیه و یا مسجد محل می‌برند.
کارشناس میراث فرهنگی بیان کرد: در بعداز ظهر خادمان تکیه بازار با مرثیه سرایی اقدام به جمع آوری طوق‌ها نموده و از مسجد قلعه و در کوچه جنب مسجد نجفقلی نجفیان به هم وصل می‌کنند و به سمت گلزار شهدا حرکت می‌کنند.
آیین معنوی "چِلچِلا" در شهر تاریخی مجن
حمید رضا حسنی ابراز داشت: شهر مجن که در فاصله ۳۳ کیلو متری شمال غرب شاهرود واقع شده است نیز همانند سایر مردم عاشورایی استان سمنان محرم را باآب و جارو کردن مساجد تکیه‌ها و سیاه پوش کردن خود و کوچه و پس کوچه‌ها مراسم ویژه‌ای در سوم محرم برگزار می‌کند که موسوم به چِلچِلا انجام می‌شود و تا دهم محرم ادامه دارد.
او اظهار داشت: در تکیۀ پایین قبل از غروب آفتاب پس ازآب و جارو تکیه فضای تکیه را با تعدادی جاجیم و چادر شب فرش نموده و چهل پایه چراغ شمعدان برای برگزاری مراسم در محل می‌چیینند که علت نام گزاری این مراسم با شکوه نیز به علت چیدن چهل پایه چراغ شمعدان است
مراسم به اینگونه است که خادمان روبه روی چراغ‌ها ایستاده و فردی معروف به بابا تکیه شروع به خواندن دعا می‌کند.
حسنی گفت: علت برگزاری این مراسم در وقت غروب این اساس است که مردم روستای مجن اعتقاد دارند دعا در دم غروب سریعتر استجابت می‌شود.
او در ادامه با اشاره به اینکه در تکیه بالا نیز پس از ذکر صلوات قسمت‌هایی از دعای زیارت عاشورا خوانده می‌شود و برای فرج امام زمان دعا می‌کنند بیان کرد: مردم به توزیع نذورات برروی سفره‌ای که در بین جایگاه عزاداران پهن شده است می‌گذارند و سپس در پایان طلب آمرزش مردگان و رفع مشکلات از خداوند متعال می‌کنند و چراغهارا دست به دست می‌چرخانند و مراسم را اقامه نماز مغرب و اعشا به پایان می‌رسانند.
مراسم شام غریبان
حسنی کارشناس میراث فرهنگی گفت: در سراسر استان سمنان نیز در آیینی در غروب روز عاشورا مردم شهر وروستا در استان سمنان با در دست داشتن شمع در تاریکی شب در کوچه پس کوچه‌های می‌چرخند و با سر دادن نوححه در قالب دسته‌های جدا بر سینه و سر می‌زنند و اشک ماتم در غم مظلومیت شهدای دشت کربلا می‌ریزند.
حمل نشانه‌های عزاداری در میان دستجات شام غریبان مرسوم نمی‌باشد. در نقاطی، چون افتر، فولاد محله و شهمیرزاد، مراسم دسته روی و سوگواری تا سیزدهم محرم که اصطلاحاً سوم امام نام دارد انجام می‌گیرد.
در شهمیرزاد و سرخه در غروب روز سوم جماعتی در قالب قوم بنی‌اسد به نشانه دفن نمادین اجساد شهدا در حال حمل بیل و کلنگ و شبیه نعش اقدام به دسته گردانی و سوگواری می‌نمایند.
گزارش از زهرا مجاور
انتهای پیام/ب
