تغییر چهره یک خانقاه در اردبیل؛ بقعه «شیخ صفی» در مسیر توسعه
تحولات عمرانی، مرمت و صیانت از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به واسطه رشد سفر و بازدید از این بنا امروز به عنوان الگوی موفق پاسداشت میراث فرهنگی یاد می‌شود.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل، در سال ۷۳۵ هجری قمری زمانی که صدرالدین موسی در کنار منزل و خانقاه پدر خود شیخ صفی الدین اردبیلی عارف نامدار زمان، مرقدی برای وی احداث کرد گمان نمی‌رفت که این بنای تاریخی بتواند به یکی از آثار موثر فرهنگی و تاریخی تبدیل شده و حتی اقتصاد یک استان را تحت الشعاع قرار دهد.
پس از شروع حکومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، بخش‌های مختلفی به این مجموعه اضافه شد. به ویژه در دوره شاه‌عباس اول و از آن جا که وی ارادت فراوانی به شیخ صفی‌الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وی می‌رفت، برای تکمیل و تزئین این اثر، کار‌های فراوانی صورت گرفت.
در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که همچنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید.
این بنای تاریخی در طول سال‌ها به ویژه در دوره قاجار و پهلوی رونق کمتری داشته و بخش‌هایی از آن تخریب شده و آثاری از آن سرقت شده و یا انتقال یافته است.
با این وجود بعد از طرح این موضوع که گردشگری باید به عنوان محور نخست توسعه استان قلمداد شود، توجه ویژه‌ای به این بنا شد و بخش‌های مختلفی در آن دایر شده است.
احیای دروازه تاریخی عالی قاپو
این مجموعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشی‌کاری معرق و مقرنس و گچ‌بری کتیبه‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میرعماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) منبت‌های ارزنده، نقره‌کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و ... اشاره کرد.
بقعه شیخ‌صفی الدین اردبیلی تنها اثر ثبت جهانی استان اردبیل است که در سال ۱۳۸۹ توجه کارشناسان یونسکو را به خود جلب کرد و به عنوان اثر فاخر معماری و موثر در فرهنگ، تاریخ، سیاست و حتی اقتصاد اردبیل و منطقه آذربایجان به ثبت جهانی رسید.
این بنای تاریخی که تبلور اندیشه عرفانی شیخ صفی الدین است چنانکه ذکر آن رفت در طول تاریخ شاهد تخریب بخش‌هایی از بنای خود شده است.
از جمله دروازه تاریخی عالی قاپو که منجر به شکل گیری محله‌ای به همین نام در مرکز شهر اردبیل شد.
این دروازه که هشتمین در تا مرقد شیخ صفی محسوب می‌شود، نمادی از هشت مرحله عرفان است و با همت باستان شناسان پی‌های اصلی آن مطالعه و بنای جدیدی بر روی پی‌های تاریخی دایر شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با بیان اینکه این پروژه در ۴۰۰ متر مربع اجرا شده است، گفت: ۵ میلیارد تومان برای اجرای این پروژه هزینه شد.
نادر فلاحی با اشاره به بهره‌برداری از این پروژه در سفر رئیس جمهور به اردبیل تصریح کرد: احیای این دروازه از مطالبات چندین ساله مردم اردبیل بود که با همت کارشناسان و مهندسان بومی استان عملیات احداث دروازه به پایان رسید و من بعد نیز کاشی کاری‌های آن باید برنامه ریزی شود.
او با اشاره به استفاده از کاشی‌های قدیمی بقعه به صورت نمادین در بخشی از این سازه، اظهار کرد: با توجه به اهمیت این بنا در معرفی اندیشه عرفانی شیخ صفی الدین اجرای این پروژه توانسته در افزایش بازدید از این بنای تاریخی موثر باشد.
راه اندازی پاتوق فرهنگی در صحن قزل باشلار
علاوه بر احیای دروازه عالی قاپو یکی از اقدامات ماندگار، ساماندهی صحن قزل باشلار است. این محوطه در ۲۵۰۰ متر مربع مساحت از سوی میراث فرهنگی استان به عنوان پاتوق فرهنگی معرفی شده است.
فلاحی در این خصوص گفت: در آجر فرش این بخش از بنا بیش از ۵۴ هزار آجر استفاده شده و ۵ ردیف سکو و ۱۲ غرفه فرهنگی برای برگزاری رویداد‌های فرهنگی احداث شده است.
او با بیان اینکه این پروژه در دهه فجر به بهره‌برداری می‌رسد، تصریح کرد: جای خالی برنامه‌های فرهنگی در محوطه بقعه شیخ صفی الدین به شدت احساس می‌شد و با تعریف این پاتوق فرهنگی قرار است از ظرفیت بسیج هنرمندان استان برای اجرای برنامه‌های فرهنگی استفاده شود.
بازگشایی مسیر شربت خانه و بهبود مسیر بازدید
بقعه شیخ صفی اثری فاخر و حاصل سده‌ها تلاش پادشاهان صفوی است و حول محور شخصیت جد سلاطین صفوی یعنی شیخ‌صفی الدین اردبیلی عارف نامدار قرن هشتم هجری قمری احداث شده است. فردی که اقتدار معنوی‌اش عامل پایه‌گذاری بنای تاریخی بود که از آن به عنوان یکی از آثار فاخر حکومت ۲۰۰ ساله صفویان در کشور یاد می‌شود.
با بازگشایی مسیر شربت خانه که از بخش‌های کاوش و مطالعه شده این بنا در دهه‌های گذشته است، این بنای تاریخی با رونق بازدید مواجه بوده است.
مطابق اظهارات مسئول موزه‌های استان اردبیل این بازگشایی موجب شده تا بازدید کننده در یک حلقه کاملا منسجم موزه و بازارچه صنایع دستی، حیاط بقعه شیخ صفی، چله خانه، صحن قزل باشلار مرقد شیخ صفی الدین و شاه اسماعیل، موزه چینی خانه، قندیل خانه، مسجد جنت سرا، محوطه شهیدگاه، موزه باستان شناسی و موزه دائمی جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل در محل نگارخانه شاه اسماعیل صفوی را یکجا بازدید کند.
فردین عینی گفت: این مهم نه تنها شور و نشاط بازدید را افزایش داده بلکه به مراتب بیشتر از گذشته مسیر فرهنگی مناسبی تعریف شده تا هویت و میراث تاریخی و فرهنگی استان برای بازدیدکننده معرفی شود.
راه اندازی موزه‌های متعدد در جوار بقعه
استاندار اردبیل در بازدید اخیر از این بنای تاریخی، مجموعه اقدامات انجام شده را نمونه موفقی از توجه به پیوست فرهنگی پروژه‌های عمرانی عنوان کرد.
اکبر بهنام جو که خود در جلسات مختلف به ضرورت تعریف برنامه‌های متنوع فرهنگی در بنا‌های تاریخی و توسط دستگاه‌های اجرایی تاکید داشته است، معتقد است هر پروژه عمرانی باید پیوست فرهنگی خود را رعایت کند و در غیر این صورت توسعه محور نخواهد بود.
در عین حال که عملیات مرمت بخش‌های مختلف این بنای تاریخی با دقت بیشتری انجام شده است، به منظور معرفی هرچه بیشتر غنای تاریخی منطقه، موزه‌هایی نیز شکل گرفته است.
از جمله موزه دائمی جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل و بازگشایی مسیر دستیابی به موزه صنایع دستی با استقرار هنرمندان در مجاورت این بنا است.
درعین حال مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به مرمت و بهسازی مدرسه پورسینا در مجاور بنای تاریخی اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی موزه‌های اسناد تاریخی اردبیل، صفویه شناسی و موزه آوا‌ها و نوا‌ها در دستور کار است.
مجموعه جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی شاخص‌ترین بنای تاریخی این استان است که نه تنها رقم گردشگران داخلی بلکه گردشگران خارجی بازدید کننده آن مطابق آمار و ارقام فروش بلیط با افزایش همراه است.
این بنای تاریخی همواره محور بسیاری از رویداد‌ها به ویژه عزاداری‌های ماه محرم و آیین‌های سنتی عزاداری بوده و در پی انسجام ایران زیر بیرق شیعه توسط شاه اسماعیل صفوی وجود این بنا موجب شده از اردبیل به عنوان پایتخت معنوی دوره صفوی یاد شود.
انتهای پیام/ع
