ارائه تئاتر برای عموم، یا رقابت در جشنواره‌ها؟
با توجه به اهمیت تئاتر به عنوان یک راه ارتباطی برای تبادل افکار و سخن، این موضوع نیز مهم است که باید گرایش هنرمندان تئاتر به اجرا برای عموم، بیشتر از گرایش به رقابت در جشنواره‌ها باشد.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، تئاتر، آیینی‌ترین هنر جهان است که از زمان پیدایش، صحنه نمایشِ آیین‌ها و سنت‌های مردمی بوده و با نشانه‌های دینی و آیینی، به اجرا در آمده است. تئاتر، ترکیبی از چند هنر مختلف است. ادبیات، نقاشی موسیقی، معماری و چندین هنر دیگر، همگی در تئاتر به چشم می‌خورد.
پیتر شومان، عروسک گردان مشهور، یک جمله مشهور و محبوب در بین اهالی تئاتر دارد که می‌گوید: تئاتر یک ضرورت است. چیزی شبیه نان! با استناد به این جمله، از آنجا که ضروریات متعلق به عموم است، پس اجرای عمومی تئاتر اهمیت بیشتری از اجرای آن در جشنواره‌ها و برای عده‌ای خاص دارد. شاید بشود این را پذیرفت که تئاتر، در بین عام جامعه آنچنان که باید، مخاطب ندارد. اما بحث نگرش و اهداف هنرمندان تئاتر مطرح است که برخی، از اینکه تئاتر باید راهی برای انتقال فکر و سخن به دیگران باشد غافل شده اند و آن را به عنوان یک هنر با ارزش در صدف جشنواره‌ها پنهان می‌کنند؛ و اگر اجبار اداره کل هنرهای نمایشی نبود، بعضی‌ها ممکن بود کارهایشان را حتی یکبار هم برای عموم ارائه نکنند. روز جهانی تئاتر و روز هنرهای نمایشی در ایران، فرصتی است برای اندیشیدن به اینکه ارائه تئاتر برای عموم، یا رقابت در جشنواره‌ها؟
رحیم موسوی، نویسنده و کارگردان تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، گفت: جشنواره‌های تئاتر زیادی در ایران برگزار می‌شود. به قدری این اواخر زیاد شده بود که برخی را با هم ادغام کردند. اما حقیقت این است که جشنواره‌ها هرگز باعث مردمی‌تر شدن تئاتر ما نشد.
او افزود: من زیاد طرفدار جشنواره‌ها نیستم. به نظر من، اجرای عمومی تئاتر مهم‌تر است و جشنواره‌ها هم باید همین هدف را پیگیری کنند. در سال‌های اخیر، اداره کل هنرهای نمایشی، این طرح را تصویب کرد که نمایش‌هایی که در جشنواره حضور می‌یابند، باید حتما قبلا برای عموم اجرا شده باشند.
موسوی تصریح کرد: جشنواره‌های تئاتر فقط حالت تشویقی دارند. اگر الآن از اداره ارشاد یا حوزه هنری که جشنواره‌های تئاتر را برگزار می‌کنند، بپرسیم بازیگر اول سال مثلا ۱۳۹۰ چه کسی بود، نمی‌دانند. اگر این شخص واقعا بازیگر اول است، باید از او حمایت کنند و سرمایه‌گذاری کنند که آموزش و مطالعاتش تداوم یابد ، استعدادش هدر نرود و به عنوان یک سرمایه برای استان باشد. ولی این اتفاق نمی‌افتد و جشنواره‌ها فقط حالت تشویقی دارد و، چون یک میدان برای اهالی تئاتر است که بتوانند خودشان را ثابت کنند، هنرمندان بیشتر جذب جشنواره‌ها می‌شوند. که این جذب شدن به جشنواره ها، علی رغم اینکه باعث دور هم جمع شدن اهالی تئاتر می‌شود و از این نظر بد نیست، اما باعث مردمی‌تر شدن تئاتر نمی‌شود.
او اظهار کرد: باید خودمان را برای شیوه‌های جدید ارائه تئاتر برای عموم آماده کنیم. چون سالن‌های ما پاسخگو نیستند. اداره ارشاد در سمنان تعداد کمی سالن دارد که این برای تمام فعالیت‌های ارشاد به علاوه بخش وسیعی از برنامه‌های مختلف استفاده می‌شود. و زمانی که یک نمایش خوب قرار است ۲۰ شب اجرا شود، برای اداره ارشاد مشکل است که سالن در اختیار هنرمندان قراردهد؛ بنابراین باید دنبال تکنیک‌های جدید مثل تئاتر خیابانی باشیم. حتی جا‌هایی تئاتر‌های آپارتمانی هم اجرا می‌شود. اما مسلم است که مسئولین باید برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی خود را آماده کنند. چون مسائل تصدی گری در تئاتر توسط ادارات مربوطه، در سراسر ایران مانع پا گرفتن تئاتر خصوصی شده است. محدودیت زیاد است و سرمایه‌گذاری لازم برای تئاتر هم سنگین است. تئاتر و سینما بدون سرمایه نمی‌تواند به اجرا در بیاید. به این دلایل تئاتر در کشور ما می‌لنگد.
محمدعلی دانشگر، کارگردان و بازیگر تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان، گفت: اجرای عموم و جشنواره‌های تئاتر، هردو هدف و انگیزه برای به روی صحنه بردن تئاتر هستند. اما هدف اصلی تئاتر همیشه مخاطب بوده است، چون تئاتر بدون مخاطب معنی ندارد و گروه اجرایی با حضور تماشاگر است که معنا پیدا می‌کند و از نطر اقتصادی و درآمد زایی بهتر است. اما در شهرستان‌ها، ما با اجرای عمومی نمی‌توانیم حتی هزینه‌های اجرا، اعم از هزینه دکور، لباس، تجهیزات و... را دربیاوریم. مگر اینکه کار کودک یا کار سفارشی باشد که بتوانیم از شهرداری یا سایر ارگان‌ها حمایت بگیریم.
او در رابطه با دلیل گرایش بیشتر هنرمندان تئاتر به جشنواره‌ها افزود: در جشنواره به دلیل رقابت و جوایزی که وجود دارد، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر رزومه برای هنرمندان خوب است و باعث جذب هنرمندان به این سمت می‌شود. گاهی هم موضوع و فضای برخی تئاتر‌ها به گونه‌ای است که مخاطب خاص می‌طلبد و برای مخاطب عام ممکن است خسته‌کننده باشد. از این رو کارگردان تصمیم می‌گیرد کارش را در جشنوراه برای اهالی هنر ارائه دهد و خودش را محک بزند.
دانشگر تصریح کرد: دلیل دیگر این است که برخی از هنرمندان دوست دارند سریع به درجات بالا برسند و خودشان را به عنوان کارگردان و بازیگر به دیگران معرفی کنند؛ و برای این منظور، شرکت در جشنواره بهترین راه است. هرچند گاهی اوقات جشنواره‌ها به سمت سفارشی شدن می‌رود و یک هدف یا موضوع خاص را دنبال می‌کند. از دید جهانی، تئاتر باید دارای ایده و خلاقیت باشد و طرح و ذهن آزاد می‌طلبد که این موضوع و هدف خاص، فضا را می‌بندد؛ اما شرایط را برای حمایت اقتصادی خوب از برخی گروه‌ها فراهم می‌کند.
او ابراز داشت: در بعضی از این حمایت‌های اقتصادی جشنواره‌ها هم افت کرده است. مثلا جایزه بازیگر اول استان ۵۰۰ هزار تومان است. در حالی که این بازیگر حداقل ۶ ماه برای ایفای این نقش تمرین کرده است. با درآمد کم در اجرای عمومی هم نمی‌توانیم زحمت چند ماه تمرین و چند شب اجرای بازیگران و عوامل را جبران کنیم. این شرایط سخت به دلیل کمبود مخاطب در شهرستان‌ها است.
دانشگر اظهار کرد: چرا در شهری که یک کنسرت نه چندان پر مغز با بهای بلیط بیش از ۱۰۰ هزار تومان دو سانس سالنش پر می‌شود، تئاتر مخاطبی ندارد؟ من فکر می‌کنم در این موضوع، هم هنرمندان موثرند و هم مسئولینی که باید حمایت کنند، اما نمی‌کنند.
او در رابطه با دلایل استقبال کم فروغ مردم از تئاتر گفت: یکی از آسیب‌های تئاتر ما این است که در شهرستان‌مان نمایشنامه نویس حرفه‌ای نداریم که با استفاده از مخاطب شناسی نمایشنامه بنویسد. یعنی مخاطبان یک شهر را بشناسد و جوری نمایشنامه بنویسد که مردم جذب تئاتر شوند. از طرفی اینکه چقدر گروه اجرایی با تکنیک‌های تئوری و عملی تئاتر آشنا هستند مهم است که بتوانند مخاطب را راضی کنند. چون وقتی یک گروه تئاتر کار ضعیف ارائه بدهد، مخاطب احساس می‌کند وقت و هزینه‌اش را هدر داده و کلا از تئاتر فاصله می‌گیرد.
دانشگر ادامه داد: گذشته از این‌ها، شرایط اقتصادی کلی جامعه هم باعث شده است که فرهنگ و هنر، اولویت مردم ما نباشد. به نظر من، نماینده‌های مجلس باید بسته‌های فرهنگی و هنری برای مردم تعریف کنند. چرا که آمیختن مردم با فرهنگ و هنر، آمار بیماری‌های روحی و جسمی و بزهکاری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و بحث تئاتر درمانی این موضوع را ثابت کرده است.
سخن آخر
برداشتن فاصله بین عام مردم و سالن‌های تئاتر، کاری زمان‌بر است و لازمه آن عشق و همت و کمی تغییر نگرش هنرمندان و حمایت‌های اقتصادی و فرهنگ‌سازی مسئولین است. زیرا تئاتر برای عموم جامعه است.
گزارش از آتنا نائینی‌نژاد
انتهای پیام / ن
