۲۵ بهمن ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی با الحاق بندی به لایحه بودجه آن سال، تمام مدارس دولتی را در صورت رعایت الگوی مصرف از پرداخت هزینه آب و برق و گاز معاف کرد. سقف الگوی مصرفی که طی دستورالعملی توسط وزارتخانه‌های نیرو، نفت و آموزش و پرورش تدوین و ابلاغ شد.

چنانچه مصارف واحد‌های آموزشی مشمول در یک دوره بیشتر از الگوی تعیین شده باشد، کل مصرف آن دوره مشمول پرداخت هزینه مصرفی خواهد شد.

مجلس، قانون معافیت مدارس از پرداخت هزینه‌های انرژی را با هدف کمک برای کاهش هزینه‌های مدارس تصویب کرد؛ اما شاید بتوان گفت اولیای دانش آموزان، ذی نفع‌های اصلی این قانون باشند. چرا که مدارس هر سال به دلایل مختلفی مانند همین پرداخت هزینه‌های آب، برق و گاز مبالغ مختلفی را طلب می‌کردند و والدین دانش آموزان نیز مجبور به پرداخت این مبالغ بودند.

این طرح که از زمان اجرای خود از سال ۹۷ هر سال توسط مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود، از همان موقع نیز با مخالفت‌های فراوانی مواجه بوده است.

یکی از مخالفان این طرح وزارت نیرو بود. اردکانیان، وزیر نیروی وقت در رابطه با رایگان شدن آب، برق و گاز مدارس عنوان کرد: علی‌رغم این که قرار شده بود طرح رایگان بودن آب و برق مدارس به دلیل سیاست‌های مدیریتی وزارت نیرو اجرایی نشود؛ اما متاسفانه در صحن مجلس شورای اسلامی این مسئله تغییر کرد و ما شاهد بودیم که آب و برق برای مدارس رایگان شد.

طرح رایگان شدن آب، برق و گاز مدارس به هر نحوی بود هر سال به تصویب مجلس و کمیسیون تلفیق بودجه می‌رسید؛ اما با وجود قانونی شدن این اتفاق، بودند مدارس دولتی که علی رغم رعایت الگوی مصرف باز هم با مشکلاتی مانند قطع شدن این سه انرژی رو به رو شدند.

این در شرایطی است که در ۲ سال گذشته با وجود همه گیری ویروس کرونا و تعطیلی اکثر مدارس، واحد‌های آموزشی دولتی خواسته یا ناخواسته الگوی مصرف را رعایت کردند؛ اما باز هم مجبور به پرداخت هزینه‌های آب، برق و گاز خود شدند.

نکته دیگر، الگوی مصرفی است که برای مدارس تعیین و به صورت بخشنامه هم به مدارس داده شده که با مشکلات مختلفی مواجه است. در این الگو به گفته مدیران مدرسه، به موضوعاتی مانند مدارس ۲ شیفته و یا حضور سرایدار‌ها و زندگی کردن آن‌ها در مدارس با وجود کنتور‌های مشترک توجه نشده است؛ در نتیجه رعایت این الگو سخت است و مدارس پرجمعیت به هیچ وجه نمی‌توانند این الگو را رعایت کنند.

نوذری، مدیر مدرسه دخترانه آیین روشن در این باره گفت: پس از تصویب شدن این قانون، ما مدتی قبض‌های خود را با اطلاع پشتیبانی پرداخت نکردیم؛ اما پس از چند مدت از اداره برق آمدند و عنوان کردند که به دلیل پرداخت نکردن حق اشتراک خود و بدهی‌هایی که دارید باید برق مدرسه قطع شود. آن زمان دانش آموزان در مدرسه بودند و مدرسه در حال فعالیت بود. پس از اعتراض‌های ما مامورین از قطع کردن صرف نظر کردند و در نهایت ما مجبور به پرداخت این هزینه‌ها شدیم.

نوذری گفت: این مشکلات درباره مصرف آب مدرسه ما نیز بوده است. قبض آب مدرسه را از تابستان امسال از ۵۷۴ هزار تومن تا ۳۲ هزار تومان داشتیم که تمامی این مبالغ را صرف نظر از رعایت الگوی مصرفی که برای ما تعیین شده است، پرداخت کردیم.

محمدرضا ضیایی، مدیر مدرسه شهید کاظمی نوبت ۲ اصفهان گفت: رعایت الگوی مصرف اعلامی برای مدارس دو نوبته بسیار سخت است؛ زیرا علاوه بر این که از صبح زود تا دیر وقت فعال هستند، در نوبت دوم به سبب تاریکی هوا، بالا رفتن عملکرد کنتور برق و سرما با افزایش میزان مصرف آب، برق و گاز مواجه می‌شویم.

او گفت: با وجود این که بر اساس اقلیم، الگوی مصرف را در نظر گرفته اند؛ اما باید به جمعیت دانش‌آموزی هر منطقه، فرهنگ و آداب و رسوم نیز توجه شود. زیرا تمام مدارس شرایط یکسان ندارند و قطعاً مدارسی با جمعیت حدود هزار و صد دانش‌آموز همانند مدرسه ما، نسبت به مدارس با جمعیت‌ کمتر میزان مصرف انرژی متفاوتی دارند.

ضیایی گفت: به عنوان مثال، مصرف یک ماهه آب ما ۲۰ متر مکعب بوده است که طبق سقف الگوی مصرف یعنی ۱۲۰ متر مکعب، باید از پرداخت آب‌بها معاف می‌شدیم؛ اما اعلام شد در صورت نپرداختن قبض، آب را قطع می‌کنند.

یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز در خصوص مشکلات برخی مدارس درباره قطعی آب، برق و گاز گفت: معافیت مدارس از پرداخت بهای انرژی در قوانین سنواتی بودجه لحاظ شده است. کمیسیون تلفیق برای سال آینده (۱۴۰۱) مجدداً این موضوع را تصویب کرده است. البته سقف آن، الگوی مصرف است و اگر مشکلی در این زمینه وجود دارد، مدیران مدارس به همکاران ما اطلاع دهند تا از طریق وزارت نیرو پیگیری شود.

الگوی مصرف ماهانه گاز طبیعی طبق جداول زیر در دوره‌های گرم و سرد سال برای اقلیم‌های پنجگانه است. مبنای محاسباتی اعداد این جداول بر اساس یک شیفت کاری واحد‌های آموزشی دولتی لحاظ شده است و در صورتی که فعالیت واحد‌های مذکور به صورت دو شیفت باشد، اعداد الگوی مصرف جدول ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.

الگوی مصرف برق معادل ۹۰ درصد، متوسط مصرف برق واحد‌های آموزشی دولتی در گروه‌های مشابه طی سال ۹۶ در ماه‌های متناظر است. برای منطقه گرمسیری تعریف شده طبق نظام تعرفه وزارت نیرو الگوی مصرف معادل ۹۵ درصد، متوسط مصرف برق واحد‌های آموزشی دولتی در دوره‌های مشابه سال ۹۶ در ماه‌های متناظر است.

الگوی مصرف آب در واحد‌های آموزشی دولتی با لحاظ (ساعات مصرف در واحد‌های مذکور) به صورت جدول زیر محاسبه می‌شود.

با وجود تمام این مباحث و با تصویب این قانون در سال ۱۴۰۱ به نظر می‌رسد برای تمام شدن این مشکلات تمامی دستگاه‌هایی که در این قضیه دخیلند، نیازمند هماهنگی بیشتری هستند تا دیگر مدرسه‌ای نباشد که با قطعی آب، برق و گاز آن هم در شرایطی که مدارس با مشکلات دیگری نیز دست به گریبان هستند، رو به رو شود.

هر چند فلسفه اصلی قانون معافیت مدارس از پرداخت هزینه آب، برق و گاز به نوعی کمک به تحقق آموزش و پرورش رایگان برای همه است؛ اما به نظر می‌رسد باید حداقل مراقب ۲ امر مهم بود. اول نظارت جدی برای تحقق مدیریت بهینه الگوی مصرف در مدارس و دوم هم معافیت واقعی والدین دانش آموزان از پرداخت هزینه‌ این انرژی‌ها.