کاهش ۲۳ درصدی بارندگی در کردستان
مدیر مرکز پژوهشی علوم و مهندسی آب دانشگاه کردستان گفت: بارش باران در استان از ابتدای فصل زراعی ۳۵۰ میلیمتر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت ۲۳ درصد کاهش داشته است.
دکتر سامان نیک‌مهر در رابطه با کمبود آب و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف آن گفت: با توجه به اینکه بحث تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین در چند سال اخیر همه دنیا را تحت تاثیر قرار داده، خاورمیانه و کشور ما هم نه تنها از این قاعده مستثنی نیست بلکه در این منطقه بسیار شدیدتر بوده است.
او می گوید: پدیده تغییر اقلیم را می‌توانیم در پارامتر‌های جوی مثل بارش و دما ببینیم به طوریکه میانگین دمای سالانه در حال افزایش است و همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد نزولات جوی در حال کاهش است و نوع بارش و الگوی بارش تغییر پیدا کرده و حتی جابه‌جایی در فصل بارش رخ داده است.
این استاد دانشگاه گفت: بارش‌ها در کل کشور از ابتدای سال آبی برابر با ۱۶۱ میلیمتر بوده که نسبت به میانگین بلند مدت ۲۸ درصد کاهش داشته است و در کردستان نیز از ابتدای فصل زراعی ۳۵۰ میلیمتر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت در استان ۲۳ درصد کاهش پیدا کرده است.
او این آمار‌ها را گواهی بر تغییر اقلیم دانست و گفت: میزان کل حجم آب ذخیره شده در مخازن سد‌های کشور حدود ۲۷ میلیارد متر مکعب بوده که نسبت به مقدار مشابه در سال گذشته ۷ درصد کاهش داشته است.
دکتر نیک‌مهر می گوید: با توجه به شدت تنش آبی راهکار کوتاه‌مدت برای آن وجود ندارد و اکثر راهکار‌ها میان مدتی و بلندمدتی هستند.
او گفت: تنها راهکار کوتاه‌مدتی که بتواند موثر واقع شود، آموزش و تغییر الگوی مصرف در بخش‌های مختلف است که می‌توانیم با استفاده از آموزش و فعالیت‌های فرهنگی به سمت درست مصرف کردن و الگوی صحیح مصرف گام برداریم و از هدررفت آب جلوگیری کنیم.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان با تاکید بر ضرورت تغییر ساختار و چارچوب مدیریت و حکمرانی منابع آب در کشور گفت: مدیریت یکپارچه منابع آب، مدیریت تقاضا، استفاده از بازچرخانی پساب در مصارف، استفاده از آب خاکستری در مصارف مختلف، ذخیره‌سازی آب باران و رواناب‌ها، استفاده از کشاورزی دقیق و آبیاری هوشمند و اینترنت اشیا در بخش کشاورزی، تلاش برای یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، اصلاح الگوی کشت، ایجاد بازار آب و ارتقای بهره‌وری آب مجموعه عملیات‌های میان‌مدت و بلندمدتی هستند که باید به سمت آن‌ها برویم تا بتوانیم از تنش آبی خارج شویم.
او می گوید: سهم آب‌های زیرزمینی در تامین نیاز‌های مختلف ما ۵۴ درصد است و این نشان می‌دهد که بار سیاست‌های دولت برای برداشت و تامین آب بر روی آب‌های تجدیدناپذیر یا منابع آب زیرزمینی است که در کشور‌های توسعه‌یافته کاملا برعکس است و کمتر از ۳۰ درصد منابع آبی از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود و این امر موجب شده ما دچار ورشکستگی آبی شویم به این معنا که میزان برداشت آب نسبت به میزان دارایی و یا آب در دسترس بیشتر است و این نتیجه سیاست‌های اشتباه و نادرست در حکمرانی آب در کشور بوده است.
به گفته دکتر نیک‌مهر حفاظت، کنترل و بهره‌برداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی، مدیریت یکپارچه و جامع، تعادل‌بخشی بین منابع و مصارف آب، توسعه پایدار کشور و افزایش بهره‌وری آب، حفاظت و پایداری کمی و کیفی منابع آب و همچنین گسترش آگاهی عمومی و توسعه فناوری و دانش در راستای علاج‌بخشی این مشکل می‌توانند موثر باشند.
او به وضعیت دشت‌های شرقی کردستان نیز گریزی زد وگفت: بخش شرقی استان، دشت‌های حاصلخیز و قطب زراعت و کشاورزی کردستان است، اما متاسفانه میزان بارش و آورد رودخانه‌ها در این بخش نسبت به بخش غربی بسیار ضعیفتر است به طوریکه در چند سال اخیر افت شدیدی در سطح آبخوان قروه و دهگلان داشتیم و متاسفانه جزء دشت‌های ممنوعه کشور شده اند.
این استاد دانشگاه کردستان از سیاست‌های انتقال آب بین حوضه‌ای که نتیجه آن انتقال آب از استانی به استان دیگر است انتقاد کرد و گفت: این سیاست‌ها جز تنش‌های قومیتی، اجتماعی و سیاسی چیزی به دنبال نداشته و این راهکار‌ها راهکار‌های نادرست، ناکارآمد و موقتی در حل مسئله بحران آب در کشور هستند که می‌توان به طور نمونه در استان کردستان به جای این سیاست‌ها از پتانسیل‌های آب موجود در غرب استان استفاده بهینه‌تری نمود و با انتقال آب به شرق استان از بار برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی که در حوزه کشاورزی استان مصرف می‌شود، اندکی کاست.
او می گوید: بخش کشاورزی بیشترین میزان مصرف آب در ایران را دارد، ۶۰ درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی هدر می‌رود که این مقدار در کشور‌های توسعه یافته کمتر از ۲۵ الی ۳۰ درصد است و این امر دلایل مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به کشاورزی سنتی و آبیاری سطحی، عدم رعایت الگوی کشت مناسب، عدم بهره‌برداری نامناسب و ضعیف از سامانه‌های آبیاری، عدم انطباق طراحی و بهره‌برداری در سامانه‌های آبیاری و تلف شدن آب برای ضایعات محصولات کشاورزی اشاره کرد.
دکتر نیک‌مهر با اشاره به اینکه حداقل ۳۰ درصد کل آب شرب در شبکه‌های انتقال و توزیع به دلیل فرسودگی تلف می‌شود، گفت: این در حالیست که استاندارد جهانی تلفات آب در شبکه‌های انتقال و توزیع بین ۹ الی ۱۲ درصد است.
این استاد دانشگاه گفت: استفاده از شیرآلات مدرن و هوشمند، بازدید و تعمیر لوله‌کشی‌های آب، استفاده از سردوش هوشمند، موکول کردن آبیاری فضای سبز به عصر‌ها و غروب‌ها، قرار دادن کولر‌ها در سایه برای جلوگیری از تبخیر و هدر رفت آب، چک کردن شناور کولر، کاهش زمان استحمام و مسواک زدن، استفاده از حداکثر ظرفیت ماشین‌های ظرفشویی و لباسشویی از جمله اقداماتی است که در طول روز برای کاهش مصرف خانگی بکار بگیریم.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه کرستان برگزاری سمینار‌ها و نشست‌ها می‌تواند بسیار سازنده و راهگشا باشد به طوریکه ما در کنفرانس‌ها و نشست‌هایی که به وفور توسط مرکز پژوهشی آب دانشگاه برگزار می‌کنیم، سعی کرده‌ایم این موضوع را همواره به صورت یک زنگ خطر و هشدار به اطلاع جامعه برسانیم و در جهت روشن‌سازی افکار عمومی گام برداریم همچنین راهکار‌ها و راه‌حل‌هایی را استخراج کنیم.
نیک‌مهر مشکل این سمینار‌ها و نشست‌ها را معطوف شدن به بیان مشکلات دانست و افزود: در واقع مسئله آموزش مسئله‌ای نیست که فقط و فقط بتوان از طریق بخش آکادمیک و در نشست‌ها و وبینار‌ها انجام داد بلکه آموزش نیاز به کار اساسی دارد چنان که در کشور‌های پیشرفته قبل از ورود به مدرسه این آموزش‌ها به کودکان داده می‌شود و از کودکی نهادینه می‌شود.
