تاب آوری تهران در برابر زلزله چقدر است؟

مهدی زارع رئیس مرکز پیش بینی زلزله گفت: زلزله چند روز قبل ورامین نشان دهنده فعال شدن گسل پیشوا است. در واقع زلزله ۲۰ تیر ۱۴۰۲ در گسل ایوانکی و زلزله ۱۲ مرداد ۱۴۰۲ که به فاصله دو هفته از هم اتفاق افتاده کمتر از ۴ ریشتر بوده اند. هر دوی این زلزله‌ها را جمعیت قابل ملاحظه‌ای حس کردند. 

این زلزله شناس در ادامه بیان کرد: مطالعات ۲۰ سال اخیر نشان می‌دهد که بیشتر زلزله‌ها به بزرگای ۴ ریشتر در شمالی شرقی تهران و بخش‌های جنوب تهران رخ داده اند. 

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا این زلزله‌های کوچک خوب است یا بد بیان کرد: این زلزله‌ها نشانه دهنده خروج انرژی از گسل‌ها است و مهمترین پیام زلزله‌های کوچک فعال بودن گسل‌های شمال تهران، گسل پردیسان، گسل ایوانکی، گسل پیشوا و گسل کهریزک است. بخشی از انرژی این گسل‌ها با این زلزله‌ها تخلیه می‌شود. 

وی ادامه داد: بین گسل‌های فعال و پر خطر تهران با مناطق خطر پذیر یک هماهنگی وجود دارد و در ۳۰ سال اخیر اقداماتی که برای توسعه شهر تهران انجام شده متناسب آن از نظر ایمنی تهران توسعه پیدا نکرده است.

رئیس مرکز زلزله شناسی کشور افزود: بخش‌هایی از بافت فرسوده نوسازی شده اند، ولی وقتی شهر گسترش پیدا می‌کند باید امکانات لازم برای مقابله با بحران هم به تناسب توسعه یابد. به عنوان مثال عمده بیمارستان‌های تهران در شمال و جنوب هستند و اگر در شرق و غرب تهران حادثه‌ای رخ دهد با مشکل مواجه می‌شویم. 

وی افزود: شکل شهر عوض شده و در برخی مناطق بافت اضافه شده است و در خیلی از آن‌ها مخصوصا در جنوب تهران مجتمع‌هایی ساخته شده که باعث شده تمرکز جمعیتی در جنوب و مرکز قرار گرفته اند. 

این استاد زلزله شناسی در پاسخ به این سوال که چقدر در برابر زلزله ۷ و نیم ریشتر تاب آوری داریم؟ گفت: اگر این زلزله رخ دهد تاب آوری خیلی بالایی مخصوصا در داخل تهران نداریم. در اساس یک شبیهه سازی اگر زلزله‌ای به عنوان مثال در ورد آورد تا ۷ و نیم ریشتر رخ دهد بخش‌هایی از شمال شهر تهران درگیر می‌شوند. 

این زلزله شناس در ادامه با بیان اینکه حتی در زلزله‌های متوسط هم تاب آوری ما خوب نیست خاطر نشان کرد: میزان تاب آوری تهران در برابر زلزله بین ۹ تا ۲۰ درصد است یعنی اکثر زیر ساخت‌ها اگر به به طور کامل فرو نریزند خسارت زیادی خواهند دید. متاسفانه میزان ریسک ما بالا است.

زارع ادامه داد: تهران یکی از مهمترین شهر‌های دنیا است که در کنار استانبول، اوزاکا، توکیو و... در معرض خطر زلزله است. سابقه مطالعه مدرن زلزله تهران حداقل ۵۰ سال است. از ۳۰ سال پیش شروع کردیم و پژوهشگاه زلزله شناسی هم اکنون ۳۷ ایستگاه لرزه نگاری دارد، ولی ترکیه از ۲۰ سال قبل شروع کرده و ۵۰۰ ایستگاه لرزه نگاری دارد. در شهرداری و سازمان مدیریت بحران یک شبکه لرزه نگاری داخل شهر دارد و پایش خوبی از زلزله‌های شهری انجام می‌دهند، ولی هنوز سامانه هشدار پیش هنگام زلزله را نداریم. تمام سیستم‌ها طراحی شده، ولی هنوز شبکه لرزه نگاری را نداریم.

وی ادامه داد: سامانه‌ای هوشمند ۳ سال قبل در آمریکا توسط گوگل رونمایی شد که زودتر از وقوع زلزله به مردم هشدار می‌دهد و در حال توسعه در دنیا است. ۶ سال قبل درخواست همکاری با اپراتور‌های تلفن همراه دادیم که هشدار زلزله را اعلام کنند، ولی همکاری لازم با ما نشد و گفتند بررسی می‌کنیم.

زارع در ادامه در پاسخ به این استدلال که گفته می‌شود مردم با دریافت هشدار زلزله دچاتر استرس می‌شوند گفت: می‌توانیم تنظیم کنیم که اتفاقات خیلی شدید به اطلاع مردم رسانده شود و همچنین با اموزش و اطلاع رسانی از شدت استرس بکاهیم. در ژاپن شبکه‌های مدرنی دارند که به مردم هشدار لازم را می‌دهد و بیشترین مطالعات در زمینه زلزله در این کشور انجام شده است.