«تئاتر آنلاین» فرصت است یا تهدید؟

به گزارش خبرنگار  حوزه تئاتر  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، اگر آمار فروش امسال تماشاخانه‌های دولتی را با سال گذشته مقایسه کنیم، متوجه کاهش آن می‌شویم که دلیل آن بسیار واضح و ویروس منحوس کروناست.

وقتی درددل کارگردان‌ها، بازیگران و اهالی تئاتر را بشنویم به این نتیجه می‌رسیم که اگر تئاتر همچنان تعطیل بماند به زودی شاهد خاموشی چراغ این هنر در ایران خواهیم بود. در ماه‌های پیش هیئت آنلاین، فیلم آنلاین، کنسرت آنلاین و ... را تجربه کردیم، آیا بهتر نیست از تئاتر آنلاین هم استفاده شود؟!

                                                                                          آمار فروش تماشاخانه‌ها در شش ماهه اول سال ۹۸

آمار فروش تماشاخانه‌های دولتی در شش ماهه اول سال ۹۹

تئاتر آنلاین نیاز به حمایت مالی دارد

قطب الدین صادقی، نویسنده، مترجم و کارگردان تئاتر درباره نمایش آنلاین به خبرنگار حوزه تئاتر  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،گفت: ویژگی تئاتر  زنده بودن و رو در روی مخاطب بودن است. تئاتر، فیلم و سریال خانگی نیست که از زوایای مختلف با سکانس بندی و تکنیک های مختلف تصویری آن را نشان داد.  بازیگر باید نفس به نفس با تماشاگر در ارتباط باشد. راز ماندگاری این هنر در طول هزاران سال همین مواجهه با تماشاگر است.

وی با بیان اینکه تئاتر آنلاین هزینه دارد، ادامه داد: هیچ بازیگری حاضر نمی شود که برای هیچ و پوچ جانش را به خطر بیندازد. همچنین اسپانسری هم وجود ندارد تا هزینه ها را پرداخت کند. جامعه ما خیلی تربیت فرهنگی ندارد و حتی بسیاری از افراد از طریق تئاتر، سینما و نمایش خانگی به دنبال پولشویی  هستند. مثل محمد امامی، تهیه کننده سریال خانگی «شهرزاد»؛ همان شخصی که میلیاردها تومان دزدیده و  هم اکنون در زندان است.

صادقی در خصوص فیلم تئاتر گفت: فیلم تئاتر یعنی چیزی که قبلا ضبط  و الان پخش می شود.  عده ای با کیفیت بسیار بد آن را می بینند و این اصلا کیفیت تجربه کردن ندارد و من باب سرگرمی باید به آن نگاه کرد.

این استاد دانشگاه راه  زنده ماندن تئاتر را نگارش نمایشنامه دانست و عنوان کرد: من در دوران کرونا سه نمایشنامه نوشته ام و از طریق اینستاگرام و واتس آپ کلاس های آموزشی برگزار کردم. در  چندین سمینار آنلاین مانند بزرگداشت فردوسی و غیره شرکت کردم. نزدیک به ۱۶- ۱۷ مقاله نوشتم و کتاب و فیلم دیدم، یعنی خودسازی، تغذیه فکری و احساسی خود را تعطیل نکردم. سعی کردم از طریق نشر آنان و ارتباط با جوانان، احساس زنده بودن و اینکه فراموش نکنیم کارمان چیست، در وجودم ادامه دار باشد.

تئاتر آنلاین، راهکار موقتی است
افشین هاشمی، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون هم درباره تئاتر آنلاین به خبرنگار  حوزه تئاتر  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،گفت: هر کس در رابطه با تئاتر کار خود را می‌کند. تئاتر شرایط خوبی ندارد و هنرمندانی که معاششان از این طریق بود، در شرایط بسیار بدی قرار دارند.

وی ادامه داد: ساز و کار تئاتر آنلاین خاص است و صحبت درباره نقاط ضعف و قوت آن به این سادگی‌ها نیست. تئاتر آنلاین در دوران کرونا به عنوان یک راهکار است اما مانند قرصی است که اندازه نیم ساعت می‌تواند سردرد را درمان کند و راه حل دائمی نیست. قطعا باید به فکر راه حل‌های دیگر هم بود. الان هم نمی‌دانم شرایط چگونه است، چون همه افراد گیج این ضربه هستیم و هنوز نمی‌دانیم چه راهی برای علاج وجود دارد.

وی در خصوص عدم راه حل دولت در اینباره گفت: تلاشی  در بخش تصمیم گیران بزرگ مبنی بر حل مشکل هنر تئاتر و اهالی آن وجود ندارد، احتمالا نهاد‌های ذی ربط مشکلات بسیار بزرگ تر از تئاتر دارند.

وی در خصوص قاچاق تئاتر آنلاین اظهار کرد: بی تردید مشکل قاچاق فیلم تئاتر در تئاتر آنلاین هم اتفاق می‌افتد که این بد است.

آریان رضایی کارگردان نمایش آنلاین «مرجان» که تا به حال چندین نمایش آنلاین را در روزهای کرونایی اجرا کرده است در خصوص ایده این نمایش گفت: از اسفند ماه سال ۹۸ بر روی مقوله‌ی اجرا‌های آنلاین متمرکز بودم و این ایده‌ای نبوده که یک شبه به ذهنم رسیده باشد. سه سال پیش در نمایش «دیور»که در تئاتر شهر روی صحنه رفت، یکی از صحنه‌های نمایش را در لایو اینستاگرام اجرا کردیم. در روز‌های آغازین قرنطینه هم چندکار آنلاین را اجرا کردم مانند  «تماس تصویری» که از صفحه اینستاگرام پخش شد و یا نمایش «آقای شادی» با بازی افشین هاشمی و نمایش «خانم آنلاین» با بازی نسیم ادبی که هر دو در سایت تیوال اجرا شدند.

وی درباره موضوع نمایش «مرجان» گفت: متن آن بر اساس داستان هزار و یک شب نگارش شده و مبنای پژوهشی آن «هزار افسان کجاست» نوشته‌ی بهرام بیضایی است. این نمایش درباره‌ی شخصیتی خیالی به نام مرجان است که به کاخ شهریار آمده تا به شهرزاد قصه‌گو کمک کند، چون صه های شهرزاد تمام شده است.

این کارگردان در خصوص استقبال مخاطبان از اجرا‌های آنلاین بیان کرد: اگر استقبال مخاطبان نبود برای چندمین بار دست به تجربه‌ی این شکل از اجرا نمی‌زدم. هرچند به دلیل نوپا بودن این شیوه، تماشاچی با سیستم خرید بلیط و ورود به تالار مجازی طراحی‌شده در سایت تیوال، آشنایی نداشته است و این کمی کار را برایمان سخت می‌کرد.

رضایی در خصوص حمایت‌های دولتی گفت: تا الان این حمایت مالی اتفاق نیفتاده، اما امیدوارم که این اتفاق بیفتد و مسئولان اداره کل هنر‌های نمایشی حالا که تئاتر تعطیل است از اجرا‌های آنلاین حمایت کنند.

وی در خصوص مشکلات اجرا‌های آنلاین توضیح داد: اجرای آنلاین دشواری و سختی خود را دارد، مسائل مربوط به پشتیبانی فنی انرژی زیادی می‌گیرد زیرا وقتی بازیگر مقابل دوربین قرار دارد، به دلیل زنده بودن اجرا، امکان قطع کردن تصویر وجود ندارد. برای همین بدون هیچ مشکل فنی باید این اتفاق بیفتد تا خللی در ارتباط مخاطب با اجرا به‌وجود نیاید. مسئله دیگر اطلاع رسانی مخاطب برای نحوه تماشای آنلاین است که مجبور شدیم یک سری ویدئو‌های آموزشی از روند ورود به سایت تهیه کنیم. از سوی دیگر، برخی از افراد در جامعه‌ی تئاتری نیز با شکل اجرا‌های آنلاین مشکل داشتند و خوشبختانه از مشکلات گفته شده عبور کرده ایم و الان در شرایط بهتری هستیم، اما در کل سختی‌هایی هم بوده که تقریبا پشت سر گذاشتیم.

کارگردان نمایش آنلاین «مرجان» درباره گفته‌های برخی مبنی بر این که اجرای آنلاین به دلیل نبود حضور فیزیکی تماشاگر مناسب نیست گفت: هر کس نگاه متفاوتی به تئاتر و هنر اجرا دارد. می‌توان گفت هر کسی که مخالف اجرای آنلاین در فضای تئاتر است، تجربه‌اش نکند و می‌تواند تعطیلی تئاتر را که متاسفانه تا مدت طولانی ادامه خواهد داشت تماشا کند. انتخاب من در این شرایط اجرای آنلاین بوده و معتقدم نگاه تعصبی نسبت به یک سری از اتفاقات درست نیست و باعث می‌شود تئاتر راکد بماند.

وی همچنین درباره تفاوت اجرای آنلاین با فیلم تئاتر گفت: اجرا‌های آنلاین با تماشاگر تعامل دارد، زنده و دوسویه است و در دسته تئاتر‌های دیجیتال تعاملی و آنلاین قرار می‌گیرد. یکی از قواعد اصلی‌ این تکنیک همین اینتراکتیو و تعاملی بودن است. اگر تماشاگر با اجراگر ارتباطی نداشته باشد، آن‌زمان می‌توانیم بگوییم که ارتباط تئاتری شکل نمی‌گیرد. مسئله دیگر در مورد مکان است، بسیاری از افراد معتقدند که تئاتر باید در مکان واقعی یعنی سالن، کافه یا خیابان اجرا شود. اما من به پلتفرم آنلاین به عنوان یک مکان واقعی نگاه می‌کنم و این باید در جامعه ما جا بیفتد. البته بسیاری از افراد این مسئله را پذیرفته اند.

این کارگردان ادامه داد: چیزی که می‌بینیم و  لمس می کنیم قطعا واقعی است. متاسفانه، چون از واژه‌ی مجازی استفاده می‌شود و این واژه معنی غیر واقعی انتزاعی و ذهنی را می‌رساند، فکر می‌کنیم پلتفرم آنلاین وجود واقعی ندارد. الان در سال ۲۰۲۰ میلادی باید به عنوان یک حقیقت پذیرفته شده باشد که موبایل و تماس تصویری هم واقعی است.

رضایی در خصوص پذیرش تئاتر آنلاین گفت: به مرور پذیرفته می‌شود، کما اینکه تماس تصویری هم واقعیت دارد و ما باید آن را بپذیریم. معمولا گارد در برابر پدیده‌های نوظهور وجود دارد، اما اگر کنشی تاثیرگذار باشد کم کم پذیرفته می‌شود.

وی در خصوص اجرای نمایش‌ها با شخصیت‌های بیشتر گفت: ما در اوج شیوع بیماری کرونا هستیم و باید شیوه نامه‌های بهداشتی را رعایت کنیم. تمرینات ما نیز به صورت آنلاین صورت گرفت، همچنین چند جلسه که در سالن اجرا بودیم، اجازه برداشتن ماسک را حتی برای یک لحظه به اعضای گروه ندادم. به هر حال در این شرایط کرونا بهتر است تعداد اجراگران به حداقل برسد.

این هنرمند عرصه تئاتر درباره قاچاق تئاتر آنلاین اظهار کرد: هیچ راهی برای جلوگیری از این امر وجود ندارد و با اینکه فیلم ضبط شده بارگذاری نمی‌کنیم اما هر تصویری که روی لپتاب پخش شودقابلیت ضبط شدن دارد و هیچ کاری هم نمی‌توان کرد. از طرفی اجرای آنلاین به دلیل نداشتن محدودیت در تعداد تماشاگران، می‌تواند به جای سی شب اجرا در یک هفته اتفاق بیفتد و ضبط اجرا توسط تماشاچی، ضرر اقتصادی کم‌تری خواهد داشت.

گفت وگو از فاطمه شریفی

انتهای پیام/