از قربان بایرامی تا قربان شور؛آداب ترکمن های گلستان در عید قربان

دهم ماه ذی‌الحجه مصادف با عید قربان یکی از گرامی‌ترین عید‌ها در میان همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی است.

گلستانی‌ها نیز مانند مردم سراسر کشور برنامه‌های ویژه‌ای برای این روز تدارک می‌بینند، اما این عید در میان ترکمن‌های استان با شکوه‌تر از سایر اقوام و با آداب و رسوم خاصی طی چند روز برگزار می‌شود.

عید قربان به عنوان عید اصلی مردم ترکمن شناخته می‌شود و بسیاری از آئین‌ها و سنت‌ها در میان آن‌ها مانند خرید و پوشیدن لباس‌های نو، دید و بازدید از اقوام و همسایه‌ها، اقامه نماز عید و طبخ شیرینی و پخت غذای ویژه، قربانی احشام و توزیع آن از رسوم ماندگاری است که همه ساله با فرا رسیدن عید قربان آن رابه جا می‌آورند.

قربان بایرامی و قربان لق

آخوند میرزاعلی یکی از علمای دینی ترکمن در مورد آداب و رسوم ترکمن‌ها در عید قربان می‌گوید:ترکمن‌ها دو اصطلاح قربان بایرامی و قربان لق را برای عید قربان به کار می‌برند که قربان بایرامی از هشتم ذی الحجه تا ۱۲ ذی الحجه و قربان لق نیز از ۱۰ ذی الحجه تا ۱۲ ذی الحجه ادامه دارد.

او گفت:نظافت و خانه تکانی، خرید پوشاک و همچنین انواع شیرینی، آجیل و میوه برای سفره عید از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که خانواده های ترکمن را در آستانه فرا رسیدن عید قربان به خود مشغول می‌کند.

روز کر و عطر خوش پخت نان

به گفته میرزا علی دو روز قبل از عید قربان به روز کُر معروف است که در آن فضای خانه نظافت و برای استقبال از این مراسم آذین بندی می‌شود و یک روز قبل از عید سعید قربان نیز بین ترکمن‌ها به " قوقون" و بوی خوش معروف است و در این روز مردم به در خانه‌های یکدیگر می‌روند و نان روغنی هدیه می‌دهند.

آخوند میرزا علی گفت:نان‌ها " بیشمه" و " چاپاتی یا چافاتی" نام دارند که با شیر، خمیر آن تهیه و همراه با ادویه دارچین در روغن تفت داده شده است.

او گفت:به یکی دیگر از رسوم مربوط به عید قربان، قربان شور گفته می‌شود، در روز عید قربان مستحب است مسلمانان قبل از رفتن به نماز عید استحمام کنند که این کار با رسم و رسومات خاصی برگزار می‌شود و این مراسم ویژه با اشعار خاصی نیز همراه است.

میرزا علی می‌گوید: صبح اول وقت عید قربان، مردها، جوانان و نوجوانان ترکمن با پوشیدن بهترین لباس، سواره و پیاده به سمت عیدگاه می‌روند تا ضمن گوش سپردن به مواعظ علما و بهره‌مندی از ارشادات دینی، در کنار یکدیگر نماز عید را اقامه کنند.

او گفت:ترکمن‌ها بعد از اقامه نماز به زیارت قبور درگذشتگان خود می‌روند، قرآن تلاوت کرده و برای شادی روح اموات دعا می‌کنند.

قورمه شوری و شاد باش عید

آخوند میرزاعلی گفت: همچنین بعد از نماز ذبح قربانی انجام می‌شود و از گوشت قربانی دو نوع غذای "قورمه شوری" و "خورشت" طبخ و با آن از مهمانان پذیرایی می‌شود و پس از آن ترکمن‌ها به صورت گروهی به دید و بازدید از اقوام و خویشان رفته و عید قربان را به یکدیگر شادباش می‌گویند.

آخوند میرابی یکی دیگر از علمای بندرترکمن نیز دراین باره می‌گوید: در بین ترکمن‌ها مرسوم است که در روز هفتم و هشتم ذی الحجه با فقرا دیداری داشته باشند و از آن‌ها دلجویی کرده و شرایطی را فراهم کنند تا نیازمندان هم بتوانند عمل قربانی کردن (ذبح احشام) را در این روز انجام دهند.

او گفت: ترکمن‌ها در روز نهم بعد از نماز صبح آداب تکبیر و تسبیحات را به جا می‌آورند و در روز عید نیز با قربانی کردن، گاو، گوسفند، شتر و یا گاو میش به دیدار همنوعان خود رفته و ضمن به جا آوردن صله رحم یک سوم از گوشت قربانی را ارفاق می‌کنند و این دید و بازدید‌ها تا ۳ روز ادامه دارد.

عمده رسم و رسوم ترکمن‌ها در اعیاد و جشن‌های خاص همچنان پابرجاست، اما ادامه دار بودن این رسوم زیبا و پرمعنی عزم و همت نسل جوان را می‌طلبد.

با شیوع ویروس کرونا در دوسال گذشته این مراسم کمرنگ‌تر از سالیان پیش برگزار شد و گرچه شرایط امسال با سال گذشته تفاوت‌های زیادی دارد، اما کارشناسان حوزه بهداشت و درمان همچنان بر رعایت ضوابط بهداشتی و استفاده از ماسک در مراسم تجمعی تاکید دارند.