باشگاه خبرنگاران جوان؛  ایام آغازین خرداد ماه که به «فتح خرمشهر» مزین است، سال‌روز فرمان «حرکت عمومی در گام دوم انقلاب اسلامی» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز است که همه ما را به ایجاد و تقویت حرکتی عظیم و همه جانبه و همگانی برای تمدن سازی نوین اسلامی فرا می‌خواند. این فرمان، یک توصیه اخلاقی یا پیشنهاد یک شیوه نیست، بلکه یک مامویت و راهبرد کلان و حیاتی است که در سخنرانی مهم معظم له در یکم خرداد ۱۳۹۸ تبیین شد.

 این سخنرانی راهبردی، در واقع مکمل و مسیر تحقق اهداف بلند «بیانیه گام دوم انقلاب» است که اخیرا، افق‌های آن در بیانیه «حوزه پیشرو و سرآمد» نیز ترسیم و تبلور یافته است. فرمان «حرکت عمومی در گام دوم انقلاب»، نه تنها یک مطالبه از سوی ولیِّ جامعه اسلامی، بلکه یک فرصت بی‌نظیر برای تحقق آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی و ساختن ایرانی قوی‌تر، مستقل‌تر و پیشرفته‌تر است.

 پس باید با همدلی و همت، این حرکت بزرگ را به بهترین شکل ممکن به سرانجام برسانیم. اکنون زمان آن است که این گفتمان بنیادین را، آن‌گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی تبیین فرموده‌اند، با دقت و ژرف‌نگری بیشتری مورد بررسی قرار دهیم تا اهمیت، نقش، و ابعاد آن بیش از پیش برای همگان روشن شود.

گفتمان حرکت عمومی، نقشه راهی جامع و همه‌جانبه برای چهل سال دوم انقلاب اسلامی است که باید با همت و تلاش همگان، در مسیر آرمان‌های بلند نظام جمهوری اسلامی عملیاتی شود. این نوشتار، قلمی کوتاه و قدمی کوچک در این مسیر نورانی است.

   ویژگی‌ها و ابعاد حرکت عمومی گام دوم انقلاب

بیانیه «گام دوم انقلاب» سندی راهبردی است که دستاورد‌های چهل سال اول انقلاب را بازشناسی کرده و افق‌های بلند چهل سال دوم را ترسیم می‌کند. اما این بیانیه، صرفاً یک مرور تاریخی و ترسیم آینده نیست، بلکه یک منشور پیشرفت و فراخوان فراگیر برای حرکت هدفمند ملت ایران به ویژه جوانان است.

رهبرانقلاب، مفهوم «حرکت عمومی» را به عنوان مسیر اصلی تحقق اهداف گام دوم معرفی و بر آن تأکید کردند. ایشان تصریح کردند که بیانیه گام دوم، در پی ایجاد یک «حرکت عمومی منضبط، پرسرعت و همراه با پیشرفت محسوس» قابل اقدام و عمل است. این حرکت عمومی، نه یک حرکت حکومتی و دولتی، بلکه یک حرکت مردم‌پایه از جنس مشارکت همگانی و حضور فعال مردم است.

از منظر رهبر انقلاب، اهمیت و ضرورت «حرکت عمومی» حیاتی و فوق العاده است چراکه «حرکت عمومی» شاه‎کلید بی جایگزینی است که ما را به سمت تشکیل تمدن نوین اسلامی که الگویی برای بشریت و زمینه ساز ظهور جهان‌تمدن مهدوی (عج) باشد، رهنمون می‌سازد. البته «انضباط» و «سرعت» دو ویژگی کلیدی است که رهبر انقلاب در کنار «عمومی بودن» حرکت، بر دو ویژگی مهم دیگر نیز تأکید دارند؛ چراکه این حرکت نباید بی‌برنامه و بی‌هدف باشد. باید با برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی و هم‌افزایی میان بخش‌های مختلف، و تعیین اهداف مشخص، «منضبط» به پیش برود. از سویی با توجه به سرعت تحولات جهانی و نیاز‌های داخلی، حرکت باید با شتاب و سرعت لازم همراه باشد تا بتوانیم از قافله عقب نمانیم.

فرمان «حرکت عمومی» از سوی رهبر انقلاب، ابعاد گسترده و ژرفی دارد که آن را از یک گفتمانِ صرف فراتر می‌برد و به یک استراتژی جامع تبدیل می‌کند. این حرکت، تنها محدود به یک بخش یا یک قشر خاص نیست و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی ما را در بر می‌گیرد؛ لذا مراد از گفتمان «حرکت عمومی» تنها یک شعار الهام بخش نیست، بلکه دارای ابعاد است که در بیانیه‌ها و بیانات رهبر انقلاب تبلور یافته است؛ بُعد علمی و فناورانه، بعد فرهنگی و هنری، بعد اجتماعی و مردمی، بعد اقتصادی و تولیدی و بعد سیاسی و تمدنی، برخی از جلوه‌ها و عرصه‌های حرکت پربرکت عمومی است که هر کدام مؤلفه‌های مشخصی دارند.

اما بُعد محوری این حرکت، اجتماعی و مردم‌پایگی آن است؛ اصل حرکت عمومی، جهادی و مردمی بودن آن است. مسئولان وظیفه دارند بستر را فراهم کنند، اما نقش اصلی را مردم، به ویژه فعالان و کنشگران اجتماعی، ایفا می‌کنند. همبستگی، مشارکت، عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، ارکان اصلی این بُعد هستند.

حرکت عمومی باید با رویکرد جدی مبارزه با هرگونه فساد و تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی همراه باشد. خدمت‌رسانی جهادی با حضور فعال در مناطق محروم و کمک به رفع مشکلات مردم و نیز ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی با توجه به نهاد خانواده و کار و تلاش و تولید، و دیگر مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی، از مولفه‌های حرکت عمومی در بستر اجتماعی است که زمینه را برای عرصه دیگر نیز فراهم می‌کند.

  نقش محوری مردم و جوانان در حرکت عمومی

رهبر انقلاب بار‌ها تأکید کرده‌اند که آرمان‌های انقلاب اسلامی، آرمان‌هایی بلند و درازمدت هستند که صرفاً با تلاش مسئولان و دولتمردان به نتیجه نمی‌رسند. تحقق عدالت، پیشرفت علمی، استقلال اقتصادی، و صدور فرهنگی و نفوذ راهبردی در سطح جهان، نیازمند یک جنبش عظیم مردمی است. 

در گفتمان «حرکت عمومی»، مردم و به ویژه جوانان، نه صرفاً مخاطب، بلکه بازیگران اصلی و موتور محرکه هستند. از منظر رهبرحکیم انقلاب «جوانان، محور این حرکت‌اند». این تأکید از چند منظر حائز اهمیت است.

 چراکه جوانان دارای انرژی، نشاط، ابتکار و انگیزه بالایی هستند که برای شروع و ادامه یک حرکت عظیم ضروری است. جوانان، امید آینده کشور هستند و باید با آگاهی و بصیرت، مسئولیت ساختن فردای بهتر را بر عهده بگیرند. در طول تاریخ انقلاب، هرگاه ملت و جوان انقلابی به میدان آمده است، از موانع عبور کرده و پیروزی حاصل شده است. این تجربه در دوران دفاع مقدس، سازندگی و ایستادگی در برابر تحریم‌ها، اثبات شده است.

بنابراین، امکان تحقق آرمان‌ها، خروج از رکود و روزمرگی، خنثی‌سازی توطئه‌ها و کاهش فاصله با وضع مطلوب، همگی مستلزم ایجاد و تقویت این جنبش عمومی از درون مردم انقلابی است. هر جامعه‌ای که از حرکت باز ایستد، دچار رکود و عقب‌ماندگی می‌شود.

 «حرکت عمومی» به مثابه یک نیروی محرکه، جامعه را از سکون و روزمرگی خارج کرده و به سمت پویایی و نوآوری سوق می‌دهد. دشمنان انقلاب همواره به دنبال ایجاد یأس، ناامیدی و انفعال در جامعه بوده‌اند. «حرکت عمومی» با ایجاد شور و امید، نقشه‌های دشمن را خنثی کرده و عزم ملی را برای غلبه بر مشکلات تقویت می‌کند. این حرکت، تلاشی هوشمندانه و هدفمند برای کاهش فاصله میان وضع موجود و وضع مطلوب است. وضع مطلوبی که در بیانیه گام دوم و اخیراً در بیانیه «حوزه پیشرو و سرآمد» به خوبی ترسیم شده است.

    حلقه‌های میانی برای کنشگران حرکت عمومی

تشکیل «حلقه‌های میانی» از شاخصه‌های حرکت عمومی است که رهبر انقلاب بر نقش محوری این حلقه‌های فعال و کنشگر تأکید فراوان دارند. این حلقه‌ها، گروه‌های مردمی و خودجوشی هستند که در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، خدماتی و اقتصادی فعالیت می‌کنند و به عنوان واسط میان مردم و مسئولان عمل می‌کنند. حلقه‌های میانی در گفتمان حرکت عمومی، «شتاب‌دهنده‌های اجتماعی» هستند. 

 رهبر انقلاب در سخنرانی راهبردی یکم خرداد ۹۸ خطاب به دانشجویان، درباره حرکت عمومی هدفمند و شتابان فرمودند: «یک سؤال اینجا مطرح میشود و آن، این است که فرایند ورود جوانان به این حرکت عمومی چیست؟ حالا شما یک جوان متعهّد هستید، میخواهید در این حرکت عمومی حضور داشته باشید؛ شیوهٔ حضور شما چگونه است؟». در این راستا معظم له مفهوم «حلقه‌های میانی» را به عنوان یک راهکار عملی و مؤثر برای پیشبرد اهداف انقلاب، به ویژه در گام دوم، مطرح کردند. ایشان بر این نکته تأکید داشتند که این «حلقه‌های میانی» نقش واسط بین مردم و نهاد‌های حاکمیتی را ایفا می‌کنند و بار اصلی برنامه‌ریزی، هدایت و پیگیری امور را بر عهده دارند.

 رهبر فرزانه در درباره تعریف و جایگاه «حلقه‌های میانی» فرمودند: «این [مورد]آخری که مسئله‌ی راهکار‌های عملی باشد، احتیاج دارد به هدایت، تمرکز، پیگیری، فعّالیّت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه برای اینکه بتواند این کاروان عظیم جامعه را و مهم‌تر از همه جوان‌های جامعه را به‌پیش ببرد. این کارِ چه کسی است؟ این تمرکز، این ایجاد برنامه‌ی کار، پیدا کردن راهکار، ارائه‌ی راهکار، برنامه‌ریزی، به عهده‌ی چه کسی است؟ این به عهده‌ی جریان‌های «حلقه‌های میانی» است. این، نه به عهده‌ی رهبری است، نه به عهده‌ی دولت است، نه به عهده‌ی دستگاه‌های دیگر است؛ [بلکه]به عهده‌ی مجموعه‌هایی از خود ملّت است که خوشبختانه امروز ما این را کم هم نداریم. ما نخبه‌های فکری در زمینه‌های گوناگونِ مورد نیاز در میان جوانان، در میان مسئولین خودمان داریم. اینها میتوانند بنشینند برنامه‌ریزی کنند و هدایت کنند.»

 از این روی رهبر معظم انقلاب، با طرح مفهوم «حلقه‌های میانی»، مسئولیت راهبری و برنامه‌ریزی برای تحقق اهداف انقلاب را از نهاد‌های دولتی و حکومتی به دوش خود مردم، به ویژه جوانان نخبه و متعهد، منتقل کرده و این حلقه‌ها را موتور محرکه و شتاب‌دهنده «حرکت عمومی» برای گام دوم انقلاب دانسته‌اند. 

در نتیجه، مخاطب اصلی گفتمان و راهبرد «حرکت عمومی»، آحاد جوانان به ویژه فعالان علمی، مجاهدان فرهنگی و کنشگران اجتماعی هستند. این قشر نقش بسیار مهمی در ایجاد «حلقه‌های میانی»، گفتمان‌سازی، تبیین، سازماندهی و هدایت این حرکت عظیم بر عهده دارند. اینک بایستی با مطالعه و فهم دقیق «بیانیه‌ها» و «بیانات» رهبر فرزانه انقلاب، با درک عمیق از ابعاد این حرکت فراگیر، و با عزمی راسخ، سهم خود را در این جهاد بزرگ ادا کنیم. «حرکت عمومی در گام دوم انقلاب» فرصتی تاریخی برای ساختن تمدن نوین ایرانی در تراز آرمان‌های انقلاب اسلامی است، تمدنی که زمینه ساز ظهور جهان تمدن مهدوی (عج) خواهد بود.

محمدباقر مشکاتی