فردا خورشید گرفتگی در نخستین روز تابستان/ هر آنچه در باره این پدیده طبیعی باید بدانیم

رئیس انجمن نجوم استان بوشهر در گفت وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر، خورشید  گرفتگی اول تیر را یکی از مهمترین رویداد رصدی امسال عنوان کرد و گفت: صبح فردا (یکشنبه ۱ تیر ۹۹) شاهد خورشید گرفتگی حلقوی در قاره آفریقا و آسیا خواهیم بود که در سراسر ایران به صورت جزئی و با درصد بالایی قابل دیدن است.

خورشید گرفتگی چگونه رخ می‌دهد؟

حسن باغبانی افزود: خورشید گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که زمین، ماه و خورشید  به طور دقیق در یک راستا قرار گیرند و سایه ماه بر روی زمین بیفتد.

او با تشریح نحوه رخ دادن خورشید گرفتگی، ادامه داد: اگر صفحه مداری ماه به دور زمین و صفحه مداری زمین به دور خورشید هم صفحه بودند، یعنی مانند دو سینی موازی بودند و  اگر هر دو سینی هم راستا بودند، هر ماه شاهد یک خورشید گرفتگی بودیم، اما این دو سینی یکی افقی است یعنی زاویه صفر درجه دارد و  دیگری افقی نیست و با زاویه ۵ درجه‌ای نسبت به اولی قرار دارد. از آن جا که این دوصفحه درحال جابه‌جایی هستند صفحه مدار ماه مانند یک باد بزن از درون صفحه مدار زمین بالا و پایین می‌رود، گاهی در پنج درجه‌ای صفحه مداری زمین است، گاهی در چهار درجه، گاهی یک درجه و گاهی صفر درجه یعنی هم زاویه می‌شوند.  پس لبه‌های این دو سینی یا این دو مدار، به طور معمول سالانه فقط چند بار روی هم قرار می‌گیرند.

این ستاره شناس عنوان کرد: حال اگر سه جرمی که روی مدار هستند در یک راستا باشند خورشید گرفت یا ماه گرفت رخ خواهد داد؛ و جالب است که این پدیده فقط در اول ماه و چهاردهم ماه می‌تواند رخ دهد.

باغبانی گفت: اگر هنگام اول ماه دو صفحه موازی شدند ما یک خورشید گرفتگی خواهیم داشت زیرا  هم صفحه هم راستا است و هم
سه جرم در یک خط هستند پس سایه ماه روی زمین خواهد افتاد. اگر این اتفاق در شب چهارده ماه رخ دهد، ماه گرفتگی اتفاق می‌افتد، زیرا سایه زمین بر روی ماه می‌افتد.

خورشید گرفتگی کی آغاز می‌شود و چه مناطقی می‌توانند آن را ببینند؟

رئیس انجمن نجوم استان بوشهر افزود: اندازه سایه ماه بر روی زمین کوچک است و تنها در مسیر باریکی بر روی زمین، گرفت به صورت حلقوی دیده می‌شود. اما سایر مناطقی که در نیمسایه ماه قرار دارند، از جمله ایران،  امکان دیدن این گرفت را به صورت جزئی دارند. خط مرکزی گرفت حلقوی ۱ تیر از آفریقا مرکزی آغاز می‌شود و با عبور از یمن، عربستان و عمان به پاکستان‌ می‌رسد. در ادامه مسیر هم خط مرکزی گرفت از هند، چین و تایوان عبور می‌کند.

باغبانی گفت: شروع این پدیده از ۸:۴۰ صبح است تا ساعت ۱۱:۳۰ و اوج گرفت ساعت ۱۰ خواهد بود.

او ادامه داد: هر کجای ایران که باشیم امکان رصد این گرفت را داریم، اما با درصد‌های متفاوت. به طور مثال این مقدار در تبریز ۳۵ درصد و در تهران برابر با ۴۸ درصد است. هر چقدر به سمت جنوب شرق ایران حرکت کنیم مدت زمان خورشید گرفتگی و درصد گرفت
خورشید بیشتر می‌شود. در سواحل جنوب شرق ایران با ۹۷.۴ درصد شاهد بیشترین درصد گرفت هستیم.

این ستاره شناس بیان کرد: درصد گرفت در خورشید گرفتگی ۱ تیر ۹۹ در بوشهر ٦٧ درصد است و انجمن نجوم و رصدخانه مهر بوشهر این فرصت را در اختیار مردم قرار می‌دهد تا با تلسکوپ خورشیدی شاهد این گرفت باشند.

باغبانی  افزود: با توجه به همکاری انجمن نجوم و رصدخانه مهر بوشهر با تیم‌های ستاره شناسی ژاپن، در این برنامه رصد مشترک
بین ایران و ژاپن از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد.

چگونه و با چه وسیله‌ای این پدیده را ببینیم؟

او درباره نحوه دیدن خورشید گرفتگی هم این طور توضیح داد: به هیچ وجه با چشم مستقیم به خورشید نگاه نکنید. با استفاده از یک فیلتر ایمن در برابر پرتو‌های خطرناک خورشید به راحتی می‌توانیم این کسوف را بدون ابزار رصد کنیم. 

رئیس انجمن نجوم استان بوشهر عنوان کرد: اگر عینک مخصوص رصد خورشید داشته باشید مشکل حل است. اما با کمک فیلتر‌های جوشکاری که پانزده درصد باشند می‌شود این پدیده را دید. می‌شود دو فیلتر هفت درصدی یا یک پنج با یک ده درصدی رو روی هم گذاشت و دید.

باغبانی افزود: به کمک یک دوربین دوچشمی کوچک یا تلسکوپ هم می‌توانیم خورشید گرفتگی را با بزرگنمایی رصد کنیم، البته با فیلتر‌های مخصوص مثل فیلتر‌های شیشه‌ای و فیلم محافظ رصد خورشید که به نام فیلتر مایلار هم شناخته می‌شود. حواستان باشد که فیلتر باید حتما در مقابل دهانه ابزار رصدی شما قرار گیرد. از پشت تلسکوپ یا دوربین بدون فیلتر حتی با عینک مخصوص هم نمی‌شود به خورشید نگاه کرد، چون عینک و چشم ما هر دو باهم می‌سوزند.

او تاکید کرد: هرگز نباید از فلاپی، فویل و عکس رادیولوژی برای دیدن خورشید گرفتگی استفاده شود، این ابزارها نمی‌توانند مانع پرتو‌های خطرناک خورشید شوند و تنها شدت نور را کاهش می‌دهند.

این ستاره شناس بوشهری گفت: اگر هیچ وسیله‌ی نداشتید با خودکار یک سوراخ در یک مقوا ایجاد کنید و مقوا را روبه‌روی یک دیوار یا مقوای دیگری بگیرید این طور هم می‌توانید خورشید گرفتگی را ببینید.

چرا ماه گرفتگی را تعداد بیشتری از مردم کره زمین می‌بینند؟

او همچنین در پاسخ به این سوال که چرا بخش زیادی از مردم کره زمین ماه گرفتگی را می‌بینند اما خورشیدگرفتگی را درصد کمی از 
مردم مشاهده می‌کنند، گفت: باتوجه به اینکه کره زمین خیلی بزرگتر از کره ماه است سایه زمین خیلی بزرگتر از سایه ماه است. بنابراین سایه زمین می‌تواند همه ماه را بپوشاند و مردم بیشتری می‌توانند، ماه گرفتگی را ببینند.

چرا خورشیدگرفتگی‌ گاهی کامل و گاهی ناقص است؟

رئیس انجمن نجوم استان بوشهر بیان کرد: چون مدار زمین و مدار ماه هر دو دایره نیستند و بیضی شکل هستند، به همین علت فاصله زمین تا ماه و فاصله زمین تا خورشید متغیر است. از این رو اندازه ظاهری ماه و خورشید هم در آسمان متغیر است. به طور معمول اندازه ظاهری ماه
و خورشید در آسمان تقریبا یکسان و برابر نیم درجه است، اما بسته به این که زمین و ماه در اوج یا حضیض مداری خود باشند اندازه ظاهری ماه و خورشید نسبت به یکدیگر می‌تواند بزرگتر یا کوچکتر باشد.

باغبانی افزود: در یکم تیر، زمین در نزدیکی اوج مداری خود قرار دارد (یعنی فاصله بیشتری از خورشید دارد) و بنابراین خورشید در حالت کوچک‌تر خود است، اما از آنجایی که ماه هم در این تاریخ در نزدیکی اوج مداری خود قرار دارد، نمی‌تواند به طور کامل قرص خورشید را بپوشاند و در اوج گرفت و قرار گرفتن ماه در مرکز خورشید، خورشید به شکل یک حلقه در می‌آید که به حلقه آتش معروف است.

او عنوان کرد: البته در این گرفت اندازه قطر ظاهری خورشید و ماه بسیار نزدیک به هم است و در حالت بیشینه گرفت، تنها حدود یک درصد از سطح خورشید پوشیده نمی‌شود و حلقه آتش بسیار باریک خواهد بود.

کی منتظر خورشید گرفتگی بعدی باشیم؟

رئیس انجمن نجوم استان بوشهر، سوم آبان ۱۴۰۱ را زمان خورشیدگرفتگی بعدی عنوان کرد و ادامه داد: اما خورشید گرفتگی کاملی که بوشهری‌ها بلکه ایرانی‌ها می‌توانند ببینند یک روز قبل از عید نوروز در سال ۱۴۱۲ رخ می‌دهد.

باغبانی بیان کرد: از امروز باید به فکر فراهم کردن زیر ساخت‌هایی باشیم تا این خورشیدگرفتگی تاریخی را در سواحل بندر ریگ در شمال استان بوشهر مشاهده کنیم که خط مرکزی از آنجا می‌گذرد.

انتهای پیام/ک