ماجرای اخبار جعلی کاترین شکدام، دستاویزی برای فرصت طلب ها و تلنگری به مسئولان سواد رسانه ای!

در روز‌های اخیر اخباری از یک نویسنده و تحلیلگر به نام کاترین شکدام در صفحات مجازی به موضوعی داغ تبدیل شده است. کاترین پرز شکدام نویسنده و مفسر مسائل خاورمیانه بود که به عنوان یک تازه مسلمان وارد ایران شد و مطالبی تحلیلی و حتی ضد رژیم صهیونیستی برای رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی نوشت.

اما جنجال‌های اخیر مرتبط با شکدام از آنجایی شروع می‌شود که در نوامبر سال ۲۰۲۱ سه مقاله از او در وبلاگ روزنامه آنلاین تایمز اسرائیل منتشر شد. در پی این اتفاق رسانه‌های داخلی مطالبی که توسط او نوشته بودند را حذف می‌کنند.

شکدام در یکی از مقالاتی که در تایمز اسرائیل منتشر کرده، داستان ارتباط و دیدار‌های خود با برخی از مسئولان در ایران از جمله ابراهیم رئیسی در سال ۹۶ را شرح می‌دهد. او در این مطلب خودش را یک یهودی معرفی می‌کند که به دلیل داشتن پاسپورت فرانسوی توانسته بدون مشکل خاصی وارد ایران شود.

اگرچه او خودش نه جاسوس می‌نامد و نه یک نفوذی، اما برخی از صفحات در فضای مجازی سعی در دروغ پردازی و اضافه کردن اطلاعات جعلی به این مسئله داشته اند تا مسئله را بزرگتر از آنچه هست نشان دهند. یکی از این صفحات که در توئیتر فعال است با سوء استفاده از این ماجرا، مطالبی را بدون ذکر منبعی موثق منتشر کرده است. حسابی که با در نظر گرفتن تغییر پیوسته نام و تصویر نمایه آن، جعلی به نظر می‌رسد و با ناکافی بودن سواد رسانه‌ای کاربران و همینطور عدم انجام اقدامات پیشگیرانه لازم از سوی سازمان ها، به ایجاد تشویش در فضای مجازی و از طرفی جمع آوری دنبال کنندگان مشغول است.

این حساب توئیتری دست روی موضوعات حساس و جنجالی می‌گذارد و در آخرین توئیت خود ادعا‌هایی را در رابطه با مجری مرحوم صداوسیما مطرح کرده است.

اقدام شورای عالی فضای مجازی برای مقابله با اخبار جعلی

مطرح شدن این موضوع، اهمیت افزایش سواد رسانه‌ای و همینطور مقابله با اخبار جعلی را برجسته می‌کند. مسئله‌ای که شورای عالی فضای مجازی هم سال گذشته در مصوبه جلسه شصت و نهم خود مورخ ۱۶/۱۰/۹۹ با موضوع «الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» به آن پرداخت.

در این مصوبه به گسترده شدن رسانه‌های ارتباطی نوین و افزایش جریان انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری اشاره می‌کند. در پی این گستردگی، انتشار و باز نشر اطلاعات و اخبار تحریف شده و جعلی افزایش پیدا می‌کند و مصوبه شورای عالی فضای مجازی هم به هدف صیانت از سلامت و امنیت روان جامعه برای مقابله با پیامد‌های اطلاعات جعلی به تصویب رسید.

در مصوبه جلسه شصت و نهم شورای عالی، به منظور پیشگیری از وقوع چنین جرائمی به قوه قضاییه سه ماه مهلت داده شد که در همکاری با سازمان‌های مختلف از جمله مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و وزارت ارتباطات و فناوری یک لایحه قضایی برای مقابله با اطلاعات و اخبار خلاف واقع ارائه کند.

از جمله مواردی که باید در این لایحه پوشش داده می‌شدند، متناسب سازی مجازات‌های مقرر در کلیه قوانین مرتبط با هدف افزایش بازدارندگی انتشار اخبار جعلی در سطوح فردی، گروهی، ملی و بین المللی بوده اند و با وجود اینکه زمان زیادی از ضرب العجل شورای عالی فضای مجازی می‌گذرد، اما هنوز خبری از ارائه لایحه مذکور نیست.

مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیگیری اخبار جعلی

ماده سوم مصوبه شورای عالی هم به اقداماتی که باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت بگیرد اشاره می‌کند. در این ماده، ۹ اقدامی که وزارت ارشاد باید به آن‌ها عمل کند ذکر شده که طراحی و پیاده سازی ساز و کار‌های رصد و راستی آزمایی اطلاعات و اخبار از جمله آنهاست. همچنین ایجاد یک سکوی مرجع برای اگهی رسانی در زمینه اخبار بر خلاف واقع از دیگر وظایفی است که به این وزارتخانه محول شده است.

این وزارتخانه همچنین این وظیفه را دارد در همکاری با مراجعی مثل آموزش و پرورش، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و دیگر سازمان‌ها برای ارتقاع سواد مجازی و سطح آگاهی مردم در مواجه با اطلاعات در بستر فضای مجازی تلاش کند.

دبیر شورای عالی فضای مجازی هم در دیداری که ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داشت به این مسئله اشاره می‌کند که ساماندهی تولید و توزیع محتوا و پیگیری اخبار جعلی در فضای مجازی از مسئولیت‌های وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی است. با وجود اینکه در زمان برگزاری این دیدار، مهلت سه ماهه‌ای که در مصوبه شورای عالی فضای مجازی به آن اشاره شد به پایان رسیده بود، اما در این دیدار صحبتی از وضعیت سکوی مرجع گفته شده برای افزایش آگاهی رسانی در زمینه اخبار جعلی به میان نیامد.

بیشتر بخوانید

• قوانین کشورها در مقابله با انتشار اخبار جعلی