تایم‌لاین شایعات در روابط میان ایران و روسیه/ چرا برخی دیپلماسی همسایگی را بر نمی‌تابند؟

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، سیاست خارجی ایران در سال‌های اخیر رویکرد‌های متفاوتی را از جمله واقع‌گرایی حفظ محور دولت موقت، توسعه‌گرایی سیاست محور دولت اصلاحات، رویکرد عدالت و پیشرفت دولت احمدی‌نژاد و رویکرد اعتدالی دولت روحانی را تجربه کرده است.

اگرچه در دولت نهم و دهم سیاست خارجی ایران در خیاط خلوت آمریکا و در آمریکای لاتین و ضدیت آشکار با آمریکا و غرب را دنبال می‌کرد، اما دولت بعدی رویکرد خود را به سمت‌ و سوی اعتدال و تنش‌زدایی و در نتیجه تعامل به‌جای تقابل با دیگر کشور‌ها هدایت کرد.

هم اکنون نیز گسترش سیاست همسایگی و رویکرد متوازن در سیاست خارجی ایران یکی از رئوس اعلامی دولت سید ابراهیم رئیسی برای دولت سیزدهم است.

در این راستا کشور‌های همسایه اهمیت ویژه‌ای در سیاست خارجی ایران دارند و روسیه به‌عنوان یک همسایه دریایی که عضو شورای امنیت است به‌عنوان یک وزنه قابل‌توجه در معادلات بین‌المللی در سیاست خارجی ایران اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. این نوع رویکرد سیاست خارجی مخالفان خاص خود را دارد و در این نوشتار تلاش می‌شود به روند شایعه‌سازی برای ایجاد بدبینی در روابط ایران و روسیه و در نتیجه ایجاد مانع برای گسترش روابط دو کشور از بعد رسانه‌ای موردتوجه قرار بگیرد.

میز بیضی شکل مهم‌تر از اهداف سفر

اواخر دی‌ماه ۱۴۰۰ سید ابراهیم رئیسی سفر مهمی به کشور روسیه داشت؛ اما اتاق محل دیدار و میز بزرگ بیضی شکل که برای نشستن دو رئیس‌جمهور در نظر گرفته شده بود حاشیه‌ساز شد. توجه بیش از حد رسانه‌ها به این میز و تاکید بر عدم احترام به مقام ایرانی در این سفر، موجبات به حاشیه رفتن دلیل اصلی سفر را فراهم ساخت. اتاق بزرگ و میز بیضی شکل نسبتاً بزرگ محل ملاقات رئیسی با پوتین که دو سیاستمدار را در فاصله‌ای نسبتاً دور از هم می‌نشاند، چند روز محل بحث کاربران فضای مجازی بود.

منتقدان اعتقاد داشتند این فاصله زیاد در پروتکل‌های دیپلماتیک جایی ندارد و فقط برای مقام ایرانی اعمال شده است.

این موضوع تا مدتی محل بحث کاربران بود تا این‌که ویکتوریا اوربان نخست‌وزیر مجارستان و مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به مسکو سفر کردند و به همان شیوه که از رئیس‌جمهور ایران استقبال شد آنان نیز مورد استقبال قرار گرفتند و انتقادات منتقدان پس از آن فروکش کرد.

وزیر نفت؛ هدف بعدی تولید شایعات

مراسم روز ملی روسیه ظهر سه‌شنبه (۱۷ خرداد ۱۴۰۱) به میزبانی «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در تهران و با حضور «جواد اوجی» وزیر نفت ایران و سفرای برخی کشور‌ها در سفارت روسیه در تهران برگزار شد.

روسیه هرساله به مناسبت روز ملی این کشور جشنی را در سفارت این کشور تدارک می‌بیند و بنا به سنت هرساله مقامات کشوری و لشکری ایران هم در این مراسم حضور یافتند. ماجرا از آنجا آغاز شد که پس از انتشار عکس‌های این مراسم، سایت‌های فارسی‌زبان حضور نظامیان در صف را نوعی توهین به ایران و تحقیر مقامات ایرانی تعبیر کردند.

در ابتدا نحوه ایستادن وزیر نفت و سفیر روسیه به‌صورت گسترده‌ای باز نشر شد و برخی معتقد بودند این نحوه ایستادن رئیس مابانه و از موضع بالا به پایین است.

در مقابل مخالفان نیز به عکسی که سفیر روسیه دست به سینه در مقابل مقام ایرانی ایستاده بود استناد می‌کردند تا برداشت آنان از عکس اول را زیر سؤال ببرند و معتقد بودند که با استدلال منتقدان نیز می‌توان گفت عکس دوم تسلط ایران بر روسیه اثبات می‌کند.

مقامات نظامی در صف تبریک یا تحقیر؟

همچنین برخی نیز به دلیل ایستادن نظامیان ایرانی در صف تبریک روز ملی این کشور به سفیر روسیه ایراد می‌گرفتند و این‌گونه القا می‌کردند که مقامات نظامی ایران تحت تسلط روس‌ها هستند؛ درحالی‌که بررسی عکس‌های سالروز انقلاب اسلامی که سفارت ایران در مسکو برگزار کرد استدلال آنان را کاملاً زیر سؤال برد.

در عرف دیپلماتیک رایج است که مقامات کشور میزبان برای عرض تبریک روز ملی یا استقلال در سفارت کشور موردنظر حضور یابند و به‌نوبت به سفیر عرض تبریک کنند. همان‌طور که تصاویر نشان می‌دهند در سال ۹۶ مقامات نظامی روسیه با حضور در سفارت ایران در صف، سالروز انقلاب اسلامی را به مهدی سنایی؛ سفیر وقت ایران تبریک می‌گویند؛ بنابراین انتقاد برخی رسانه‌ها به تصویر در صف ایستادن مقامات نظامی نادرست بود و در مراسم‌های متقابل دو کشور وجود داشته است.

شایعه‌سازی از سفر لاوروف به تهران

پس از سفر وزیر خارجه روسیه به تهران در تیرماه سال جاری، جریان مخالف روابط میان ایران و روسیه این بار با انتشار توئیت شوخی یک فعال رسانه‌ای تلاش کردند مساله عدم رعایت پروتکل‌های دیپلماتیک در دیدار لاوروف و سید ابراهیم رئیسی را القا کنند. در توئیت یک فعال رسانه‌ای به شوخی بیان شده بود که «یک بی‌احترامی دیگر از جانب روسیه! زاویه استاندارد بین‌المللی احترام دیپلماتیک ۴۵ درجه است درحالی‌که سفیر روسیه در برابر رئیسی کمتر از ۲۰ درجه خم شده!»

بازتاب طنزگونه این توئیت در یک سایت موجب شد برخی با خوشحالی به استقبال آن بروند و آن را بی‌احترامی دیپلماتیک جلوه دهند. در حالی پس از مدتی مشخص شد این موضوع فقط یک طنز بوده است.

نکته جالب‌توجه توئیت طنز منتشر شده، برملاشدن چهره برخی بود که دنبال هر بهانه‌ای برای زیر سؤال سیاست خارجی دولت هستند.

تخریب رسانه‌ای رویکرد سیاست خارجی دولت

اساس سیاست خارجی دولت سیزدهم بر مبنای گسترش روابط با شرق و بطور خاص گسترش روابط با همسایگان بنا شده است. نخستین سفر رئیس‌جمهوری به کشور تاجیکستان، دومین سفر رئیس‌جمهوری به ترکمنستان و حضور در نشست سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) بود و ۲۹ دی‌ماه سال گذشته آیت‌الله رئیسی دومین مقام عالی جمهوری اسلامی ایران، به دعوت رسمی ولادیمیر پوتین به مسکو سفر کرد. پس از آن نیز قطر به‌عنوان مقصد چهارم و آخرین سفر رئیس‌جمهور به عمان بود که در دوم خرداد به دعوت رسمی سلطان عمان صورت گرفت.

این سفر‌ها را می‌توان نشانه‌ای از رویکرد گسترش روابط با شرق و همسایگان که دولت سیزدهم در دستور کار قرار داده قلمداد کرد. مقایسه این عکس‌ها غرض‌ورزی و میل به ایجاد شایعه برخی رسانه‌ها و بخصوص رسانه‌های فارسی‌زبان را نشان می‌دهد. رویکرد جدید دولت مخالفان خاص خود را دارد، اما این مخالفت از سوی برخی و بخصوص رسانه‌های فارسی‌زبان، دو هدف تخریب دولت و تخریب روابط ایران و دولت‌های نزدیک به ایران را دنبال می‌کند.

در این راستا روابط ایران و روسیه در چند ماه اخیر به طور ویژه‌ای مورد حمله برخی رسانه‌ها قرار گرفته و به‌محض انتشار عکس‌های ملاقات دیپلماتیک طرفین عده‌ای تلاش می‌نمایند با وارونه‌نمایی از روابط دو کشور این تصور را در بین افکار عمومی ایجاد کنند که گویی رابطه ارباب‌ورعیتی بین دو کشور حاکم است.

این وارونه‌نمایی و شایعات خبری در شرایطی مطرح می‌شود که روابط دو کشور بر مبنای احترام متقابل جریان دارد و قطعاً دستگاه سیاست خارجی کشور عزت کشور و منافع ملی را در روابط خود با دیگر کشور‌ها در نظر می‌گیرد؛ چنانچه اصل کلیدی سردر وزارت خارجه نیز به شعار معروف نه شرقی نه غربی؛ جمهوری اسلامی اشاره دارد.

علاوه بر این، آسیب‌هایی که در هشت سال گذشته از ناحیه کشور‌های غربی در قضایای برجام و مانند آن به ایران تحمیل شد، به نظر می‌رسد هنوز درس عبرتی برای افرادی که گرایش غرب‌گرا دارند نشده است.