معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت خارجه:
تجاوز رژیم بعث عراق به ایران مظهر یکی از ناجوانمردانه‌ترین ظلم‌های دهه‌های اخیر است
رضا نجفی گفت: استفاده از سلاح شیمیائی اوج این ناجوانمردی‌ها و کاربرد آن در مناطق مسکونی و شهر‌ها قساوت بارترین بخش آن است.
رضا نجفی، صبح امروز در مراسم گرامیداشت قربانیان حمله شیمیایی به شهر سردشت که در مرکز مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت امور خارجه برگزار شد بود با بیان مطلب فوق گفت: طبق شواهد و مدارک معتبر انتساب این اقدامات به آن‌ها قابل اثبات بوده و بنابراین در کنار رژیم بعث عراق دارای مسئولیت بین المللی حقوقی و کیفری در این زمینه هستند.
متن سخنان این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
مایلم سخنان خود را با یاد پر برکت شهیدان و ادای احترام به ارواح طیبه آنان، به ویژه شهدای بمباران شیمیایی سردشت و خیر مقدم به حضار گرامی بالاخص جانبازان شیمیائی عزیز آغاز کنم. تجاوز عراق به ایران مظهر یکی از ناجوانمردانه‌ترین ظلم‌های دهه‌های اخیر است. در این میان، استفاده از سلاح شیمیائی اوج این ناجوانمردی‌ها و کاربرد آن در مناطق مسکونی و شهر‌ها قساوت بارترین بخش آن است.
تجاوز رژیم صدام به ایران یک ظلم آشکار بود؛ چون در تعارض مطلق با کلیه اصول و قواعد حقوقی و هنجار‌های رفتاری بین المللی و انسانی بود؛ چون همه قدرت‌های بزرگ و کشورهای خاص منطقه نه تنها آشکارا از تجاوزگر حمایت نظامی، اطلاعاتی، اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای به عمل آوردند بلکه در برابر هر گونه ظلمی به ملت ایران نیز ظالمانه سکوت کردند؛ چون سازمان‌هایی که برای جلوگیری از استفاده از زور و نیز دفاع از، امنیت حاکمیت و تمامیت ارضی کشور‌ها در برابر تجاوز و همچنین حمایت از حقوق بشر تأسیس شده بودند، با سکوت مرگبار در برابر کلیه اقدامات غیرقانونی و غیرانسانی تجاوزگر، عملاً از آن حمایت کردند؛ و، چون کشورهای مذکور با اعمال شدیدترین تحریم‌ها ایران را حتی از دستیابی به هرگونه وسیله دفاعی نیز باز داشتند.
یک نمونه آشکار از کلیه این رفتار‌ها را می توان در استفاده عراق از سلاح شیمیائی و عملکرد شورای امنیت در این زمینه مشاهده کرد.
ارتش عراق تقریباً از اولین ماه‌های جنگ تا آخر، آن شاید بیش از ۵۷۰ بار از انواع مختلف سلاح‌های شیمیائی از خردل و سارین تا گاز‌های اعصاب و خفه کننده علیه ایران استفاده کرد.
تعداد این حملات در حدود ۱۰ بار در سال ۱۳۵۹ و ٤٥ بار در سال ١٣٦٧ بوده است.
این موارد علاوه بر جبهه‌ها شامل بیش از ۳۰ بار استفاده از این سلاح‌های غیرانسانی علیه شهر‌ها و روستا‌ها بود که بمباران شیمیائی سردشت در هفتم تیر ١٣٦٦ فقط یک نمونه و البته شدیدترین و فاجعه بارترین آن و نیز در جهان اولین شهری بود که شهروندان غیرنظامی آن مورد حمله شیمیائی قرار گرفتند.
در نتیجه مجموع این حملات بیش از ۱۰ هزار نفر ایرانی شهید و بیش از ۱۰۷ هزار نفر نیز مصدوم شدند که شامل شهروندان غیر نظامی از جمله زنان و کودکان نیز بود به تنهائی در سردشت بیش از ۱۳۰ نفر از شهروندان بی دفاع ایرانی شهید و افزون بر هشت هزار نفر نیز مصدوم گردیدند.
البته رژیم بعث از این سلاح‌ها علیه شهروندان خود نیز استفاده کرد که تلفات وارده به ویژه کردستان عراق، شامل حدود هشت هزار نفر کشته و ۳۰ هزار مصدوم بود.
بر اساس اطلاعاتی که امروزه در دسترس همگان است از جمله گزارشات سازوکار‌های تحقیق سازمان ملل از برنامه سلاح‌های کشتار جمعی، عراق کلیه آزمایشگاه‌ها کارخانجات تولید مواد اولیه و تجهیزات پرتاب و استفاده از این سلاح‌های غیرانسانی عمدتاً با کمک آشکار و آگاهانه شرکت‌ها و مجوز‌های رسمی دولت‌های غربی بویژه آلمان، هلند، انگلیس فرانسه و آمریکا فراهم شد.
در پی استفاده عراق از سلاح شیمیائی ایران رسماً خواستار بازرسی سازمان ملل گردید و این بازرسی‌ها سه بار در سال‌های ١٩٨٤، ۱۹۸٦ و ۱۹۸۷ انجام شد و کارشناسان ذیربط به اتفاق آراء استفاده مکرر عراق از سلاح شیمیائی علیه شهروندان ایران را تأیید کردند.
یکی از نکات قابل توجه درباره عملکرد کلی شورای امنیت در بررسی تجاوز عراق این است که اقدام آن بسیار دیرهنگام و درخواست آن یعنی صرفاً آتش بس و نه عقب نشینی متجاوز، کاملاً غیر منصفانه بود. شورا بعد از تصویب آن قطعنامه نیز به مدت ۲۲ ماه سکوت مطلق اختیار کرد.
درباره استفاده عراق از سلاح شیمیائی نیز شورای امنیت پس از شش سال سکوت مرگبار، نهایتا از سال ۱۹۸۶ در قطعنامه‌های ٥۸۲، ٥٩٨و ٦١٢ و ٦٢٠ به استفاده از این سلاح‌ها اشاره کرد. اما مهمترین موضوع چگونگی اشاره به موضوع بود.
در این قطعنامه‌ها ضمن اشاره به استفاده از سلاح شیمیائی صرفاً از آن ابراز نگرانی شد، استفاده از آن فقط در یک مورد محکوم گردید و علیرغم تأیید گروه‌های کارشناسی خود سازمان ملل از استفاده عراق از سلاح شیمیائی، نه تنها در هیچ موردی به این موضوع اشاره نشد بلکه شورای امنیت طی قطعنامه ٦١٢ که در ۱۹ اردیبهشت ١٣٦٧ یعنی تقریباً در اوج استفاده عراق از انواع سلاح‌های شیمیائی تصویب شد، با وقاحت تمام اعلام کرد از هر دو طرف انتظار دارد از استفاده بیشتر از سلاح شیمیائی خودداری کنند که معنی آن متهم ساختن تلویحی و ناجوانمردانه ایران به استفاده از سلاح شیمیائی نیز بود.
همچنین، شورای امنیت فقط یک بار آن هم در ٤ شهریو ١٣٦٧، یعنی ماه‌ها پس از پایان جنگ، طی قطعنامه ٦٢٠ ابراز ناخرسندی کرد که شدت و دفعات استفاده از این سلاح‌ها علیه ایرانیان بیشتر شده است.
ارزیابی مبانی حقوقی رفتار شورای امنیت در مورد استفاده عراق از سلاح شیمیائی نشان میدهد این نهاد که طبق منشور مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین المللی را به عهده دارد، هیچ تلاشی برای عمل به مسئولیت خود در جلوگیری از تجاوز عراق و نیز استفاده آن از سلاح شیمیائی به عمل نیاورد، بلکه در اقدامی در تعارض آشکار با مسئولیتهایش، و مهمتر از آن، بدون هیچگونه سند و مدرکی به صورتی کاملاً ناجوانمردانه قربانی این تجاوز و حملات شیمیائی یعنی ایران را نیز تلویحا به استفاده از سلاح شیمیائی متهم کرد
در مقایسه با شدت، گستردگی و تداوم تصاعدی جنایات ناجوانمردانه عراق اقدامات شورای امنیت به اندازه‌ای مغرضانه و ناجوانمردانه بود که خود موجب استفاده بیشتر و گستاخانه‌تر عراق از سلاح شیمیائی شد و بنابراین، خود شورای امنیت عملاً در تداوم استفاده از سلاح شیمیائی توسط عراق ایفای نقش کرد.
برخی از ارزیابی حقوقی رفتار کشورهای غربی در زمینه حملات شیمیائی عراق طی دوران جنگ نیز نشان میدهد که این دولت‌ها کاملاً آگاهانه و در نقض آشکار تعهدات حقوقی خود به عراق در تولید و استفاده از این سلاح‌های غیرانسانی کمک کردند و طبق شواهد و مدارک معتبر انتساب این اقدامات به آن‌ها قابل اثبات بوده و بنابراین در کنار رژیم بعث عراق دارای مسئولیت بین المللی حقوقی و کیفری در این زمینه هستند.
این کشور‌ها که درباره نقض ادعائی حقوق بشر مردم ایران امروز نیز اشک تمساح می‌ریزند دست آنان تا مرفق به خون زنان و کودکان این مرز و بوم آلوده است. یک نشانه بارز آن نیز تداوم تحریم دارو و تجهیزات پزشکی مورد نیاز جانبازان شیمیائی کشورمان است. این اقدام غیرقانونی، غیرانسانی و ناجوانمردانه است و هیچ تفاوتی با اقدامات تروریستی ندارد. ایران تاکنون اقدامات متعددی را در مبارزه با سلاح‌های شیمیائی و نیز حمایت از حقوق شهدا و جانبازان شیمیائی انجام داده است که از جمله شامل این موارد است:
مشارکت مؤثر در مذاکرات و انعقاد کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیائی و فعالیت‌های سازمان منع سلاح‌های شیمیائی از جمله از طریق عضویت مستمر در شورای اجرائی آن.
ساماندهی اسناد و اطلاعات مربوط به استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه ایران برای استفاده در محاکم قضائی.
ارائه پیشنهاد ایجاد شبکه حمایت بین المللی از مصدومین سلاح‌های شیمیائی» و «صندوق داوطلبانه کمک به مصدومین شیمیائی و پیگیری تصویب نهائی آن‌ها در سال ۲۰۱۱ توسط کنفرانس دولت‌های عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیائی.
اعتراض مستمر به تحریم دارو‌های مورد نیاز جانبازان شیمیائی که از جمله در کنفرانس اخیر دول عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیائی صورت گرفت.
برگزاری شش دوره کمک و حفاظت در برابر کاربرد سلاح‌های شیمیائی» با کشورهای آسیائی پرتو تجربیات ذیقیمت کشورمان در این زمینه ها؛ برگزاری ده دوره بین المللی پیشرفته در زمینه ابعاد پزشکی حفاظت سلاح‌های شیمیائی که یازدهمین دور آن نیز طی ماه‌های آینده در ایران برگزار خواهد شد.
اطلاع رسانی درباره ابعاد فاجعه استفاده رژیم عراق از سلاح شیمیائی از جمله علیه غیرنظامیان در سردشت از طریق ثبت ملی روز هفتم تیر به عنوان روز سردشت و روز هشتم تیر به عنوان روز مبارزه با سلاح‌های شیمیائی و میکروبی و نیز الزام مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیائی توسط شورای اجرائی سازمان به ارسال پیام در هر سال به مناسب بمباران شیمیائی سردشت که امروز نیز به این نشست ارائه شد.
نصب تندیسی در محوطه سازمان منع سلاح‌های شیمیائی در سال ۲۰۱۲ در یادبود خاطره قربانیان شیمیایی کشورمان؛ حمایت از تلاش‌های حقوقی در دادگاه‌های هلند برای محکومیت یک تاجر هلندی به اتهام ارسال مواد اولیه تولید سلاح شیمیائی به عراق.
برگزاری یک کنفرانس بین المللی در تهران در سال ۲۰۰۷ درباره ابعاد استفاده عراق از سلاح شیمیائی علیه ایران
حمایت از سمن‌های ایرانی و جانبازان شیمیائی برای شرکت در نشست‌های بین المللی بمنظور تشریح جنایات ذیربط عراق
ما تداوم اینگونه فعالیت‌ها را وظیفه خود میدانیم و با جدیت به آن عمل خواهیم کرد.
